Культура
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Гэты панятак мае шмат адценьняў сэнсу, ён ахоплівае шырокі й разнастайны сьвет зьяваў. Таму, мабыць, культура й не паддаецца дакладнаму акрэсьленьню.
Відавочна, што ёсьць пэўная сутнасная сувязь паміж паняткамі “культура” ды “культ”. Бярдзяеў пісаў: “Культура нарадзілася з культу, вытокі як сакральныя…”
Нямецкі філёзаф Вільгельм Вунт выводзіў слова “культура” з лацінскага дзеяслова “colere”, што азначае апрацоўваць, абрабляць. Адсюль і пайшло “cultus agri” – сельская гаспадарка. Значэньня панятку культура з лацінскае мовы Вунтам перакладаецца як клопат, скіраваны на паляпшэньне жыцьця.
Культуру таксама вызначаюць як “другую прыроду”. Гэтае азначэньне паходзіць са Старажытнай Грэцыі, калі Дэмакрыт лічыў культуру “другой натурай”.
Культура – гэта прастора, што вакол чалавека і адначасова ўнутры яго. Культура – гэта негенэтычная памяць, тое, што не перадаецца аўтаматычна, а ствараецца. Мамардашвілі ахарактэрызаваў культуру як “намаганьне чалавека быць”. Культура – гэта сьвет ілюзыяў, які супрацьстаіць рэальнасьці (у сьвеце ілюзыяў чалавек можа знайсьці паратунак ад рэальнасьці).
Існуюць некалькі падыходаў да дасьледаваньня культуры:
- дзейнасны падыход (культура разглядаецца як творчая дзейнасьць чалавека, як працэс і вынік творчай дзейнасьці чалавека), гэты падыход актыўна распрацоўваў Карл Маркс.
- аксыялягічны (каштоўнасны) падыход (культура разглядаецца як нейкая сыстэма каштоўнасьцяў, як прастора, у якой дамінуе той ці іншы сьветапогляд, вызначальныя каштоўнасныя арыентацыі асобы і сувязі паміж людзьмі).
- функцыянальны падыход (культура разглядаецца як сыстэма функцыяў, роляў, якую культура адыгрывае ў адносінах да чалавека, па задаволеньні патрэбаў). Заснавальнікам гэтага падыходу зьяўляецца ангельскі антраполяг Браніслаў Маліноўскі. Адрозьненьне паміж культурамі, на ягоную думку, выяўляецца толькі ў розных спосабах задаволеньня чалавечых патрэбаў.
- семіятычны (знакавы) падыход (культура разглядаецца як сыстэма знакаў і сымбаляў, і гэты тэкст неабходна расшыфраваць, знайсьці культурны код). Гэтага падыходу прытрымліваліся постструктуралісты ды постмадэрністы.
- псыхааналітычны падыход (культура разглядаецца ў непасрэднай сувязі з псыхічнымі працэсамі, сьвядомым і несьвядомым), яго прытрымліваліся Фройд, Фром, Юнг.
