Sengswürdigkeitn vo da Ståd Såizburg
Aus Wikipedia
![]() |
Der Àrtikl is im Dialekt „Ståd-Såizburgarisch“ gschriem worn. | ![]() |
Såizburg is a sehr beliebts Züi fir Touristn vo da gånzn Wöid. An Spitzndåge håidn si in da Ståd weid mehr Touristn af åis wia Heimische. D'UNESCO, dés is d'Organisazion fir Büidung, Wissnschåft und Kuitur vo de Vaeintn Nazionan, håd am 5. Dezemba 1996 de gånze Såizburga Åidståd (inklusive Linza Gåssn, Bergstråßn, Neiståd, im Aißan Stâ, im innan Nonndåi, im innan Müin, im Mönksberg und im Kapuzinaberg) auf d'Listn vom Wöidkuiturerbe aufgnumma. D'Åidståd is, vor åim wéng ihra Barockarchitektur mid de vüin Kirchn, åis a gånze ánzigårtig. De wichtigstn Architektn wårn da Scamozzi Vincenzo und da Scolari Santino.
Inhaltsverzeichnis |
[dro werkln] Berühmte historische Såchn
- Am öidastn is as Stift Sånkt Beda vo de Benediktina. Dés geht nämli zruck aufn ållaerschtn Bischof vo Såizburg, in heuling Rupert. Då håms zerscht a åide Åbteikirchn ghåbt, so ums Jåhr 1000 umanånd håms dé baud, åwa dé håd si néd so lång ghåidn, und im Jåhr 1147 håms dånn d'heidige Stiftskirchn eigweihd. S'Stift Sånkt Beda is as öidaste Klosta vom deitschspråching Raum, wås's åiwei nu gibt.
- A richtiga Klassika is natürli d'Féstung Hohnsåizburg, àne vo de gresstn Burgånlång in Europa insgesåmt und de gresste, de nu voi dahåitn is. De håms so ungefähr in da Zeid vom Investiturstreit (um 1077 umma) zum Baun ågfangt, und heid iss åiwei nu ziemli guad erhåitn, weis nur a ánzigs Måi belågad worn is, und dés håd á nix bråcht dåmåis. A große Erweitarung håds vo 1495 bis 1519 gém. Bsundas interessant sand om de Fürstnzimma und s'Féstungsmuseum. Zur Féstung kummt ma z'Fuaß aufi oda seidn End vom 19. Jåhrhundat à mid ana Zåhnra'lbã. Außadem gibts zwischn da Féstung und im Stift Nonnberg à de öidaste dahåitane Seubã vo da Wöid, in "Reißzug" (seid 1495).
- Sehr åid is a d'Franziskánakirchn. Dé håms nämli scho in da Mittn vom åchtn Jåhrhundat baud, ums Jåhr 1220 umanånd san dånn zum románischn Långhaus a gotischa Hallnchor und a barocka Kapöingrånz dazuakumma.
- A Highlight vo jéda Såizburg-Tour is á da Såizburga Dom Sånkt Rupert und Virgil. Scho im Jåhr 774 håms an dera Stöi a románische Basilika baud; de is åwa im Jåhr 1598 åbrennd, und da heidige Bau ståmmd aus de Jåhr zwischn 1611 und 1628 und wår de erschte Barockkirchn nördlich vo de Åipn.
- D'Unikirchn (mâ nennds à oft Kollégienkirchn) is de zweite große barocke Kuppükirchn in da Åidståd und liegt am Uniblåtz, wo jén Dåg da Greâmårkt is. D'Unikirchn is as Hauptwerk vom Barockarchitektn Fischer vo Erlach.
- Nu vüi mehr Touristn siagst åwa in da Getreidegåssn. Dés wår scho lång de wichtigste Stråßn vo de Såizburga Kaufleid; und außadem is in dera Stråßn s'Geburtshaisl vom Mozart Woifal.
- Gånz im Südn am Stådtrånd vo Såizburg is as Schloss Höibrunn mid de berühmtn Wåssaspüle (de am béstn dahåitanen Rennaissance-Wåssaspüle af da Wöid), an großn Park, an glán Bergal midn Monadsschléssl und an Státheata om drauf und im Såizburga Zoo. Vo da Åidståd bis zum Schloss Höibrunn gehd durch a Låndschåftsschutzgebied d'Höibrunna Allee, de öidaste imma nu dahåitane Allee af da Wöid. De gesåmte Ånlåg is af da Wöid âzigårtig.
- S'Rokoko-Schloss Leopoidskron direkt am Leopoidskrona Weiha kåmma zwar néd vo innen besichting, weis in Privátbesitz is, es kumman åwa trotzdem vüi Touristn hi, vor åim aum englischspråching Raum, weis ána vo de Hauptschauplätz in dem Füim Sound of Music wår, der Såizburg in da gånzn Wöid nu amåi mindestns so berühmt gmåchd håd wia da Mozart Woifal.
[dro werkln] Burng und Schléssa
- D'Féstung Hohnsåizburg
- S'Franziskischléssl aufm Kapuzinaberg
- S'Schloss Höibrunn mid Wåssaspüle, Park, Monadsschléssl, Státheata und Zoo
- S'Schloss Leopoidskron
- S'Schloss Miraböi midn großn Miraböigårtn, der wås voi mid Blumen is
- D'Residenz
- S'Schloss Aing
- S'Schloss Freisåi
- S'Johannesschléssl aufm Mönksberg
- S'Marketendaschléssl aufm Mönksberg
- S'Schloss Mönkstâ aufm Mönksberg
- S'Schloss Fürberg am Kapuzinaberg
- S'Schloss Arnberg am Kapuzinaberg
- S'Schloss Öisnheim am Kapuzinaberg
- S'Schloss Neihaus am Kiaberg
- D'Koasaburg an da Höibrunna Allee
- D'Frohnburg an da Höibrunna Allee
- S'Schloss Herrnau an da Höibrunna Allee
- S'Gwåndhaus (da Lassahof oda à Rupertihof) an da Höibrunna Allee
- D'Emsburg an da Höibrunna Allee
- S'Schloss Emsliab an da Höibrunna Allee
[dro werkln] Moderne Archidekdur
Mit da modern Archidekdur schauts a weng måga aus in Såizburg, weis so vüi gschützte Bausubstanz gibt (Denkmåischutz und so), åwa á, weid d'Såizburga håid meistns a wengal konsavative Leid san. Auf da åndan Seitn håms gråd in de letztn bår Jåhr a bår neiche Såchn am Stådtrånd baud, de wås recht a ånspruchsvolle Archidekdur håm. Då gibts zum Beispüi in Hangar 7 am Flughåfn, den wås si da Mateschitz Didi, da Chef vo Red Bull, åis sei persönliche Schåtzkåmma mid an Haufn åide und neiche Flugzeig histöin håd låssn. S'gresste Såizburga Eikaufszentrum, da Europark in Daxhåm, is á sehr modern baud und håd seid seina létztn Erweitarung á an Såi fir Theata und Kino drin, as so genånnte Ovál.
Åwa á in da Innenståd håd si einiges då - meistns néd ohne Proteste. Zum Beispüi siacht ma s' Museum da Moderne aufm Mönksberg drom schon vo da Weidn, und dés is á urnlicha Géngsåtz zur Féstung und zur Åidståd drunta. De zwá Heizkråftwerk Mitte und Nord san direkt an da Såizåch und déswéng á üwaråi zum Seng, dé håms ums Jåhr 2000 umånånd mid eanane Betontirm neich gståit, und ålle Leid gfåid dés néd gråd a so.
Weniga umstrittn san de neiche Zentrále vo da Såizburg AG in Schåimoos und d'naturwissenschaftliche Fakuität vo da Uni in Herrnau mid ihra hochn Håin und dem hochn Wintagårtn. D'Bauspårkassa Wüstenrot håd à a gånz a modern umgståitade Zentràle in da Åipnstråßn. Moderne Archidekdur gibts åwa á üwaråi in da Ståd vastreid imma wieda amåi bei glánane Haisa, wias aufm Büidl rechts seng kinnts.
[dro werkln] Öffntliche Barks
- Da Miraböigårtn midn Heckntheata, im Zwergalgårtn, im Bastionsgårtn und im Kurgårtn
- Da Schlossbark vo Höibrunn
- Da Lehna Bark
- Da Voiksgårtn
- Da Preuschenbark
- Da Håns-Donnenberg-Bark midn åidn Soidåtnfriedhof ausm Franzosngriag
- Da Baron-Schwarz-Bark
- Da Minnesheimbark
- Da Dokta-Håns-Lechner-Bark bei da Zentrále vo da Såizburg AG
- Da Stölzlbark
- Da Minnesheimbark
- S'Erholungsgebiet vom Såizåchsee
[dro werkln] Friedhef
In Såizburg gibts drei große Friedhef, dés sand åis erschtar amåi da Kommunálfriedhof in Thumegg (der håd 25 Hektar und is damid da gresste Friedhof im gånzn Bundeslånd Såizburg), zweitns da Maxglána Friedhof und drittns da Aigna Friedhof. Gschichtlich intaressant san da Bedasfriedhof bein Klosta Sånkt Beda in da Åidståd, da öidaste Friedhof in da Ståd, dens heid nu gibt, und außadem da Sebastiansfriedhof in da Neiståd drüm, bei da Sebastianskirchn in da Linza Gåssn, midn Mausoleum vom Erzbischof Woif Didi vo Raitenau.
Kleanae Friedhef sand nu de åidn Dorffriedhef vo Liefaring, Gnigü, Leopoidskron und Morzg; außadem da Jüdische Friedhof, da Klostafriedhof vom Benediktinen-Fraunstift Nonnberg, da Pfårrfriedhof vo Müin und da Soidådnfriedhof ausm Franzosngriag im Donnenbergbark in Nonntåi.
[dro werkln] Wås ma si sunst nu åschau soit
- S'Müinabräu
- De Pferdeschwemme
- De Dreifåitigkeitskirchn
- D'Nonntåla Kirchn (Erhardkirchn)
- S'Klosta Nonnberg vo de Benediktinarinnen (dés is öidaste dauand bestehade Weiwaklosta vo da gånzen Wöid)
- Im Mozart seî Wohnhaus am Makartblåtz
- S'Neitor (hochdeitsch: Sigmundstor), dés is da öidaste Stråßntunnel vo Östareich.
- In Åimkanàl, dés is da öidaste mittlåitaliche Wåssastoin vo Mittleuropa.
- D'Michaelskirchn
- D'Bürgaspitåiskirchn
- D'Kajetànakirchn
- D'Markuskirchn
- D'Sebastianskirchn
- De Dreifåitigkeidskirchn
- D'Imbergkirchn
- D'historischn Kirchn vo de åidn Vororte, bsundas de Pfårrkirchn vo Morzg, Liefaring, Maxglàn, Gnigü und Aing.
In da Getreidegåssn in da Mittn vo da Åidståd, stehd im Mozart Woifal seî Geburtshaus. Dé Gåssn håd firn Håndl in Såizburg scho båid a wichtige Roin gspüid. Åndana Bsundaheitn in da Åidståd san d'Residenz vo de Fürsterzbischef, d'Neiche Residenz géngüwa (wo heid des Såizburg-Museum is) min Glockspüi, d'Åide Uni min Saecellum und mid da Großn Aula, s'Rådhaus, da Hofmarståi (heid s'Féstspüihaus) mid da Föisnreitschui und da Pferlschwemm, s'Neitor (offiziell Sigmundstor), wås da öidaste Stråßntunnl vo Mittleuropa is, da Domblåtz mid da Mariensäun in da Mittn, da Residenzblåtz min Residenzbrunnen aus Marmor, da Mozartblåtz min Mozartdenkmåi, da Wåågblåtz und da Åide Mårkt min Florianibrunnen.
À d'Kaigåssn min Kaiviertl rundumadum in da Åidståd håd ihrn historischn Charakta guad dahåidn, genauso à d'Linza Gåssn und d'Stâgåssn in da Neiståd. Daném is nu d'Griasgåssn zwischen am Anton-Neumayer-Blåtz und da Ståådsbruckn wichti, wei durtn d'gresste Gåststättn vo gånz Östareich is: s'Sternbräu.
Wånn ma netta a bår Minutn Zeid håd, kånn mas wia de Japána måchn: Beim Miraböigårtn is a Busparkplåtz, då hupfst ausm Bus auße, gehst durchn Miraböigårtn durch, üwan Makartstég aufd åndare Seitn vo da Såizåch (mittn am Stég schnöi a Foto vo da Féstung måchn) und dånn nu gschwind ind Getreidegåssn zum Geburtshaus vom Mozart.