Abrogans

Aus Wikipedia

Der Àrtikl is im Dialekt „Owaöstareichisch“ gschriem worn.


D easchde Saitn fum Sankt Gallna Codex Abrogans (cod. 911).  Iwaschrift: incipunt closas ex vetere testamento ("Då fãngan de Glossn ausn Åidn Desdament ã"), dãn geds waida mim easchdn Woat: abrogans
D easchde Saitn fum Sankt Gallna Codex Abrogans (cod. 911). Iwaschrift: incipunt closas ex vetere testamento ("Då fãngan de Glossn ausn Åidn Desdament ã"), dãn geds waida mim easchdn Woat: abrogans

Da Codex Abrogans, a keronischs Weatabuach gnend, is a mitlåitaliches Latain/Åid-Boarisch Weatabuach ausn 8. Joahundat, in dém a Mönch, woaschainli da siddiarola Arbeo fu Freising, latainische Wöata in de regionale geamanische Schbråch iwasézt håd. Es güt ois woaschainil ødasdes "daidsches" Buach, dés bis haid iwalifat woan is. Des Oaginal gibt s åwa haid neama, sondan blos a fragmentarische Åbschrift ausn Joa 810 und a komplete Veasion in Åid-Alemanisch de haid in da Schdiftsbibliodek fum Glosda Sankt Gallen aufbewoad wiad(Codex Sangallensis 0911).


Inhaltsverzeichnis

[dro werkln] Hintagrund

Dé missioniaradn Mönch im frian Mitlåita hãm dés Grsisdndum zu de geamanischn Schem bringa woin und dafia latainische reliöse Dext in de geamanische Schbråch fu de naichn Glaibing iwasézn miassn. Ois Hüf zum preding und a zum Latain leana fia dé naichn geamanischn Mönch in de Glesda is dés Abgrogans-Weatabuach ãglégt woan. Abrogans hoasts déswéng, wai dés dés easchde Woat is, dés auf da easchdn Saitn schded (abrogans - dheomodi. = demiatig).

Da Abgrogans Codex basiad woaschainli auf am Latain/Latain Glossarium, wo iagendwo in Italien, woaschainli im Glosda Vivarium in Kalabrien a Weatabuach fia sødane und schwa faschdendliche latainische Weata in bessa faschdenliche modeanare iwasézt woan san. Dé dåmålign Laid in Italien hãm nemli dés klassische Latain a schã neama wiaklich faschdãndn.

Insgesãmt bschded da Codex Abrogans aus 324 Peagament-Saitn, mid iwa 3.670 Weatan in iwa 14.600 Bélég, dé fu Latain in de sidgeamanische Foiksschbråch iwasézt woan han (Åid-Alemanisch, Åid-Boarisch). Damid is dés a õane fu dé wichdigstn Gwøn fia de Schbråch aus deara Zaid.


[dro werkln] Schraiwa

Da Schraiwa fu da easchdn Veasion fum Abrogans is woaschainli dea aus Meran schdãmende siddiarola Mönch Arbeo (723-784) gwén, dea schbeda Bischof fu Fraising woa und a doat gschdoam is. Da Arbeo håd a de latainische Vita Corbiniani gschrim, a Buach iwa s Lém fum hailign Korbinian, dea Missionar bai de Bajuwaren und dea easchda Bischof fum Glosda Fraising woa.

Ãndarasaits kintad a da Sankt Gallna Mönch Kero in Codex Abrogans gschrim håm, fu dem ãngeblich a de Benediktinaregln fum Joa 750 schdãman. Déswéng wiad dés Manuskript in da Litaratua a mãnchmåi "Keronischs Weatabuach" gnend.

Ausn 8. Joahundat is uns fu dém Buach kõa Exemplar bis haid iwalifat. Blos drai jingane alemanische Åbschriftn fu da boarischn Foalåg gibt s haid nu. D bésde, åwa laida faschdümite Hãndschrift, is a diarekte Åbschrift fum Oaginal und is woaschainli in Murbach oda in Réngschbuag ums Joa 810 gmåcht woan und ligt haid in da Franzesischn Nazionalbibliodek in Baris (Paris, Bibl. Nat., cod. lat. 7640, f. 124r-132v).

D bést eahåidane Åbschrift is da Codex Sangallensis 0911, dea im Glosda Sankt Galln ligt und fu dém a dé Büdl då san.


[dro werkln] Bedaitung

D zwoate fu insgesãmt 324 Saitn fum Sankt Gallna Codex Abrogans (cod. 911)
D zwoate fu insgesãmt 324 Saitn fum Sankt Gallna Codex Abrogans (cod. 911)

Da Codex Abrogans is dés woaschainli ødasde Buach, dés in õana westgeamanischn Schbråch gschrim woan is. Es gibt nu ødare Biacha auf Gotisch, åwa dés woa jå a ostgeamanische Schbråch dé a schbeda ausgschdoam is. Fu da romantisch-nazionalisdischn Geamanistik fum 19. Joahundat is da Codex Abrogans déswéng fu Laid wia de Grimm Briada und zum ødastn "daidschn" Buach und ois "Beginn des deutschen Schrifttums" hochschdilisiad woan.

In Wiaklichkait woa da Abrogans åwa dés easchde boarische Buach, zu mindest wãn ma in de Kategorin fu de nazionaln Geamanistn aus deara Zaid denkt. Und wãn a dés boarische néd gãns sicha is, wai ma s Oaginal neama håd und s neta mea alemanische Åbschriftn gibt, dãn woa s håid dés easchde alemanische Buach. D åidhochdaidsche Litaratua- und Schbråchwissnschåft tendiad åwa schã dazua, dass in Codex Abrogans im Skirptorium fum Glosda Fraisung zua oadnet.

Es is iwahaupst da Codex Abrogans nu ned komplet eafoascht, jå es keman sogoa iwa 700 geamanische Weata foa, fia dé ma bis haid kõa Iwasézung woas.


[dro werkln] Dext fu da easchdn Saitn

Da Dext fu da easchdn Saitn (fu insgesãmt 324 Saitn) is (jewails Latain/südlichs Westgeamanisch):

Abrogans. dheomodi. humilis: samftmoati. abba. faterlih: pater. fater: abnuere. ferlaucnen. renuere. pauhnen. recusare. faruuazzan: refutare: fartriban. absque uetere. uzzana moatscaffi: absque amicicia. uzzana friuntscaffi: abincruentum. anasceopandi. abinmittentes. analazcende. absit. fer si. longe sit. rumo si. abest. fram ist: deest. uuan ist. abdicat. farchuuidhit. abominat. faruuazzit. denicat. farsahchit. repudat. fartribit. abstruhum. uncafori. clandestinum.


A boa Paraleln zum haidign Boarisch fåin õan schã auf, a wãn ma kõa Åidhochdaidsch gleand håd:

  • abrogans = dheomodi (demiatig)
  • humilis = samftmoati (sãmftmiati)
  • pater = fater (Fåta)
  • abnuere = ferlaucnen (falaignen, fawaigan)
  • amicicia = friuntscaffi (Fraindschåft)
  • abominat = faruuazzit (fawaist, fawunschn)
  • abinmittentes = analazcende (dãnalåssend, åblåssad)
  • denicat = farsahchit (fasoachit)
  • repuda = fartibit (fadrim)


Anmeakung: Intresant zum fést schdön is a, das de Laudfaschiabung fu P zum F, zum Baischbü in friuntscaffi (Fraindschåft, engl. friendship) - dé jå im Südn, oiso fum Boarischn und Alemanischn ian Ausgãng gnuma håd, dåmåis, im ola easchdn Buach schã realisiad is!


[dro werkln] Schau a unta


[dro werkln] Gwøn