Sprachinselforschung

Aus Wikipedia


Image:Qsicon Ueberarbeiten.png Dea Artikl is grod no a Skizzn. Wanns oan gibt, dea meahra woaß zu dem Thema, dea is' recht herzle dazua eiglodn, ebbs dazu zum dazuaschreim. Wanns'd a Huif dazu brauchst, deafma an d'Frongsaitn oda an d'Huifn vo da deitschn Wikipedia erinnan.

Schbråchinslfoaschung is a Dailgebid fu da Foikskunda oda a da Geamanisdik und bscheftigt si mid da Eafoaschung fu Schbråchinsln, dé in ãndare Lenda san und doat klõane Schbråchmindahaitn büdn. Fia's Boarische is foa oim de Eafoaschung fu klõane Regionalschbråchn und Dialekt intressant dé mim Boarischn fawãnt san oda uaschbringli fu doat hea keman. (Schau a unta: Boarische Schbråchinsln)

D'Schbråchinslfoaschung is im schbadn 19tn Joahundat entschdãndn und laida oft néd neta aus wissnschåftliche Motif aussa bedrim woan, sondan fia politische Zwek insdrumentalisiad woan. Bsondas brisant woa då da Nazionalidetnkonflikt im Habsbuagaraich und schbéda zwischn dén saine Nåchfoigeschdåtn um de naichn Grenzn, dé oft an da Schbråchgrenz zong woan san, oft åwa a néd. De Laid in de Schbråchinsln söwa woan da grossn Politik oft wuascht und san maisdns zan Schlus a de Ãngschmiadn gwén.


Inhaltsverzeichnis

[dro werkln] Gschicht fu da Schbråchinslfoaschung

D'Schbråchinslfoaschung is in da zwoatn Höftn fum 19tn Joahundat aus da Foikskunde (Volkskunde) aussa in Daidschlãnd entschdãndn. In deara Zaid is fü driwa dischgriad woan, wås a Nazion ausmåcht


[dro werkln] D'Schbråchinslfoaschung haid

[dro werkln] Wichdige Schbråchinslfoascha

Es gibt natiali auf da gãnzn Wöd dausnd faschidane Schbråchinsln und klõane regionale Schbråchmindahaitn, dé linguisdisch oft recht intressant san. Dé foigendn Wissnschåftla woan wichdig bai da Eafoaschung fu de Schbråchinsln, dé åide Foamen fum Boarischn konsavian und uaschbringli aus Baian oda Ésdaraich schdãman (Listn is ungefea kronologisch):

  • Josef Nadler (* 1884 in Naideafi, Bemen, † 1963 in Wean), Geamanist und Litaratuahisdoarika, schdoak beainflust fu daidschnazionale Iden.
  • Anton Pfalz (* 1885 in Daidsch-Wagram; † 1958 in Zibf), Geamanist und Dialektfoascha, lãnge Zaid Schef fu da Wiener Wörterbuchkanzlei, wås haid as Institut für Österreichische Dialekt- und Namenlexika fu da Österreichischen Akademie der Wissenschaften is. Sâi Foaschungsoawad is a dailwais schdoak ideologisch gfabt, je nåch Entschdeungszaid untaschiadlich.
  • Eberhard Kranzmayer (* 1897 in Klågnfuat, † 1975 in Wean), Dialektfoascha und lãng Brofessa auf da Uni in Wean, dén sâi Oawad iwa de boarischn Schbråchinsln a maisdns ideologisch und politisch gfabt woa, håd åwa fü Grundlågnfoaschung gmåcht, unta ãndam iwa s'Keantnarische und s'Gottscheearisch in Slowenien.
  • Heinz Kloss (* 1904 in Halle/Saale; † 1987 in Groß-Gerau), woa a gãns wichdiga Linguist und intanazional ãneakãnta Diglossi-Foascha, håd unta ãndam iwa s'Zimbrische und s'Pennsilvania Daidsch gfoascht und dazua baidrång, das si dé geamanisdische Linguistik fu da ideologisch foabelåsdetn Foikskunde emanzipiad, saine frian Foaschungsoawatn san åwa a in da Nazizaid entschdãndn und néd komplet neutral[1], schau a unta Heinz Kloss
  • Maria Hornung (* 1920 in Wean), Schülarin fum Nadler und Kranzmayer, håd fü iwa de boarischn Schbråchinsln in Noaditalien foascht und a in Sprachinselverein grünt. Ia Buach "Unsere Mundarten" fu 1950 iwa de Dialekt in Ésdaraich is haid schã fåst a schbråchhisdoarischa Klassika, ia politische Feabung is a weng mea ésdaraich-patriotisch. [2]
  • Peter Wiesinger (* 1938 in Wean), Brofessa fia Daidsche Schbråch und Ödane daidsche Litaratua, håd in Leaschdui fum Eberhard Kranzmayer iwanuma und schbéda fü iwan Dialekt, Åid-Boarische Litaratua und Oatsnãmen gfoascht; is haid schã emearitiad.
  • Ingeborg Geyer, haid Schefin fum Institut für Österreichische Dialekt- und Namenlexika fu da Österreichischen Akademie der Wissenschaften und Laitarin fum Sprachinselverein, håd fü iwa de Schbråchinsl Tischlbong im noaditalienische Friaul gfoascht und midghoifn, das doat a muataschbråchliche Foikschui auf Tischbongarisch aufbaud woan is. [3]
  • Wilfried Schabus, Linguist und Geamanist, dea iwa de ésdaraichisch-schdemign Schbråchinsln und Mindahaitn in Noadamearika (Hutara) und Sidamearika (Pozuzo in Peru und Colônia Tirol in Brasilien) und in Rumenien und da Ukraine (Landla) gfoascht håd.
  • Walter Tschinkel, Linguist und Geamanist aus Keantn, dea iwa de Schbråchinsln Gottschee in Slowenien gfoascht håd. Fu eam schdãmd a dés "Wörterbuch der Gottscheer Mundart" (1973-76)
  • Anthony Rowley (* 1953 in Skipton, Yorkshire), is a britischa Geamanist und Schbråchwissnschåftla dea si fü mim Boarischn bscheftigt håd und haid Brofessa an da Ludwig-Maximilian-Uni in Minga is. Fu eam schdãman a ainige Biacha und Artikl iwa s'Feaschndålarische im noaditalienischn Trentino; schau a unta Anthony Rowley
  • Martin Bottesch (* 1953 in Grosboin, Rumenien), håd an da Babeş-Bolyai-Uni in Klausnbuag schdudiad und is Schriftschdöla und Lokalpolitika und håd fü iwa de Gschicht und de Schbråch fu de rumenischn Landla gschrim, zu dénan ea söwa dazua ghead.
  • Johanna Bottesch, Landlarin und Geamanistin an da Brukenthalschui in Heamanschdåd, Rumenien, dé sowoi s'Vokabular fum Landlarischn ois a de Gramatik untasuacht und publiziad håd.
  • Herfried Scheer, õana fu de wéning, dea wås publiziad zu da Schbråch fu de amearikanischn Hutara håd (1986), dé wo an åidn Mischdialekt rén, dea schdoak fum tiarolarischn schdãmt.
  • Roland Girtler, Soziolog und Brofessa an da Uni in Wean, dea si ném ãndare Temen fü mid da Gschicht und sozialn Situazion fu de Landla bscheftigt håd und a mid soziale Rãndgrupn wia Vagabundn, Prostituiate und dénan eanare Soziolekt; schau a unta: Roland Girtler
  • Uni Båssau: d'Uni Båssau is õane fu de wénign dé iwa n boarischn Dialekt im Bemawåid auf da tschechischn Saitn meara gfoascht und publiziad håd und so dés wås fu de åidn Bemawåidla Dialekt nu zan findn woa dokumentiad håd. Drãn betailignt woan unta ãndam d'Nicole Eller, da Alois Dicklberger und de Rosemarie Spannbauer-Pollmann.

[dro werkln] Gwön

  • Sprachunselverein - Verein der Freunde der von Österreich aus besiedelten Sprachinseln