Landl
Aus Wikipedia
![]() |
Der Àrtikl is im Dialekt „Owaöstareichisch“ gschriem worn. | ![]() |
S´Landl woa a hisdoarische Region in Owaésdaraich, wo ma ungefea dé Gégend gmõand håd dé haid s'Hausrukfia'l is.
Uaschbringli ged s'Woat Landl auf's Schaunbeaga Landl zruk, ana Gråfschåft im haiding Owaésdaraich. D'Schaunbeaga (mãnchmåi a Schaumbeaga od Schãmbeaga) hãm bis ins 16. Joahundat aini an grossn Bsiz ghåbt in da Gégend zwischn da Deana und in Hausruk und eana Schdãmsiz woa d'Buag Schaunbeag, wo haid nu d'Ruine dafã im Beziak Efading zan seng is. Zan Schaunbeaga Landl hãm Dail fu dé haiding Beziak Efading, Griskiacha, Wös-Lãnd, Féklabruk und Gmundn dazua ghead.
[dro werkln] Gschicht
D'Schaunbeaga han duach a Uakundn fu 1316 zan easchdn Måi schriftli iwalifat. Eana Territoarium, dés sé a „terra nostra" gnend hãm, woa a Gråfschåft mid aigenen Lãndrecht und Grichtsboakaid und håd damid an bsondan Schdãnd im Heazogtum Ésdaraich ghåbt. D'Schaunbeaga woan in de wichdigstn Rechtssåchan neta in Kaisa diarekt untaschdö (Reichsunmittelbarkeit) und woan néd fum ésdraichischn Heazog åbhengi. Åb 1404 woa åwa da ésdraichische Heazog und da Kaisa moasdns õa und dé söwe Peason ausn Haus Habsbuag, wås dé Unåbhengigkaid wida håibwegs relativiad håd.
Drozdem woa s'Schaunbeaga bis in 16. Joahundat relatif aingschdendi und woa a so wås wia a Bufaschdåd zwischn in habsbuagischn Ésdaraich und Baian und a zan Eazbisdum Såizbuag. S'Îfia'l, wås glai danem is, woa mid Untabrechung nemli bis 1814/15 bai Baian dabai.
Eascht untam Kaisa Fridrich in III. und saim Su in Maximilian I. hãm's d'Habsbuaga endgüti gschåft, dass dé Sondarecht fu de Schaunbeaga åschåfn und as Landl unta eana Kontroin griang. 1548 hãm dãn de zan lutarischn Glaum iwadretanen Schaunbeaga dãn iwahaupt eana Raichsschdãndschåft faloan und 1559 san's mim lézdn Gråf, in Woifgãng fu Schaunbeag, ausgschdoam. Da Grundbsiz is iwa'n Woifgãng sâi Schwésda, da Ana, an d'Schdarhembeaga faeabt woan.
[dro werkln] D'Landla
D'Bezaichnung "Landl" håd jédoch waida glébt und is bis ins 18te Joahundat aini fawent woan. In deara Zaid håd ma gãns åigemain dé gãnze Region westli fu da Drã und auf da hearentan Sait fum Îfia'l aso gnend und dé Laid fu deara Gégend woan d'Landla. Fu deara Bezaichnung lait si a da Nãm fu de in da Géngrefoamation gewåitsãm fadriwanen Protestantn å, dé untam Koal in VI. und unta saina Dochda da Maria Theresia nåch transmigriad woan san und si bis haid nåch eanara Hõamad Landla nenan.
[dro werkln] S' Landl haid
In Owaésdaraich söwa is dé Bezaichnung "Landl" fia s'Hausrukfia'l und "Landla" fia d'Laid aus deara Gégend nåch da Barokzaid fåst komplet faschwundn und fagéssn woan und wiad haid neama fawent. Drum is a bis haid néd gãns gwis, ob da Foiksmusi Landla und s'landlarisch Dãnzn wås mid deara Region z'dõa hãm oda néd. Es kant åwa sâi, das d'Îfiatla, dé wo jå glai daném han, deara Musi in Nãm gém hãm, wai doat is d'Landlamusi bis haid schdoak fadredn und wiad oiwai nu gsunga und dãnzt.