Ачынұ
Уикипедияның мағлұматы
Ачынұ (ашина, асена, асен, осень; көнетүркіше: Ačïnu) — көне түркілердің билеген ру не тайпа атауы.
Көне түріктерді моңғол тектес этностар čïnuw-a > čïnu > čоn > чоно (бөрі, қасқыр) деп атаған. Ačï+de — оның көптік топтамалау мағынаны білдіретін тұлғасы (бөрілер, қасқырлар деген мәнде). Қытайлықтардың моңғол тектестерден үйреніп атағаны осы — Ačïnu, Ačïde болса керек. Бұл атаулар түрік бітіктастар мен ескерткіштерінде және де ешбір көне түрік мәтіндерінде кездеспейді.
Ал мұны Ю.А.Зуев, Қ.Сартқожа және т.б. ғалымдар хотан-сақ тілінде аssejna- «көк», ашидэ — орта парсы тілінде azdahak-"айдаһар" деген мағына білдіреді, сол сөздерден туындаған деп зороастризмге теліп қарастырады.
Н.Я. Бичурин шығармасында былай делінеді:
дом Тугю по монгольски называется как ниже увидим дулга …принял слово шлем — на монгольском …тукю
Бұл көне моңғол тіліндегі türüg/türük атауының қытайша дулга/дулуга күйінде оқылғаны болса керек.
[өңдеу] Әдебиет
- Ю.А.Зуев Ранние тюрки: очерки истории и идеологии, Алматы, 2002, 25, 86-87 бетте.;
- С.Каржаубай Обьединенный каганат тюрков (по материалам рунических надписей) Астана, 2002, С.97-99, 178 . (ашина (дневное небо, кек тюрк) каганский, ашитак / кит. Ашидэ; др. тюрк. аждаха- дракон /катунский линии «iki jyltyz»).