سادق شه‌ڕه‌فکه‌ندی

Ji Wîkîpediya


Image:WikiLettreMini.png Ev gotara bi kurmancî: Dr. Mihemed Sadiq Şerefkendî :ه‌ۋ گۆتارێ بی كرمانجی



Dr. Mihemed Sadiq Şerefkendî
Dr. Mihemed Sadiq Şerefkendî

سادقی‌ شه‌ره‌فکه‌ندی‌ 21ی‌ به‌فرانباری‌ ساڵی‌ 1316ی‌ هه‌تاوی‌ (11ی‌ ژانوییه‌ی‌1938ی‌ زایینی‌) له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌کی‌ نیشتمانپه‌روه‌ردا له‌ گوندی‌ ته‌ره‌غه‌ ی‌ بۆکان له‌ دایک بوو. له‌ ته‌مه‌نی‌ منداڵی‌ دا باوکی‌ له‌ده‌ستدا‌و سه‌رپه‌رستی‌یه‌که‌ی‌، که‌وته‌ سه‌رشانی‌ براگه‌وره‌که‌ی‌، شاعیر‌و نیشتمانپه‌روه‌ری‌ گه‌وره‌ی‌ کوردستان خوالێخۆشبوو مامۆستا "هه‌ژار"ی‌ نه‌مر. سه‌رده‌می‌ منداڵیی‌ محه‌ممه‌د سادق، هاوکات بوو له‌گه‌ڵ‌ په‌ره‌ئه‌ستاندنی‌ خه‌باتی‌ رزگاریخوازانه‌ی‌ خه‌ڵکی‌ کوردستانی‌ ئێران‌و دامه‌زراندنی‌ کۆماری‌ کوردستان. رێنۆینی‌‌و ئاموژگاریه‌کانی‌ برا زانا‌و خه‌باتگێڕه‌که‌ی‌‌و زۆر دیمه‌ن له‌ قۆناخی‌ میژوویی‌ ئه‌وکات له‌بیر‌و زه‌ینی‌دا نه‌خشی‌ به‌ست. پۆلی‌ یه‌ک‌و دووی‌ سه‌ره‌تایی‌ له‌ بوکان‌و پاشان که‌ بنه‌ماڵه‌که‌ی‌ له‌ مه‌هاباد گیرساوه‌، خویندنی‌ سه‌ره‌تایی‌‌و ناوه‌ندی‌ له‌و شاره‌‌و ساڵی‌ ئاخیری‌ ده‌بیرستانی‌ له‌ ته‌ورێز ته‌واو کرد‌و ساڵی‌ 1338ی‌ هه‌تاوی‌ (1959ی‌ زایینی‌) له‌ "دانشسرای‌ عالی‌"ی‌ تاران لیسانسی‌ شیمیی‌ وه‌رگرت. شایانی‌ سه‌رنجه‌ که‌ له‌ هه‌موو پله‌کانی‌ خویندندا یان خاوه‌نی‌ پله‌ی‌ یه‌که‌م یان یه‌کێک له‌ باشترین قوتابیان‌و خوێندکاران بوو. هه‌ر له‌و ساڵه‌دا بوو به‌ مامۆستای‌ ده‌رسی‌ شیمی‌‌و هه‌تا ساڵی‌ 1344ی‌ هه‌تاوی‌ (1965ی‌ زایینی‌) له‌ شاره‌کانی‌ ورمێ‌‌و مه‌هاباد به‌ ئه‌رکی‌ مامۆستایه‌تی‌یه‌وه‌ خه‌ریک بوو. له‌وماوه‌یه‌دا وه‌ک مامۆستایه‌کی‌ شاره‌زا ناوی‌ ده‌رکرد‌و بۆ پێ‌گه‌یاندنی‌ قوتابیانی‌ کوردستان زه‌حمه‌تێکی‌ زۆرو به‌رچاوی‌ کێشا به‌ جۆرێک که‌ ئه‌و قوتابی‌یانه‌ که‌ ئه‌و ده‌رسی‌ پێ‌ده‌گوتن‌و له‌ زانستگاکان قبووڵ ده‌بوون، ساڵ‌ به‌ ساڵ زیاتر ده‌بوون. سه‌ره‌نجام "ساواک"، ده‌زگای‌ جاسوسیی‌ رێژیمی‌ حه‌مه‌ ره‌زا شا ئه‌و خزمه‌ته‌ی‌ له‌ کوردستان پێ‌ ره‌وا نه‌دی‌‌و له‌ گه‌ڵ ژماره‌یه‌ک ماموستای‌ دیکه‌ی‌ هابیر‌و هاوکاری‌ بۆ شاره‌کانی‌ "اراک"و "کرج"و چه‌ند شاری‌ دیکه‌ی‌ دوور خستنه‌وه‌. محه‌ممه‌د سادق شه‌ره‌فکه‌ندی‌ ساڵی‌ 1349ی‌ هه‌تاوی‌ (1970ی‌ زایینی‌) بۆ زانستگای‌"تربیت معلم" نه‌قڵ کرا‌و وه‌ک ئاسیستانی‌ به‌شی‌ شیمی‌ کاری‌ پێ‌ ئه‌سپێردرا. پاش نیشاندانی‌ لێوه‌شاوه‌یی‌یه‌کی‌ ته‌واو له‌و ئه‌رکه‌دا، ساڵی‌ 1351ی‌ هه‌تاوی‌ (1972ی‌ زایینی‌) به‌ که‌ڵک وه‌رگرتن له‌ بورسی‌ وه‌زاره‌تی‌ علووم چوو بۆ فه‌رانسه‌‌و پاش چوار ساڵ مانه‌وه‌ له‌و وڵاته‌ توانی‌ دوکتورای‌ شیمیی‌ ئانالیز (شیمی‌ تجزیه‌) له‌ زانستگای‌ ژماره‌ 6ی‌ پاریس وه‌ربگرێ‌. دوکتور سادق شه‌رفکه‌ندی‌ ساڵـی‌ 1355ی‌ هه‌تاوی‌ (1976ی‌ زایینی‌) گه‌ڕایه‌وه‌ تاران‌و وه‌ک "استادیار"ی‌ شیمی‌ له‌ زانستگای‌ "تربیت معلم" درێژه‌ی‌ به‌ کاری‌ مامۆستایه‌تی‌ دا که‌ له‌ به‌جێهێنانی‌ ئه‌و ئه‌رکه‌شدا به‌ ته‌واوی‌ سه‌رکه‌وتوو بوو. هه‌ربۆیه‌ بوو به‌ خۆشه‌ویستی‌ مامۆستایان‌و خوێندکارانی‌ ئه‌و زانستگایه‌‌و وه‌ک مامۆستایه‌کی‌ دڵسوز‌و له‌ هه‌مان کاتیشدا خه‌باتگێڕ ناوی‌ ده‌رکرد. دوکتور محه‌ممه‌د سادق شه‌ره‌فکه‌ندی‌ ساڵی‌ 1352ی‌ هه‌تاوی‌ (1973ی‌ زایینی‌) کاتێک له‌ پاریس ده‌وره‌ی‌ دوکتورای‌ ده‌دیت، له‌ رێگای‌ مامۆستای‌ مه‌زن دوکتور "عبدالرحمان قاسملو"ی‌ رێبه‌رمانه‌وه‌ له‌گه‌ڵ به‌رنامه‌‌و پێره‌وی‌ نێوخۆی‌ حیزبی‌ دێموکراتی‌ کوردستانی‌ ئێران ئاشنا بوو‌و داوای‌ ئه‌ندامه‌تیی‌ حیزبی‌ دێموکراتی‌ کوردستانی‌ ئێرانی‌ کرد. پاش گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ بۆ ئێران بوو به‌ رابیتی‌ نێوان دوکتور قاسملوو‌و ئه‌ندامانی‌ کۆنی‌ رێبه‌رایه‌تیی‌ حیزب‌و له‌‌و پێوه‌ندی‌یه‌دا زه‌حمه‌تێکی‌ زۆری‌ کێشا‌و زۆر جاریش گیانی‌ خۆی‌ خسته‌ مه‌ترسی‌یه‌وه‌. دوای‌ رووخانی‌ ریژیمی‌ پاشایه‌تی‌‌و ده‌سـتپێکردنه‌وه‌ی‌ تێکۆشانی‌ ئاشکرای‌ حیزبی‌ دێموکرات، ساڵی‌ 1358ی‌ هه‌تاوی‌ (1979ی‌ زایینی‌) بوو به‌ موشاویری‌ کومیته‌ی‌ ناوه‌ندی‌‌و ره‌شه‌مه‌ی‌ ساڵی‌ 1358 (فیورییه‌ی‌1980ی‌ زایینی‌) له‌ کۆنگره‌ی‌ چواره‌می‌ حیزبدا به‌ ئه‌ندامی‌ کومیته‌ی‌ ناوه‌ندی‌ هه‌ڵبژێردرا‌و به‌رپرسایه‌تیی‌ کومیته‌ی‌ حیزب له‌ تارانی‌ پێ‌ ئه‌سپێردرا که‌ ئه‌و به‌رپرسایه‌تی‌یه‌شی‌ به‌ لێوه‌شاوه‌یی‌‌و کارزانی‌یه‌وه‌ به‌ ئه‌نجام گه‌یاند. سه‌ره‌تای‌ هاوینی‌ ساڵـی‌ 1359ی‌ هه‌تاوی‌ (1980ی‌ زایینی‌) له‌ لایه‌ن رێبه‌رایه‌تیی‌ حیزبه‌وه‌ بۆ کاری‌ ته‌واووه‌خت بانگ کرایه‌وه‌ کوردستان‌و هه‌موو توانای‌ خۆی‌ له‌ خزمه‌ت حیزب نا. له‌ پلینومی‌ کومیته‌ی‌ ناوه‌ندی‌ له‌ هاوینی‌ ساڵـی‌ 1359ی‌ هه‌تاوی‌ (1980ی‌ زایینی‌)دا به‌ ئه‌ندامی‌ ده‌فته‌ر سیاسی‌ هه‌ڵبژێردرا. له‌ کۆنگره‌کانی‌ پێنجه‌م، شه‌شه‌م، حه‌وته‌م، هه‌شته‌م‌و نۆهه‌می‌ حیزبدا هه‌موو جارێ‌ به‌ ئه‌ندامی‌ کومیته‌ی‌ ناوه‌ندی‌‌و له‌ کومیته‌ی‌ ناوه‌ندییشدا هه‌موو جارێ‌ به‌ ئه‌ندامی‌ ده‌فته‌ری‌ سیاسی‌ هه‌ڵبژیردراوه‌ته‌وه‌.

دوکتور سادق شه‌رفکه‌ندی‌ ماوه‌ی‌ بوونی‌ له‌ رێبه‌رایه‌تیی‌ حیزبدا زۆرتر به‌رپرسایه‌تیی‌ به‌شی‌ ته‌بلیغات (رادیو‌و چاپه‌مه‌نی‌)ی‌ له‌ سه‌رشان بوو‌و له‌ ساڵی‌ 1365ه‌وه‌ هه‌تا کاتی‌ شه‌هید بوونی‌ مامۆستای‌ گه‌وره‌مان دوکتور "قاسملوو"ی‌ نه‌مر ئه‌رکی‌ جێگری‌ سکرتێری‌ گشتیی‌ حیزبی‌ به‌ ئه‌ستووه‌ بوو. دوکتور سادق شه‌رفکه‌ندی‌ له‌ یه‌که‌م پلینومی‌ دوای‌ شه‌هید بوونی‌ دوکتور قاسملوودا به‌ تێکڕای‌ ده‌نگی‌ ئه‌ندامانی‌ کومیته‌ی‌ ناوه‌ندی‌ به‌ سکرتێری‌ گشتیی‌ حیزب هه‌ڵبژیردرا‌و له‌ کۆنگره‌ی‌ نۆهه‌می‌ حیزبیشه‌وه‌ تا کاتی‌ شه‌هیدبوونی‌ (26ی‌ خه‌رمانانی‌ ئه‌مساڵ (1371) ریکه‌وتی‌17ی‌ سیپتامبری‌ 1992) ئه‌رک‌و به‌رپرسایه‌تیی‌ قورسی‌ "سکرتێری‌ گشتیی‌ حیزبی‌ دێموکراتی‌ کوردستانی‌ ئێران"ی‌ به‌ِرێوه‌ده‌برد. خه‌باتگێڕی‌ مه‌زنی‌ گه‌له‌که‌مان دوکتور سادق شه‌رفکه‌ندی‌ له‌ ماوه‌ی‌ ئه‌و دوازده‌ ساڵه‌ی‌ دوایی‌دا رۆڵێکی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ له‌ رێبه‌رایه‌تیی‌ حیزب‌و جووڵانه‌وه‌ی‌ گه‌له‌که‌ماندا هه‌بوو. یه‌کێک له‌ به‌وه‌جترین‌و شاره‌زاترین رێبه‌رانی‌ نێو ریزه‌کانی‌ بزووتنه‌وه‌ی‌ میللی‌ ـ دێموکراتیکی‌ گه‌له‌که‌مان بوو‌و به‌ هه‌ق ده‌بێ‌ بڵێین که‌ قوتابی‌یه‌کی‌ لێوه‌شاوه‌‌و یارێکی‌ وه‌فاداری‌ دوکتور قاسملووی‌ نه‌مر بوو‌و پاش دوکتور قاسملوویش بوو به‌ مامۆستای‌ ئیدامه‌کاری‌‌و درێژه‌دان به‌ رێباز‌و رێگای‌ دوکتور قاسملوو‌و به‌ لێهاتووی‌‌و لێوه‌شاوه‌یی‌ خۆی‌ نه‌یهێشت بێ‌ قاسملوویش به‌م جۆره‌ که‌ ئاواتی‌ دوژمنانی‌ بزووتنه‌وه‌ بوو به‌ حیزبه‌وه‌ دیار بێ‌. دوکتور سادق هه‌ر له‌و کاته‌وه‌ که‌ هاته‌ نێو رێبه‌رایه‌تیی‌ حیزب یه‌کێک له‌ دارێژه‌رانی‌ کاریگه‌ری‌ سیاسه‌ت‌و هه‌ڵوێسته‌کانی‌ حیزب بوو، له‌سه‌ر پاراستنی‌ ئوسوول‌و پرنسیپه‌کانی‌ حیزب شێلگیر‌و پێداگر بوو، ئه‌فرادی‌ دوو دڵ‌و راڕای‌ ده‌دانه‌ به‌ر هێرش‌و رێگای‌ پێ‌ نه‌ده‌دان شوێنی‌ خراپ له‌سه‌ر ره‌وتی‌ بزووتنه‌وه‌‌و کاروباری‌ حیزبی‌ دابنێن. ئه‌و کادر‌و پێشمه‌رگه‌کانی‌ حیزبی‌ خۆش ده‌ویستن به‌ڵام ئه‌و خۆشه‌ویستی‌یه‌ هه‌رگیز شوێنی‌ له‌سه‌ر هه‌ڵسه‌نگاندنی‌ واقیعبینانه‌ی‌ کادر‌و پێشمه‌رگه‌کان‌و کار‌وباری‌ ئه‌وان دانه‌ده‌نا. دڵپاکی‌‌و بێ‌غه‌ره‌زیی‌ کاک دوکتور سه‌عید بۆ هه‌موو هاوڕێیانی‌ حیزبی‌ به‌ ته‌واوی‌ ده‌رکه‌وتبوو هه‌ر بۆیه‌ش ئامۆژگاریه‌کانی‌ وه‌رده‌گیران. نه‌خشی‌ گرینگی‌ ته‌شکیلاتی‌ له‌ حیزب‌و بزووتنه‌وه‌دا زۆر به‌ باشی‌ هه‌ست پێ‌کردبوو، به‌ڵام هه‌رگیز ته‌شکیلاتی‌ به‌جێ‌ خه‌لک دانه‌ده‌نا‌و له‌ ده‌مارگرژی‌‌و سکتاریستی‌ به‌دوور بوو، چونکه‌ ئه‌و ته‌شکیلاتی‌ حیزب‌و خودی‌ حیزبیشی‌ بۆ رێبه‌رایه‌تی‌کردنی‌ خه‌باتی‌ گه‌ل ده‌ویستن. تێکوشه‌ر دوکتور سادق ئینسانێکی‌ شوجاع، به‌وره‌، به‌ئه‌خلاق، راستگۆ‌و دروستکار‌و به‌راستی‌ سادق بوو. له‌ هه‌ق‌و عه‌داڵه‌ت پشتیوانی‌ ده‌کرد‌و له‌ هه‌موو ئه‌و تایبه‌تمه‌ندی‌یانه‌ له‌ سیاسه‌ت‌و کرده‌وه‌دا که‌ڵکی‌ وه‌رده‌گرت. ئینسانێکی‌ پڕکار بوو‌و ماندوویی‌ نه‌ده‌ناسی‌، هه‌موو کات‌و وه‌ختی‌ خۆی‌ بۆ جێبه‌جێ‌کردنی‌ ئه‌رکه‌ حیزبی‌یه‌کان ته‌رخان کردبوو، شۆڕشگێڕێکی‌ به‌ ته‌واو مانا‌و دێموکرتێکی‌ واقیعی‌ بوو، که‌ له‌ هه‌ر کارو کرده‌وه‌‌و هه‌ڵوێستێکی‌دا ئه‌و تایبه‌تمه‌ندی‌یانه‌ی‌ خۆیان ده‌نواند. بڕوایه‌کی‌ قووڵی‌ به‌ دێموکراسی‌‌و مافی‌ گه‌لانی‌ ئێران هه‌بوو، هه‌ر بۆیه‌ له‌ ڕوانگه‌ی‌ ئه‌وه‌وه‌ پێوانه‌ی‌ هه‌ر حه‌ره‌که‌تێکی‌ خه‌باتگێڕانه‌ له‌ ئێران‌و کوردستاندا بریتی‌ بوو له‌ تێکۆشان بۆ سه‌قامگیرکردنی‌ ئازادی‌‌و دێموکراسی‌‌و مافه‌ ره‌واکانی‌ گه‌لی‌ کورد‌و گه‌لانی‌ ئێران. سیاسه‌ت‌و تاکتیک بۆ دوکتور سادق زاراوه‌‌و ده‌سته‌واژه‌ی‌ خه‌یاڵـی‌‌و زه‌ینی‌ نه‌بوون، له‌ روانگه‌ی‌ ئه‌وه‌وه‌ سیاسه‌ت کرده‌وه‌ی‌ خه‌باتگێڕانه‌ بوو، هه‌ر بۆیه‌ش به‌هه‌ق‌و کرده‌وه‌ ببوو به‌ ئاوێنه‌ی‌ تایبه‌تمه‌ندی‌یه‌ مه‌زنه‌کانی‌ حیزبی‌ دێموکراتی‌ کوردستانی‌ ئێران. دوکتور سادق شه‌ره‌فکه‌ندی‌ ئینسانێکی‌ خاکی‌‌و خه‌ڵکی‌‌و به‌"تواچع" بوو، هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ که‌ له‌ راست دۆستان ‌و هاوڕێیانی‌ دا رووخۆش‌و به‌گوزه‌شت بوو، له‌ راست دوژمنان‌و نه‌یارانی‌ حیزب‌و گه‌لدا توند ‌و بێ‌لێبوردن بوو، قورس‌و قایم له‌ به‌رامبه‌ریاندا ڕاده‌وه‌ستا‌و زه‌ڕڕه‌یه‌ک "نرمش"‌و هه‌نگاوێک گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ بۆ نه‌بوو. ئه‌و خه‌ڵکی‌ کوردستانی‌ به‌ ره‌گ‌و پێستی‌یه‌وه‌ خۆش ده‌ویست، هه‌ر بۆیه‌ش گیان‌و ژیانی‌ بۆ خزمه‌ت به‌وان ته‌رخان کردبوو. ئه‌و له‌‌و سیاسه‌تمه‌دارانه‌ نه‌بوو که‌ خه‌ڵکیان وه‌ک ئامرازی‌ بردنه‌پێشی‌ مه‌به‌سته‌کانی‌ خۆیان ده‌وێ‌، ئه‌و بۆ خۆی‌ پێشڕه‌وی‌ خه‌باتی‌ خه‌ڵکی‌ کوردستان بوو‌و جگه‌ له‌ قازانج‌و به‌رژه‌وندی‌یه‌کانی‌ گه‌ل هیچ قازانج‌و به‌رژه‌ه‌وندی‌یه‌کی‌ تایبه‌تی‌‌و شه‌خسی‌ به‌لاوه‌ گرینگ نه‌بوو. ئه‌و بۆ کادر‌و پێشمه‌رگه‌کانی‌ حیزب ته‌نیا هه‌ر سکرتێری‌ گشتی‌ نه‌بوو، ئه‌و دۆست‌و هاواڵی‌ هاوڕێیان بوو‌و به‌ راده‌یه‌ک له‌گه‌ڵیان تێکه‌ڵاو‌و لێ‌یان نیزیک بوو که‌ هه‌ر هاوڕێیه‌ک به‌ ڕاشکاوی‌ ده‌یتوانی‌ پریسکه‌ی‌ دڵی‌ خۆی‌ له‌ لای‌ هه‌ڵڕێژێ‌‌و له‌ ڕێنوێنی‌یه‌ به‌ که‌ڵکه‌کانی‌ که‌ڵک وه‌بگرێ‌. کاک دوکتور سادق بڕوایه‌کی‌ قووڵـی‌ به‌ هاوکاریی‌ گه‌لان‌و هه‌موو ئازادیخوازانی‌ ئێران هه‌بوو، له‌و بڕوایه‌دا بوو که‌ رووخاندنی‌ رێژیمی‌ ئاخوندی‌ به‌بێ‌ نیزیکی‌‌و هاوکاری‌‌و هاوپێوه‌ندی‌ هێزه‌ نیشتمانپه‌روه‌ر‌و خه‌باتگێڕه‌کانی‌ ئێران، کارێکی‌ مومکین یان لانی‌ که‌م هاسان نیه‌، هه‌ر بۆیه‌ له‌ هه‌ر ده‌رفه‌تێک بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ که‌ڵکی‌ وه‌رده‌گرت‌و به‌ کرده‌وه‌ هه‌وڵی‌ بۆ ده‌دا‌و سه‌رنجام له‌و رێ‌یه‌دا گیانی‌ به‌ختی‌ ئازادیی‌ ئێران‌و خودموختاری‌ کوردستان کرد. یاد‌و ناوی‌ شه‌ره‌فکه‌ندیی‌ مه‌زن هه‌میشه‌ به‌ نه‌مری‌ ده‌مێنێته‌وه‌‌و خه‌بات‌و تێکوشانی‌ پڕشنگداری‌ له‌ پێناو ئامانجه‌ پیرۆزه‌کانی‌ حیزبی‌ دێموکراتی‌ کوردستانی‌ ئێران‌و گه‌لی‌ کورد‌و خه‌ڵکی‌ ئێراندا‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌ شۆرشگێڕانه‌کانی‌ دوای‌ نه‌مانیشی‌ رێنوێن‌و ئیلهامده‌ری‌ تێکۆشه‌رانی‌ وڵاته‌که‌مان ده‌بێ‌.