Baskîl

Ji Wîkîpediya

Baskîl qeza Elezîzê ye. Mezinahiya erdê xwe 1195 km² ye. Ji Elezîzê 38, ji Meletiyê jî 80 km dûr e.

Başur û rojavayê Baskîlê bi ava bendava Karakaya, ku li ser Ferêt hatiye avakirin, hatiye pêçan . Sînorên Baskîlê yên din, li rojhilat digihên Elezîz û qeza Sîwrêcê, li bakûr bi qeza Kebanê ve dibin cîran.

Her çar aliyên navenda qezê bi çiyan ve hatiya pêçan. Beşek ji van çiyan berdewama çiyayên Torosan in. Ji van çiyan yê herî bilind Çiyayê Hesen e, ku 2110 metro bilind e. Baskîl di navbera çiyan de wek geliyekî ku bi cûre cûra darên meywe ve xemilî ye. Havînê, baxçeyên mişmişan wek kirasekî zer li deşta Baskîlê bikin.

Têkiliyên Baskîlê bi Elezîzê re bi riya paporê û hesinrê; bi Meletiyê re bi hesinrê, papor û bendava Karakaya ve pêk tên.

Qeza Baskîlê, ji çar dihiyên (gund) ku wek tax tên hesibandin û navenda qezê ve pek tê. Navê taxan (mehele): Baskêlan, Kurmiyan, Şivqetan û Nederan. Navên van hemuyan jî îro bi navên tirkî ve hatine guhertin.

Nifûsa Baskîlê di navberê 8 000 û 9 000 ye. Lê bi hinek sedemên siyasî di navberê partiyên dewletê de wek 5000 hatiye nîþandan. Gelê (xelk) Baskîlê, bêyî polîs, cendirme û çend karmendên dewletê yên din, hemû kurd in. Sê gund elewî ne. Yên din sûnî ne.

Hesinrê wisa hatiya avakirin ku, dema trên di nav Baskîlê re derbaz dibe weke tîpa S çivan dide xwe.Ev şiklê hesin rê, dibe xatirayek û bi mejiyê rêwiyên hesinrê ve dizeliqe.

Li nêzî dihiyê (gund) Melyan dibistanek hatiye avakirin ku ji 1-8 polan pêk tê. Þagirtên ku di vê dibistanê de dixwînin ji dihiyan hatine berhev kirin û þev û roj li wir dimînin. Armanca vê dibistanê eþkere ye.

Aboriya (ekonomiya) Baskîlê li ser çandinî û bax û baxçeyan e. Di van salên dawî de mişmişan di aboriya Baskîlê de cihekî girîng girt.

[biguherîne] Dîrok

Heta ku Komara Tirkiyê hate damezrandin, Baskîl navçeyeke (nahîye) giredayî Elezîzê bû. Piştî damezrandina Komarê, li taxa Baskêlan (Baskîla Kevin) weke qeza hat avakirin. Di sala 1928an de merkeza qezê rakirin taxa Şivqetan. Lê piştî demekê dîsa navenda Baskîle rakirin Baskêlan. Piştî, ku di sala 1933ê de hesinrê hat çêkirin, navenda (merkez) wê rakirin cihê ku îro lê ye.

[biguherîne] Xwarin

Wek gelek deverên Kurdistanê yên din li Baskîle jî xwarin li erdê li ser sifrê tê xwarin. Sifreyek mezin li erdê tê raxistin û tepsiyeke mezin li ser tê danîn. Xwarinên hazirkirî li ser tepsiyê tên rêzkirin.

Şîv û xwarinên Baskîlê:

Kilora bin sêlê, kiftên Xarpitê, kiftên top, dolme, mirîşkên sorkirî û dagirtî, tirþika fasîlên hiþk û hêþin, tirþika balcan û frengan (þamik), dan, þorba mehîr, þorba keþkê, þorba nîskan, kundirê nîskan, pastixê bi hêkên sorkirî û helaw. Weke vexwarin, dew û xişav her li cem xwarinê hene. Şevên zivistanê yên dirêj, di gel çirokên bav û kalan, bi xwarina orcix, pastixê tû û tirî, gûz û piyam (behîv), tûyên hişkkirî derbaz dibin. (ji http://www.intermult.net/kvall/baskil)

[biguherîne] Grêdanên derve