Zimanê katalonî
Ji Wîkîpediya
|
||||
---|---|---|---|---|
Welat | Andorra, Spanya, Fransa û Îtalya | |||
Hêrem/Navçe | Andorra, Katalonya, Baleariyê Îzlandî û Valensiya, Rûsîlyon, Aragon, Mursiya, Sardînî | |||
Hejmar Zimanaxêvan | Nêzîkî 9.5 mîlyon | |||
Rêz | — | |||
Tîpolojî | — | |||
Rêz bi Zimanmalbat | ||||
Hînd û Ewropî
(Rêz SIL - hesankirin)
|
||||
Rewşa fermî û kodên ziman | ||||
Zimanê fermî ya | Andorra, Katalonya, Balêariyê Îzlandî û Valensiya ji Spanyayê | |||
Bi rêxistin | Enstîtuya Xwendinê bo Katalonî Akademiya Valansî ya Zimanî | |||
ISO 639-1 | ru | |||
ISO 639-2 | cat | |||
ISO/DIS 639-3 |
Cat | |||
SIL | Catalan | |||
Bibînin : ziman, listeya zimanan, koda rengan |
Katalonî an katalanî (bi katalonî: català), zimanekî romanî ji koma Hînd û Ewropî ye. Zimanê katalonî ji aliyê 9.5 million kes ve li Katalonyayê, li herêma Otonom Valensiya, li giravên Balear, li Andorrayê (li Andorrayê zimanê fermî tenê katalonî ye, lê li vir bi fransî û îspanyolî jî dipeyivin), li Rusiyon (bi katalonî: Rosselló), û li bajarê Alghero (bi katalonî: l'Alguer) jî tê peyvîn. Zimanê katalonî ji zimanê latînî tê. Ji sedsala XV han û vêde ew di bin bandora îspanyolî ango kastiyon de maye. Her çiqas ev ziman biser îspanyolî de here jî (mînak: cercar / buscar, restar / quedar, vós / vostè, û her wiha). Gerek mirov wî wek zaravayekî îspanyolî nebîne, ji ber ku ew zimanek serbixwe ye.
Li hember kastîlî (spanî) a ku bû zimanê resmî yê dewleta îspanyol, katalon bi daxwazeke xort bi zimanê xwe axivîn û li hember spanî sekinîn. Ji bo ku zimanê wan bibe zimanê fermî yê herêma katalonî daxwazeke wan a xurt hebû. Ev daxwaza wan bi mirina Franko re hat cih. Parlementoya îspanyol di sala 2004'an de ev daxwaz li komisiyona ewropayê kir, bi seba ku 9 milyon kes li Ewropayê bi katalanî dipeyivin (zêdeyî maltayî û estonî).
Îro hîn ev daxwaz ne hatiye pejirandin. Têkiliyên zaravayên katalonî ji % 95 in (ji % 95 hev fam dikin). Du zaravayên sereke yên vî zimanî hene. Zaravayê yekem kataloniya rojhilat (oriyental) e, ku li Barselona (Barcelona), li Girona (Jîrona), li giravên Balear (Illes Balears) û li Roussillon (Rusiyonê) tê axaftin. Yê duyem jî kataloniya rojava ye, ê ku li bakur rojava, li Lleida (Lyeyde) û Valensiya (València) tê axaftin.
[biguherîne] Zaravayên katalanî
- Katalaniya rojhilatî
- zaravayê rûsilyonî an yê bakurî (li navçeya Roussillon a Fransayê)
- zaravayên navendî
- zaravayê transisyonê
- zaravayê salat
- zaravê tarragonayî
- zaravayên balearî (yên giravên Balear)
- zaravayê malyorkayî
- zaravayê menorkayî
- zaravayên eivissayî û formenterayî
- zaravayê algerî (yê bajarê L'Alguer li Sardînyayê)
- Katalaniya rojavayî
- zaravayên bakur-rojavayî
- zaravayê palyarsî
- zaravayê rîbagorzayî
- zaravayê tortosayî
- zaravayên valensiyayî
- zaravayê valensiyayî-bakurî
- zaravayê valensiyayî-navendî (yê apiçat)
- zaravayê valensiyayî-başûrî
- zaravayê malyorkayî li Valensiyayê
- zaravayên bakur-rojavayî
[biguherîne] Çavkanî
COM ensenyar català als adults. Mapes per a l'estudi de la llengua catalana, 6 (1989). Departament de Cultura, Barcelona.