Hiror
Ji Wîkîpediya
Hiror gondeke ji layê cografi ve di kevite devera Berwarî Bala li Kurdistana başur e. Çendîn gondên dî di kevine ser sinûrê vî gondî: Kêste rojava bakur, Çelkê rojava, Qomriyê rojhelat, Dêşêş bakur rojhelat û Birîfka başur. Herwesa ev gonde êk ji mestrîn gondên devera Berwarî Bala ye. Ev gonde di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê di kevîte ser sinûrê gondê Çelkê). Herwesa ev gonde yê pire ji hemî corên darûbarî
[biguherîne] Daniştîyên gondê Hirorê
Amara xelkê gondê Hirorê li dîf serjimêrîya sala 1947 719 kes bun. Li dîf serjimêrîya 1958 xelkê vî gondî 825 kes bun. Herwesa li dîf sejimêrîya 2006 xelkê vî gondî ji 1120 xêzanan û 7320 kesan pêkhatîye. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroryên hemî cihanê hatîne hejmartin.
[biguherîne] Jêderên siruştî
Gondê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û keskatîyê. Herwesa hejmara kanîyên ku li vî gondî ne di gehîte nêzîkî 69 kanîyan. Zêdebarî van kanîyan 2 rîbarkên biçîk ku serûkanîyên wan ji di nav sinorê gondê Hirorê dane, di nav gondî ra di herikin. Ro navê rîbarkekî ji vana ye, serukaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gondî. Serukaniya vî rîbarkî bi dûratîya 500m ta 1km ji gundî dûre. Ro gondê Hirorê di kete 2 beş. Rîbarkê dî bi Gilale tête navkirin. Ev rîbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gondî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê tête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gonde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê.
[biguherîne] Mêjo
Ji layê mêjoyi ve, ev gonde gelek yê kevne ji berku diyardeyên gelek kevin li vî gundî têne dîtin. Zêdebarî van dîyardan bi dehan navên bîyanî hene(Aşûrî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gondê Hiror hene, eve jî dîdevanîya kevnatîya gondê Hirorê diken. Şikefta Memka gelek kevne çunkî diyardeya vê şkeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şkeftê bi şêweyekê bazine yê hatîye çêkirin. Herwesa ev şkefte ya ji 3 textan pêkhati. Zêdebarî van dîyardan Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gondî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarê vê kelê dîyardiket ko vê kelê di mêjoya xoda kartêkirinek li deverê hebu.