Erzingan

Ji Wîkîpediya

Agahdarî: Formata vê rûpelê hên ne baş e. Divê were xeyrandin. Tu dikarî vê gotarê biguherîne.
Erzingan li Tirkiyê
Erzingan li Tirkiyê

Erzingan (Ezirgan, Erzincan) bajarekî bakûrê Kurdistanê (Tirkiyê) ye.

Tabloya Naverokê

[biguherîne] Ciyê coxrafî û hudûdên bajêr

Bajar di nav parelelên 39° 02´ û 40° 05´ bakûr û merîdyenên 38° 16´ û 40° 45´ rojhilat de ye. Hudûdên bajar li bakûr bi Giresûnê û Gumuşhane ve (Tirkiye), li rojava bi Sêwas ve, li başur bi Meletî û Dersimê ve û li rojhilat jî bi Erziromê ve tê girêden.

[biguherîne] Taybetiyên erda bajêr

Pîvana erda bajêr 11.903 km² ye. Ji vî erdî % 59,6 wî ji çiyan, % 8,6 ji deştan, % 5,4 ji zozanan û % 26,4 jî ji platoyan pêk tên. Li herêmê fasûlye, çewdêr, tene, kixsên þekir û patatês tên çandin.

[biguherîne] Îklîm (av û hewa)

Îklimek reþayî û sar li herêmê heye. Zivistanan sar û þillî û þilopî, havînan jî hênik derbas dibe.

[biguherîne] Nifus (1997) û navçeyên bajêr

Tevayiya nifûsa herêmê (tevlî gundan) 280118 e.

[biguherîne] Çiyayên herêmê

Çiyayê herî bilind yê herêmê, Çiyayê Keşîş (3537m) e. Katirtepe (3300 m), Mercan (3449), Çal (3300 m) û kismek ji çiyayê Mûnzûrê jî dikeve nav herêma Erzinganê.

[biguherîne] Deşt, zozan û gelî

Deşta Erzînganê; Bilindbûna wî ji behrê 1218 m û dirêjbûna wî jî 40 km ye. mezinbûna deþtê 500 km² ye. Deþt di navbera çiyayê Mûnzûr, Keþîþ, Spîkor û Sîpyam de ye.

Deşta Miyadîn; Li dora Çemêreş e, mezinbûna wî 180 km² ye.

Zozanên herêmê li ser çiyayên Mûnzûr û Koþan bela dibin. Li rojavayê Erzinganê li ser Çiyayê sipî, zozanên Takkuran û Tahsullu jî hene.

[biguherîne] Çem û Gol

Çemê feradê çemê herî mezin e li herêmê. Piraniya çavkaniyên þaxên Feradê ji çiyayên dora Erzinganê dertên. Wek; Çemêreþ, Mîran, Mercan, Cîmîn, Pahnîh û Surperen hinek ji wanin. Li herêmê golên mezin tunene, lê li hinek deveran çend golên biçûk hene; wek Soganli, Aygir.


[biguherîne] Serwetên bin erdê

Li herêmê pirtir krom ji bin erdê dertê. Hesin, mangenez, asbest, perlit û linyit ji madenên dinin, ku ji bin erdê dertên.

[biguherîne] Babetên heywanan

Herêm ji bo nêçira heywanan musaîd e. Bizinên ser çiyan, Semasî (darbir), kûze, xezal, berazên kovî û kewroþk yên pirin ku li herêmê peyde dibin.

[biguherîne] Ol û civak

Nifûsa herêmê ji muslumanên elevî û sunnî pêk tê. Bandora seyîddî û pîrîtî pir xurt e di nav gel de. Kurd (zaza û kurmanc) û tirk civaka herêmê teþkîl dikin.

[biguherîne] Xwarênên herêmê

Li herêmê pirtirîn xwarinên ku ji genim çêdibin tên xwarin.

Kirdo; Dew, qavûrme û bulxur bi hevre heta bulxur bikele di beroþek de tê kelandin. Bi ser de rûnê sorkirî û baharat tê reþandin û tê xwarin.

Tirşika gah (sêwê zuhakirî) Fasûlye û goþt bi hevre tên kelandin. Gah, pîvaz û xwê bi ser dibe û tê kelandin.

Kelecoþ, lepe dugurcuk û Aþtarxane xwarinên din yên herêmê ne.

[biguherîne] Kincên herêmê

Jin du entariyên bi astar bi ser hevde li xwe dikin. Þalwar û îþlik jî pê re li xwe dikin. Di serî de þarpeyek ku jê re dibêjin "peþtemal" heye. Carna jî jin çarþefa reþ li xwe dikin.

Zilamên herêmê pantolonê fireh bi îþlik û êlegên bi yaxe li xwe dikin. Di nigan de gorên ji hirî çêkirî dikin nigên xwe.

[biguherîne] Nav û kronolojiya bajêr

Navê bajêr yê kevn di çavkaniyên Asûriyan de wek "Suhma" derbas dibe. Navê Erzinganê ji "Erîza" tê, ku bajarêk kevn bu li herêmê. Dema Selçûkiyan de navê bajar bûye Erzîngan.

Berî Îsa(zayîn)

  • 1000 - 600 Dema Urartiyan
  • 600 - 334 Dema Persan
  • 334 Dema Helenîstiyan

Piştî Îsa (zayîn)

  • 55 Dema Romayiyan
  • 644- 656 Dema Ereban
  • 685 Dema Bîzansiyan
  • 699 Dema Ereban
  • 1228 Dema Selçûkiyan
  • 1401 Dema Osmaniyan
  • 1502 Hukumdarî ya Þah Îsmaîl
  • 1514 Dema Osmaniyan
  • 1916 Dema Rûsan
  • 1918 Dema Osmaniyan
  • 6 Adar 1921 Serhildana Koçkirî

[biguherîne] Ciyên turîstîk, tarîxî û gerê

Şelala Girlevik 29 km li baþûrê rojava yê bajar e. Avgermên; Poyuk, Otlukbelî, Horhor jî ji alî gel ve tên ziyaret kirin. Li çiyayên Mûnzûrê îmkanên ji bo sporên zivistanê jî hene. Kela Kemahê, dêrên kevn û tirbên herêmê jî ji alî gel ve tên ziyaret kirin.


 
Bajarên Kurdistanê
Ala Kurdistanê

Agirî | Akrê | Amed | Amêdî | Amûdê | Bane | Bazîd | Bedlîs | Bokan | Cizîr | Colemêrg | Çewlik | Dêrsîm | Dihok | Dîlok | Efrîn | Elezîz | Erzingan | Erzirom | Êlih | Hesek | Hewlêr | Kamyaran | Kerkûk | Kirmaşan | Kobanî | Mahabad | Meletî | Mereş | Mêrdîn | Merîwan | Midyad | Musîl | Mûş | Pawe | Pîranşar | Qamişlo | Qers | Riha | Selehedîn | Semsûr | Serdeşt | Serê Kanî | Sêrt | Seqez | Sêwas | Silêmanî | Sine | Şino | Şirnex | Tirbespî | Urmiye | Wan | Xaneqîn | Zaxo



 
Bajarên Komara Tirkiyê
Nexşeya bajarên Komara Tirkiyê

Edene | Semsûr | Afyon | Agirî | Amasya | Ankara | Antalya | Artvin | Aydın | Balıkesir | Bilecik | Çewlik | Bedlîs | Bolu | Burdur | Bursa | Çanakkale | Çankırı | Çorum | Denizli | Amed | Edirne | Mezra | Erzingan | Erzirom | Eskişehir | Dîlok | Giresun | Gümüşhane | Colemêrg | Hatay | Isparta | Mersin | İstanbul | İzmir | Qers | Kastamonu | Kayseri | Kırklareli | Kırşehir | Kocaeli | Konya | Kütahya | Meletî | Manisa | Gurgum | Mêrdîn | Muğla | Mûş | Nevşehir | Niğde | Ordu | Rize | Sakarya | Samsun | Sêrt | Sinop | Sêwas | Tekirdağ | Tokat | Trabzon | Dersîm | Riha | Uşak | Wan | Yozgat | Zonguldak | Aksaray | Bayburt | Karaman | Kırıkkale | Êlih | Şirnex | Bartın | Erdêxan | Îdir | Yalova | Karabük | Kilîs | Osmaniye | Düzce