Leyla Zana

Ji Wîkîpediya

Leyla Zana

Leyla Zana (3ê Gulana 1961ê- ) siyasetmedareka Kurd e ko piştî sonda qanûnî li perlemana Tirkiyê, bi Kurdî axivt û ji ber wê û ji ber bizavên wê siyasî jibo doza Kurdî li Tirkiyê kevt girtîgehê. Ew sembola berxwedana aştîxwaz ya Kurdan li Tirkiyê ye. Li sala 1995ê, Parlementoya Ewropayê xelatê navdarê Saxarof Xelat da Leylayê, lê heta sala 2004ê ew ji ber zîndanîbûna xwe neşîya wî xelatî werbigirit.

Tabloya Naverokê

[biguherîne] Jînenîgar

Leyla sala 1961ê, li Farqîna ser bi Amedê hat dinyayê. Hêşta 14 salî bû ko li Mehdiyê Zana ra hat mehirkirin. Mehdî serokê şaredarîya (beledîyeya) Amedê bû û bîst salan ji Leylayê kaltir bû. Piştî ko Mehdî li sala 1980ê ji aliyê dewleta Tirkan ve hat zindanîkirin, Leyla bi awayekî çalak (aktîf) tevlî siyasetê bû. Ew li sala 1988ê ji aliyê dewletê ve hat binçavkirin û îşkencedan.

Di hilbijartinên sala 1991ê da, ji lîsteya SHP (Sosyaldemokrat Halk Partisi) wekî parlementer kevt meclîsa Tirkiyeyê. Li dema sondxwarinê da, li meclîsê, rengê kesk û sor û zer li pora xwe girê dabûn û bi Kurdî got ko dê ji bo bihevrajiyana demokratîka gelên Tirk û Kurd bixebitit. Ji ber vê yekê di meclîsa Tirkyayê da tevilhevî derkevt û parlementerên neteweperest bi gotinên wekî "cidatîxwaz", "terorîst", "wê bavêjin zindanê" êrîş birin ser Leyla Zanayê.

Leyla Zana, Selîm Sadak, Orhan Dogan û Hatip Dicle li sala 1994ê Partiya Demokrasiyê, DEP sazkir. Ev partî li 2ê Adara 1994ê hat berbendkirin û bêritiya parlementerên DEPê ji ser wan hat rakirin. Meclîsa Tirkiyeyê ev biryara xwe bi şahiyekê pîroz kir.

Dozger ji ber sondxwarina wê û mafparêziya wê ji bo gelê Kurd îdam jê ra xwest. Li dawiya dozê, ji ber îxaneta li welêt, 15 salan cizayê zindanê xwar. Paşê 2 salên dî ciza tevilî vî cizayî hatin kirin.

Li Xêve anko Hezîrana sala 2002ê Dadgeha Mafên Mirovan ya Ewrûpayê Tirkiye ji ber doza nedadwer bi 50,000 Euroyan ciza kir.

Li 21ê Nîsana 2004ê, DGM'ya bi hejmara 1ê ya Ankarayê, di doza jinûve darizandina parlamenterên DEP'ê yên berê Leyla Zana, Hatîb Dîcle, Orhan Dogan û Selîm Sadak da, cardin 15 salan cezayê giran yê hepsê da parlamenteran. Ango, dadgehê biryara sala 1994ê caraka dî erê kir.

Rêkxistiya Lêbihurîna Navneteweyî anko Amnesty International navê Zindaniya Wîjdanê li wê kir. Li Xêve anko Hezîrana 2004ê ji hepsê hat berdan, lê doza wê xelas nebû.

[biguherîne] Piştî azadbûna ji zindanê

Li sala 2002ê, filmek bi navê Back to the world anko Vegeryana li Cîhanê li ser rewşa Leyla Zanayê hat çêkirin.

Li Kewçêra 2004ê li Brukselê Saxarof Xelat wergirt û li parlamentê Ewropayî axaftineka bi zimanê kurdî kir. Xelata ros li Danimarka sitend. Li 1995ê, Xelata Rafto li Norveç wergirt. Li Tirkiyê jî ji aliyê derneka mafen mirova ji xelata aştiye girtiye. Li sala 2005ê, Dadgeha Mafên Mirovan ya Ewropayê, 9,000 Euro li ser hisaba dewleta Tirkan dan Leylayê û her yek ji parlementerên girtî yên dî. Ev biryar ji ber mandellirina mafên azadiya axivtinê bû.

Leylayê û hevalên wê Bizava Civaka Demokratîk (DTH) damezirand. Li 17ê Tebaxa 2005ê, Bizava Civaka Demokratîk (DTH) û Partiya Gel a Demokratîk (DEHAP) bûn yek û Partiya Civaka Demokratîk (DTP) damezirand.

[biguherîne] Xelatên wergirtî

  • Rafto Xelat li sala 1994ê
  • Saxarov Xelat li sala 1995ê
  • Bruno-Kreisky Xelat li sala 1995ê
  • Xelata Aştiyê ya Aachenê li sala 1995ê
  • welatiya rûmetê ya bajarê Cenevre
  • Berendametiya ji bo Xelata Nobelê ya Aştiyê li sala 1995ê û 1998ê

[biguherîne] Lînkên derve