Biologia klasado
El Vikipedio
La biologia klasado (aŭ biologia klasifikado) signifas la ordigon de vegetaloj, animaloj kaj aliaj vivuloj en grupojn laŭ ilia reciproka parenceco.
La sciencon de la biologia klasado oni nomas taksonomion.
Biologia klasado aŭ scienca klasifiko en biologio, estas metodo per kiu biologoj grupas kaj klasifikas speciojn de organismoj. Biologia klasado estas formo de scienca taksonomio, sed devus esti distingita de homoj taksonomio, kiu mankas scienca bazo. Moderna biologia klasado havas sian radikon en la laboro de Carolus Linnaeus, kiu grupigitis speciojn laŭ iliaj fizikaj karakterizaĵoj. Ĉi tiuj grupoj estis revizitaj pro plibonigi konsekvencon kun la Darvinisma principo de ofta deveno. Molekula sistematiko, kiu uzas DNA- sinsekvojn kiel donitaĵoj, faris multajn lastatempajn reviziojn kaj verŝajne ankoraŭ faros. Biologia klasifiko apartenas al la scienco de biologia sistematiko.
Enhavo |
[redakti] Antikva tra mezepokaj
Aktualaj sistemoj de vivanta klasifikado devenas de la penso de la Greka filozofo Aristotelo, kiu eldonis en lia metafizika kaj logika laboro la unuan sciatan klasifikon de ĉio ekzistanta, aŭ "estanto". Ĉi tiu estas la plano kiu estigis modernajn vortojn kiel substanco, specio kaj genro kiuj estis retenita kaj modifita en la formo de Linnaeus.
Aristotelo ankaŭ studis bestojn kaj klasifikis ilin laŭ tipoj da reproduktado, kiel ankaŭ Linnaeus poste faris kun plantoj. Aristotela besta klasifiko estis baldaŭ farita arĥaja de suplementa scio kaj estis forgesita.
La filozofia klasifiko estas resume tiel ĉi.[1] Unuagrada substanco estas la individua estanto; ekzemple, Petro, Paŭlo, ktp. Duagrada substanco estas tio, ke oni povas konvene aŭ tipe diri de klaso de unuagradaj substancoj; ekzemple, viro de Petro, Paŭlo, ktp. La karakterizaĵo devas ne esti simple en la individua; ekzemple, gramatika kapablo. Gramatika kapablo lasas la plimulton de Petro for kaj sekve ne apartas lin. Simile viro (la tuta la homaro) ne estas en Petro; iom, li estas en viro.
[redakti] La hierarkio
- Domajno estas fojfoje uzata por grupoj de regnoj, kutime Bakterioj, Arkioj, kaj Eŭkariotoj. Aliaj sistemoj uzas superregno aŭ imperio
- Regno estas iu el la ĝeneralaj grupoj en la biologia klasifiko, ekz. animaloj (vidu Regno animala), fungoj, vegetaloj.
- Filumo estas nomo por unu el la klasoj de zoologio (divizio, por botaniko), la plej fundamenta en la speco.
- Klaso estas ŝtupo de la botanika kaj zoologia klasifikoj (classis).
- Ordo estas ŝtupo en la botanika kaj zoologia klasifikoj (ordo). La ordonomoj de la zoologia klasifiko estas plej ofte formitaj per tipa kvalito kaj la sufikso -ul: parhufuloj, skvamuloj; aŭ per tipa genro kaj la elemento -formaj: paseroformaj, strigoformaj. La internacia nomado tendencas al la dua formo.
- Familio estas ŝtupo de la botanika kaj zoologia klasifikoj (familia). La nomo de familio estas derivata de unu el siaj genroj per la sufikso -ac (botaniko), -ed (zoologio).
- Genro estas ŝtupo de la botanika kaj zoologia klasifikoj (genus). La scienca nomo de specio konsistas el la majuskla nomo de la genro kaj la minuskla kromnomo por la specio.
- Specio estas ŝtupo de la botanika kaj zoologia klasifikoj. Membroj de specio povas interkruciĝi kaj koncipi fekundajn idojn.
[redakti] Vortfinaĵoj laŭ nivelo
| Vegetaloj | Algoj | Fungoj | Animaloj | |
|---|---|---|---|---|
| Divizio/Filumo | -phyta | -phyta | -mycota | |
| Subdivizio/Subfilumo | -phytina | -phytina | -mycotina | |
| Klaso | -opsida | -phyceae | -mycetes | |
| Subklaso | -idae | -phycidae | -mycetidae | |
| Ordo | -ales | -ales | -ales | -formes (birdoj, fiŝoj) |
| Subordo | -ineae | -ineae | -ineae | (pluralo de la genro, ekz-e Lari) |
| Superfamilio | -acea | -oidea | ||
| Familio | -aceae | -aceae | -aceae | -idae |
| Subfamilio | -oideae | -oideae | -oideae | -inae |
| Tribo | -eae | -eae | -eae | -ini |
| Subtribo | -inae | -inae | -inae | -ina |
[redakti] Vidu ankaŭ jenon:
La scienca terminologio de specioj entenas ankaŭ la nomojn de la unue proponintaj sciencistoj, tiuj aperas ĝenerale nur sub formo de mallongigoj:
- pri botaniko jen listo de botanikistoj laŭ mallongigoj.
