Źródło

Z Wikipedii

Źródło - naturalny, skoncentrowany, samoczynny wypływ wody podziemnej na powierzchnię Ziemi.

W hydrobiologii strefa źródliskowa określana jest nazwą krenal, natomiast organizmy je zamieszkujące to krenon. Krenal dzieli się na eukrenal (źródło właściwe) i hypokrenal - strefę odpływu źródła. Hydrobiolodzy wyróżniają trzy rodzaje źródeł, różniące się warunkami życia oraz zamieszkującymi je hydrobiontami: reokreny, helokreny, limnokreny.

Wydajność źródła mierzy się ilością wody wypływającej w jednostce czasu. Zazwyczaj podaje się ją w l/s lub l/min.

Zazwyczaj źródła mają stałą temperaturę, równą w przybliżeniu średniej w ciągu roku temperaturze powietrza w danym obszarze. Wyjątkiem są źródła termalne.

Badaniem źródeł zajmuje się krenologia.

Spis treści 1 Powstawanie źródeł 2 Rodzaje źródeł 3 Zobacz też 3.1 Bibliografia: 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Powstawanie źródeł

Miejsce wypływu źródła związane jest głównie z układem nieprzepuszczalnych warstw skalnych w powiązaniu z rzeźbą terenu. Wody opadowe przesączają się przez warstwy przepuszczalne, zasilając głębsze poziomy wodonośne. Napotykając warstwy nieprzepuszczalne, spływają po nich pod wpływem siły ciężkości lub pod naporem ciśnienia hydrostatycznego. W miejscu, gdzie strop skał nieprzepuszczalnych wychodzi na powierzchnię, np. na stoku górskim lub w dolinie, tworzy się źródło.

[edytuj] Rodzaje źródeł

1) Ze względu na sposób wypływu wód wyróżnia się:

• źródła descenzyjne (zstępujące, descenzyjne, grawitacyjne) - gdy woda swobodnie wypływa na powierzchnię pod wpływem siły ciężkości;
• źródło ascenzyjne (wstępujące, podpływowe) - woda pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego podnosi się w pustkach skalnych (porach lub szczelinach) w końcowym odcinku do góry i wypływa w miejscu, gdzie powierzchnia przetnie zwierciadło statyczne lub warstwę wodonośną poniżej zwierciadła;
• źródło lewarowe (intermitujące) - wypływa ze skał w regionie krasowym przez naturalny lewar, dziający okresowo. ^[1]

2) Ze względu na charakter procesów geologicznych, które formują podziemną część źródła, wyróżnia się:

• źródła warstwowe - najczęściej mało wydajne źródła spływowe lub obfite źródła przelewowe, wystepują jako grawitacyjne, rzadko powstają jako artezyjskie, które wystepują w głębokich dolinach erozyjnych rzek górskich
• źródła uskokowe - zarówno spływowe, jak i przelewowe; woda jest transportowana na powierzchnię ziemi przez uskok tektoniczny
• źródła szczelinowe - mające zmienną wydajność, charakteryzują się zmienną wydajnością i znacznym zanieczyszczeniem spowodowanym dużą prędkością przenikania wód opadowych w głąb ziemi
• źródła krasowe - spływowe, przelewowe bądź lewarowe; największe z nich, dające początek rzekom, to wywierzyska. Występują jak szczelinowe, bardzo podobnie, woda przez szczeliny skalne trafia do podziemnych korytarzy, kanałów i kawern, skąd może w pewnych miejscach wypływać na powierzchnię

3) Ze względu na położenie i stosunek do morfologii terenu wyróżnia się:

• źródła grzbietowe - występujące na grzbietach
• źródła zboczowe - położone na zboczach dolin
• źródła stokowe - położone na stokach wzniesień
• źródła krawędziowe - wypływające u podnóża krawędzi morfologicznej
• źródła podzboczowe i podstokowe
• źródła terasowe
• źródła przykorytowe
• źródła dolinne
• źródła podwodne
• źródła klifowe

4) Ze względu na charakter litologiczny utworów, w których występują, wyróżnia się:

• źródła rumoszowe - wypływające z pokrywy zwietrzelinowej o dużych okruchach skalnych
• źródła skalne - wypływające bezpośrednio z niezwietrzałych skał
• źródła zwietrzelinowe
• źródła osuwiskowe
• źródła deluwialne - drenujące deluwia
• źródła sandrowe - wypływające na obszarach sandrowych
• źródła morenowe - wypływające z utworów morenowych

5) Ponadto wyróżnia się:

• źródła mineralne - zawierające wody o większej od przeciętnej ilości soli mineralnych (powyżej 1 g/l)
• źródła artezyjskie
• źródło termalne (cieplice) - w których temperatura wypływającej wody jest znacznie wyższa od średniej temperatury powietrza w tym miejscu. Powstają w miejscach aktywności wulkanicznej lub takich, gdzie taka aktywność ustała dość niedawno. Woda, krążąc głęboko pod powierzchnią, nagrzewa się tam do wyższych temperatur. Szczególnym ich rodzajem są gejzery, w których wrząca woda wytryska regularnie w postaci fontanny.
• pieniawy (źródła gazujące) - wyprowadzające wodę zgazowaną (mieszaninę wody i gazu - najczęściej dwutlenku węgla). Wypływ tych wód jest stały. Do źródeł tych zalicza się też soffioni - wyziewy pary wodnej, siarkowodoru i dwutlenku węgla, występujące w Toskanii na północy Włoch.

Typologia hydrobiologiczna: Hydrobiolodzy wyróżniają trzy rodzaje źródeł:

• reokreny (wywierzyska)
• helokreny
• limnokreny.

[edytuj] Zobacz też

• wykap, wyciek, młaka, wysięk
• obszar źródliskowy
• rzeki źródłowe, ciek wodny.

[edytuj] Bibliografia:

• Klasyfikacje źródeł (Stanisław Zbigniew Czachorowski)

przypisy

1. ↑ [1]

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Hydrologia - źródła itp. - Ekoglosariusz