1905

Z Wikipedii

rok 1905 / MCMV XIX wiek · XX wiek · XXI wiek
1903 « 1904 « 1905 » 1906 » 1907

Spis treści

1 Wydarzenia w Polsce
2 Wydarzenia na świecie
3 Urodzili się
4 Zmarli
5 Zdarzenia astronomiczne
6 Nagrody Nobla
7 Zobacz też
8 Święta ruchome

[edytuj] Wydarzenia w Polsce

1 maja – na terenie zaboru rosyjskiego zniesiono zakaz nabywania ziemi przez Polaków na Ziemiach Zabranych. Władze dopuściły w szkołach prywatnych nauczanie języka polskiego i litewskiego.
1 maja – w Królestwie Polskim w trakcie demonstracji 1-majowych doszło do starć pomiędzy robotnikami a oddziałami rosyjskimi.
22-24 czerwca – w Łodzi strajk włókniarzy przeobraził się w dwudniowe starcia, w efekcie których zginęło i zostało rannych około dwóch tysięcy osób.
26 października – w Królestwie Polskim wybuchł strajk powszechny. W 45 miejscowościach uczestniczyło w nim około 800 tys. osób.
10 listopada – wprowadzono stan wojenny ukazem cara Mikołaja II Romanowa na całym terytorium Królestwa Polskiego.
27 grudnia – w Ostrowcu proklamowano Republikę Ostrowiecką.
28 grudnia – w Królestwie Polskim rozpoczął się strajk powszechny przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.
Podczas rewolucji w Rosji doszło do podziału Polskiej Partii Socjalistycznej na PPS Frakcja Rewolucyjna (Józef Piłsudski), której celem była przede wszystkim walka o niepodległość oraz PPS Lewica (Maria Koszutska), której celem była przede wszystkim walka o prawa robotników.
W wydarzeniach rewolucyjnych 1905 roku na ziemiach polskich wzięli czynny udział anarchiści.
Henryk Sienkiewicz otrzymał nagrodę Nobla za całokształt pracy artystycznej.
Strajk generalny w Krakowie i w Podgórzu pod hasłami walki o reformę prawa wyborczego.

[edytuj] Wydarzenia na świecie

2 stycznia – w czasie toczącej się wojny rosyjsko-japońskiej Rosjanie skapitulowali w Port Artur (Lushun) w Chinach. Wydarzenie zaskoczyło opinię światową.
22 stycznia – rewolucja w Rosji roku 1905: krwawa niedziela w Petersburgu zapoczątkowała rewolucję 1905. Wojsko na rozkaz cara otworzyło ogień do demonstrantów.
styczeń – rewolucja w Rosji roku 1905: strajki do końca stycznia podjęło ponad 400 tysięcy robotników, szybko zaczęły protestować także centra przemysłowe w Królestwie Polskim i na Wybrzeżu Bałtyckim.
26 stycznia – w kopalni Premier Mine pod Pretorią w Republice Południowej Afryki został znaleziony największy i najczystszy ze znanych diamentów – Cullinan.
19 lutego-10 marca – zwycięska dla wojsk japońskich bitwa pod Mukdenem (Szenjangiem) w Mandżurii) z wojskami rosyjskimi.
23 lutego – amerykański adwokat Paul P. Harris założył w Chicago organizację międzynarodową Rotary International.
marzec – rewolucja w Rosji roku 1905: zamknięto wszystkie wyższe uczelnie w Rosji.
3 marca – rewolucja w Rosji roku 1905: car Mikołaj II Romanow zgodził się na powstanie parlamentu w Rosji – Dumy Państwowej.
4 marca – prezydent USA Theodore Roosevelt rozpoczął urzędowanie.
14 marca – założono angielski klub piłkarski Chelsea F.C.
17 marca – Albert Einstein opublikował pracę pod tytułem "O wytwarzaniu i transformacji światła", która wyjaśnia zjawisko fotoelektryczne używając pojęcia cząstek, nazwanych później fotonami.
31 marca – cesarz Niemiec Wilhelm II Hohenzollern domagał się uznania równości interesów kolonialnych Francji i Niemiec w Maroku, czym wywołał pierwszy kryzys marokański.
4 kwietnia – trzęsienie ziemi w Indiach w pobliżu miasta Kangara spowodowało śmierć ok. 20 tys. osób.
13 maja – w Paryżu zadebiutowała Mata Hari.
15 maja – na powierzchni 0,4 km², która później stała się śródmieściem metropolii, założono miasto Las Vegas w USA.
27-28 maja – flota rosyjska została całkowicie rozbita pod Cuszimą (wojna rosyjsko-japońska 1904-1905).
7 czerwca – norweski parlament zadeklarował rozwiązanie unii państwowej ze Szwecją – Norwegia stała się niezależnym państwem.
9 czerwca – założono londyński klub piłkarski Charlton Athletic F.C.
15 czerwca – księżniczka angielska Margaret Connaught wyszła za maż za księcia szwedzkiego Gustawa.
27 czerwca – rewolucja w Rosji roku 1905: doszło do buntu załogi na pancerniku rosyjskiej floty czarnomorskiej Potiomkin.
30 czerwca – Albert Einstein opublikował szczególną teorię względności, zawierającą równanie E=mc².
6 lipca – Alfred Deakin został premierem Australii.
13 lipca – w Norwegii odbyło się referendum potwierdzające rozwiązanie unii państwowej ze Szwecją.
29 lipca – podpisano tajne memorandum pomiędzy USA i Japonią, potwierdzające japońską strefę wpływów w Korei i amerykańską na Filipinach (porozumienie William H. Taft-Katsura Tarō).
1 września – ustanowiono dwie kanadyjskie prowincje - Albertę i Saskatchewan - z podziału terytoriów północno-zachodnich.
5 września – w Portsmouth w USA podpisano pokój pomiędzy Japonią a Rosją, kończący wojnę rosyjsko-japońską.
październik – rewolucja w Rosji roku 1905: strajki w Rosji objęły ponad 2 mln osób we wszystkich ważniejszych guberniach.
2 października – położenie stępki pod pancernik brytyjski HMS Dreadnought, o przełomowej i rewolucyjnej konstrukcji, spowodowało wyścig zbrojeń – pancernik został ukończony już po 14 miesiącach w grudniu 1906.
5 października – trzeci samolot braci Wright o nazwie Wright Flyer III, pilotowany przez Wilbura, odbył lot o długości 39 minut, pokonując 24 1/2 mili (39,43 km). Był to pierwszy samolot, który utrzymał się w powietrzu ponad pół godziny.
16 października – rewolucja w Rosji roku 1905: rosyjska armia otworzyła ogień w czasie manifestacji w Estonii, zabijając 94 osoby i raniąc przeszło 200.
20 października – założono turecki klub piłkarski Galatasaray SK.
26 października – Szwecja wyraziła zgodę na rozwiązanie unii państwowej z Norwegią.
30 października – rewolucja w Rosji roku 1905: car Mikołaj II Romanow został zmuszony do ogłoszenia manifestu zapowiadającego przyznanie swobód obywatelskich, amnestię, prawo wyborcze dla wszystkich warstw społecznych i powołanie Dumy jako władzy ustawodawczej.
9 listopada – w prowincji Alberta w Kanadzie przeprowadzono pierwsze powszechne wybory.
18 listopada – książę Danii, Christian Frederik Carl Georg Valdemar Axel, został pierwszym królem Norwegii po rozwiązaniu unii z Szwecją, jako Haakon VII Norweski.
28 listopada – Arthur Griffith, irlandzki przywódca narodowy i polityk, założył organizację i partię Sinn Féin w Dublinie, której celem była całkowita niezależność Irlandii.
9 grudnia – Émile Combes przedstawił w parlamencie francuskim ustawę o rozdzieleniu Kościoła od państwa.
Juventus Turyn zdobył swoje pierwsze mistrzostwo Włoch.