1909

Z Wikipedii

rok 1909 / MCMIX

XIX wiek · XX wiek · XXI wiek
1907 « 1908 « 1909 » 1910 » 1911

Spis treści

1 Wydarzenia w Polsce
2 Wydarzenia na świecie
3 Urodzili się
4 Zmarli
5 Zdarzenia astronomiczne
6 Nagrody Nobla
7 Zobacz też
8 Święta ruchome

[edytuj] Wydarzenia w Polsce

Decyzja o kasacji Fortu VII Zbaraż.
27 maja - w Ostrowie Wlkp. powstała Ostrovia - jeden z pierwszych polskich klubów piłkarskich.
W Tarnowie, z połączenia KS Pogoń z Biało-Czerwonymi, powstaje Tarnovia Tarnów - jeden z najstarszych polskich klubów.

[edytuj] Wydarzenia na świecie

styczeń - brytyjski parlament zatwierdził akt prawny (Old Age Pensions Act 1908) będący podstawą dzisiejszej opieki społecznej, pozwalał na wypłatę emerytury.
1 stycznia - rozpoczynają się wiercenia w Kalifornii w poszukiwaniu ropy naftowej.
5 stycznia - Kolumbia uznaje niepodległość Panamy.
16 stycznia - ekspedycja polarna Ernesta Shackletona dociera do magnetycznego bieguna południowego.
27 stycznia - powstaje młodzieżowa przybudówka „Młodzi lewicowi” (język norweski - Unge Venstre) partii socjalistycznej Venstre w Norwegii.
28 stycznia - armia amerykańska opuszcza Kubę, na terenie której przebywała od wybuchu wojny amerykańsko-hiszpańskiej.
12 lutego - w USA zostaje założona organizacja „Krajowe Stowarzyszenie Postępu Ludzi Kolorowych” (National Association for the Advancement of Colored People – NAACP).
23 lutego - samolot „Srebrna Strzała” (Silver Dart) dokonał pierwszego lotu w Kanadzie, należącej do Imperium Brytyjskiego.
24 lutego - powstaje w Detroit Hudson Motor Car Company, przedsiębiorstwo produkujące samochody, które w roku 1954 dokona fuzji z Nash-Kelvinator Corporation dając początek American Motors Corporation.
4 marca - kończy się prezydentura Theodore’a Roosevelta, 26 prezydenta Stanów Zjednoczonych, urzędowanie rozpoczyna William Howard Taft.
10 marca - w Bangkoku został podpisany traktat angielsko-syjamski, w wyniku którego północna część Malezji zostaje podzielona pomiędzy Tajlandię (Syjam) i Wielką Brytanię.
23 marca - były prezydent USA Theodore Roosevelt, wyrusza z Nowego Jorku na safari w Afryce. Wyprawa ta jest sponsorowana przez Smithsonian Institution i National Geographic Society.
31 marca - Serbia uznaje zwierzchnictwo Austro-Węgier nad Bośnią i Hercegowiną.
31 marca - w stoczni Harland and Wolff w Belfaście rozpoczęto budowę największego na świecie brytyjskiego transatlantyku RMS Titanic.
6 kwietnia - Robert Edwin Peary, amerykański badacz polarny, dotarł saniami do bieguna północnego.
11 kwietnia - Joanna d'Arc została beatyfikowana przez papieża Piusa X.
27 kwietnia - sułtan Imperium Osmańskiego Abd-ul-Hamid II podejrzany o organizację kontrrewolucyjnego przewrotu, został zdetronizowany i internowany w Salonikach. Jego miejsce zajął jego brat Mehmed V.
1 czerwca - w Seattle otwarto wystawę „Alaska-Yukon-Pacific”.
2 czerwca - Alfred Deakin po raz trzeci zostaje premierem Australii.
9 czerwca - Alice Huyler Ramsey, 22-letnia gospodyni domowa i matka z New Jersey, jako pierwsza kobieta przejechała samochodem wzdłuż USA, z Nowego Jorku do San Francisco (około 6116 km).
15 czerwca - przedstawiciele Anglii, Australii i Południowej Afryki spotkali się w Lord's Cricket Ground w Londynie i założyli międzynarodową organizację zarządzającą krykietem - International Cricket Council.
22 czerwca - rozpoczęto budowę kanału (ang. Cape Cod Canal) oddzielającego półwysep Cape Cod od reszty stanu Massachusetts w Nowej Anglii.
13 lipca - odkryto złoto w miejscowości Cochrane w kanadyjskiej prowincji Ontario.
16 lipca - rewolucja zmusza Mohammada Ali Szacha, perskiego władcę do abdykacji, szachem zostaje jego syn Ahmad Szach Kadżar. Zdetronizowany szach udał się do Rosji, by tam szukać pomocy u cara Mikołaja II Romanowa w odzyskaniu tronu.
25 lipca - Francuz Louis Bleriot dokonał pierwszego przelotu samolotem nad kanałem La Manche.
26 lipca - w Wielkiej Brytanii rozpoczęto prace konstruktorskie nad działem przeciwlotniczym.
8 sierpnia - w Seattle w stanie Waszyngtona została założona międzynarodowa organizacja mistyków chrześcijańskich (ang. The Rosicrucian Fellowship).
12 sierpnia - odbyły się pierwsze wyścigi samochodów na torze wyścigowym Indianapolis Motor Speedway.
październik - parlament brytyjski uchwalił prawo ustanawiające granice minimalnych zarobków (ang. The Trade Boards Act).
8 października - został rozegrany pierwszy mecz rugby na stadionie w Twickenham w Londynie.
13 października - porozumienie pomiędzy Niemcami, Włochami i Szwajcarią pozwala korzystać z kolejowego tunelu Gotarda (język niemiecki - Gotthardtunnel) Niemcom i Włochom (5 września 1980 został oddany do użytku drogowy tunel Świętego Gotarda).
26 października - An Jung-geun koreański działacz niepodległościowy zastrzelił Itō Hirobumi gubernatora Korei, w proteście przeciw japońskiej aneksji Korei.
11 listopada - Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych rozpoczyna budowę bazy w Pearl Harbor na Hawajach.
13 listopada - w USA, magazyn Collier's oskarża o korupcje sekretarza stanu zasobów wewnętrznych Richarda Ballingera (Richard Achilles Ballinger - Gifford Pinchot: Skandal dotyczył wątpliwych decyzji w sprawie złóż węgla na Alasce).
18 listopada - dwa amerykańskie okręty zostają wysłane do Nikaragui, po tym jak 500 rewolucjonistów (w tym dwóch Amerykanów) zostało straconych na rozkaz dyktatora Jose Santos Zelaya.
4 grudnia - został założony klub hokejowy Montreal Canadiens.
4 grudnia - w Anglii powstaje Uniwersytet w Bristolu i uzyskuje statut królewski.
17 grudnia - w Belgii zmarł król Leopold II Koburg, na tron wstępuje jego bratanek Albert I Koburg.
31 grudnia - zostaje oddany do użytku w Nowym Jorku most łączący Manhattan z Brooklynem (Manhattan Bridge).
Karl Landsteiner, austriacki lekarz patolog i immunolog, laureat Nagrody Nobla 1930, odkrył klasyfikację ludzkiej krwi.
Paul Ehrlich, niemiecki chemik i bakteriolog, wynalazł Salwarsan, pierwszy skuteczny lek stosowany w leczeniu kiły.
Andrija Mohorovičić, chorwacki geofizyk, meteorolog i sejsmolog, odkrył kilkusetmetrową warstwę przejściową pomiędzy skorupą i płaszczem Ziemi (Nieciągłość Mohorovičicia).
Rozpoczyna się budowa współczesnego miasta Tel Awiw na terenie dzisiejszego Izraela, wcześniej znanego jako Ahuzat Bayit.

[edytuj] Urodzili się

7 lutego - Anna Świrszczyńska, poetka, autorka dramatów i prozy (zm. 1984)
26 lutego - Emilia Malessa, polska żołnierz, działaczka Armii Krajowej, powstaniec warszawski (zm. 1949)
6 marca - Stanisław Jerzy Lec, polski poeta, satyryk i aforysta (zm. 1966)
9 kwietnia - ks. Antoni Chomicki, duszpasterz Ukrainy (zm. 1993)
13 kwietnia - Stanisław Marcin Ulam, jeden z najwybitniejszych matematyków amerykańskich pochodzenia polskiego (zm. 1984)
19 kwietnia - Marian Podkowiński, polski dziennikarz, reportażysta i publicysta (zm. 2006)
1 sierpnia - Tadeusz Kurtyka, polski pisarz publikujący pod pseudonimem Henryk Worcel (zm. 1982)
7 września - Elia Kazan, amerykański pisarz, reżyser filmowy i teatralny pochodzenia greckiego (zm. 2003)
22 września - David Riesman, amerykański socjolog (zm. 1992)
8 października - Piotr Jaroszewicz, polski polityk komunistyczny (zm. 1992)
17 października - Juliusz Wiktor Gomulicki, polski historyk literatury, edytor, eseista, varsavianista (zm. 2006)
10 listopada - Paweł Jasienica, polski historyk (zm. 1970)
18 listopada - Gheorghe Albu, rumuński piłkarz (zm. 1974)
2 grudnia - Walenty Kłyszejko, trener koszykarski, działacz sportowy (zm. 1987)
12 grudnia - Kusan Suryǒn, koreański mistrz sǒn (jap. zen) (zm. 1983)
Fortunata Obrąpalska, jedna z najważniejszych postaci polskiej fotografii (zm. 2004)

[edytuj] Zmarli

12 stycznia - Hermann Minkowski, niemiecki matematyk (ur. 1864)
23 stycznia - Franciszek Piasecki, rzeźbiarz polski (ur. 1838)
8 lutego - Mieczysław Karłowicz, polski kompozytor, przysypany lawiną w Tatrach (ur. 1876)
17 lutego - Geronimo, właściwie Goyathlay (Ten, który ziewa), wódz Indian Chiricahua - plemienia należącego do grupy Apaczów Mescalero (ur. 1829)
8 kwietnia - Helena Modrzejewska, polska artystka aktorka (ur. 1840)
18 maja - Isaac Albeniz, kompozytor hiszpański (ur. 1860)
28 maja - Désiré-Magloire Bourneville, francuski neurolog, jako pierwszy opisał stwardnienie guzowate (ur. 1840)
23 lipca - Zygmunt Noskowski, kompozytor, pedagog, dyrygent i krytyk muzyczny (ur. 1846)
15 grudnia - Francisco Tárrega, hiszpański gitarzysta i kompozytor (ur. 1852)
John Boyd Thacher - amerykański polityk i pisarz, biograf Kolumba (ur. 1847)