Akka

Z Wikipedii

Współrzędne: 32°55' N 35°04' E32.9166667 35.0666667 (Akka)

Akka עכו
Dewiza: brak
Państwo	Izrael
Dystrykt	Dystrykt Północny
Powierzchnia	10,3 km² km²
Położenie	32° 55' N 35° 04' E
Wysokość	0-50 m n.p.m.
Ludność (2006) • liczba ludności • gęstość	45 600[1] 4 427,2 os./km²
Nr kierunkowy	+972 4
Kod pocztowy	24 222
Położenie na mapie kraju Akka עכו
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Akka (właściwie Acre, hebr. עכו; arab. عكا, w językach europejskich na ogół zwane Akra – fr. Saint-Jean d'Acre) – miasto portowe położone w Dystrykcie Północnym w Izraelu. Jest położone na niskim cyplu przy północnym krańcu Zatoki Hajfy, nad Morzem Śródziemnym. Jego strategiczne położenie powodowało, że już od Starożytności było uważane za klucz do Lewantu.

Zespół zabytków Akki jest od 2001 umieszczony na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Spis treści 1 Historia 1.1 Czasy greckie i rzymskie 1.2 Czasy Arabów i Krzyżowców 1.3 Imperium Osmańskie 1.4 Brytyjski Mandat Palestyny 1.5 Izrael 1.6 Ataki na miasto 2 Zabytki 2.1 Mury obronne 2.2 Cytadela 2.3 Podziemne miasto Krzyżowców 2.4 Meczet Ahmed al-Dżazzar 3 Demografia 4 Edukacja i kultura 5 Sport 6 Komunikacja 7 Gospodarka 8 Ciekawostki 9 Ludzie związani z Akką 10 Galeria 11 Miasta partnerskie 12 Przypisy 13 Bibliografia 14 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Pierwsze wzmianki o Akce pochodzą z XV wieku p.n.e. Zostało ono wówczas wymienione w liście miast zdobytych przez faraona Tutmozisa III (świątynia Amona w Karnaku) oraz w listach z Amarny^[2].

Później Akka była jednym z macierzystych osiedli fenickich, wspomniana w Księdze Sędziów 1:31 jako jedno z tych miejsc, z których Izraelici nie zdołali wypędzić Kananejczyków. Teoretycznie Akka leżała na ziemiach przyznanych żydowskiemu pokoleniu Asera. Historyk Józef Flawiusz podaje, że w czasach króla Salomona miasto należało do Królestwa Izraela. Jednakże przez cały czas żydowskiej dominacji Akka była mocno związana politycznie z Fenicją i w 725 p.n.e. dołączyło do Sydonu i Tyru w buncie przeciwko asyryjskiemu królowi Salmanasarowi V.

[edytuj] Czasy greckie i rzymskie

Greccy historycy nazywają miasto Ake (Józefus używa także nazwy Akre), jednak w rzeczywistości, po podboju w 332 p.n.e. Judei przez Aleksandra Macedońskiego nazwę miasta zmieniono na Antiochia Ptolemais, a następnie Ptolemais. Po śmierci Aleksandra Macedońskiego Ake znalazło się pod władzą Ptolemeuszy^[3]. Jednakże Seleucydzi uważali te ziemie za część prawnie należącego się im terytorium. Był to punkt sporny pomiędzy tymi królestwami hellenistycznymi. Wojna spustoszyła Judeę, zburzone zostały liczne twierdze obronne i miasta. W 198 p.n.e. Ake znalazła się pod panowaniem Seleucydów.

Około 153 p.n.e. syryjski władca Aleksander I Balas wkroczył do Ptolemais, które otworzyło przed nim swoje bramy. Aleksander I prowadził wojnę o tron królestwa Seleucydów. Walczący z nim Demetriusz I Soter usiłował przekupić Żydów (oferując między innymi dochody z Ptolemais na Świątynię Jerozolimską), nie zdołał jednak pozyskać ich poparcia. Żydowski przywódca Jonatan Machabeusz poparł Aleksandra I i w 150 p.n.e. został z wielkimi honorami przyjęty w Ptolemais. Jednakże kilka lat później Syryjczycy zdradziecko pojmali Jonatana właśnie w Ptolemais. Następnie miasto oblegał i zdobył król Judei Aleksander Jannaj. Herod I Wielki wybudował tutaj salę gimnastyczną.

W czasach Nowego Testamentu apostoł Paweł spędził w Ptolemais jeden dzień (Dzieje Apostolskie 21:7). Rzymianie utworzyli w mieście kolonię – Colonia Claudii Cæsaris^[4].

[edytuj] Czasy Arabów i Krzyżowców

W 638 Akka została zdobyta przez wojska kalifa Umara (634-644). Stała się ona główną stocznią i bazą floty kalifatu, z której podejmowano wyprawy na posiadłości bizantyjskie. Miasto zaczęło jednak podupadać kiedy kalif Abd al-Malik (685-705) zdecydował o przeniesieniu głównej bazy morskiej do Tyru^[5]. Za czasów Abbasydzkich port był tak zaniedbany, że prawdopodobnie nie był odwiedzany przez statki. Nowy okres dynamicznego rozwoju miasta rozpoczął się wraz z dojściem do władzy w 868 dynastii Tulunidów, która rządząc z pobliskiego Egiptu bardziej dbała o lokalne interesy. Założyciel tej dynastii, Ahmed Ibn Tulun (868-884), zbudował port w Akce właściwie od nowa, co było początkiem powrotu jej pomyślności^[6]. Została ona zagrożona przez wewnętrzne wojny związane z upadkiem władzy Fatymidów w pierwszej połowie XI wieku oraz wielkie trzęsienie ziemi w 1033, podczas którego miała ulec zniszczeniu połowa miasta^[7]. Pomiędzy 1074 a 1089 Akka kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk pomiędzy buntownikami przeciwko władzy Fatymidów, Fatymidami i przybyłymi z północy Seldżukami^[8].

Ostatecznie jednak miasto zajęli w 1104 Krzyżowcy. Było ono głównym portem Królestwa Jerozolimskiego, a także jego największym miastem, w XII wieku liczącym około 60 tys. mieszkańców. W 1187 miasto zajął Saladyn. W 1189 arabska załoga Akki została oblężona przez siły III krucjaty pod wodzą Ryszarda Lwie Serce. Podczas próby uwolnienia Akki spod oblężenia przez muzułmanów pod wodzą Saladyna doszło do bitwy pod Akką. Ostatecznie oblężenie Akki trwające od 28 sierpnia 1189 do 11 lipca 1191 skończyło się zajęciem miasta przez Krzyżowców^[9] i w 1191 Akka stała się stolicą pozostałości Królestwa Jerozolimskiego. W 1229 była pod opieką Zakonu Rycerskiego Szpitalników. Była to ostatnia twierdza Krzyżowców w Palestynie, którą Mamelucy zdobyli po krwawym oblężeniu w 1291. Zgodnie z ich polityką niszczenia wszelkich możliwych baz krzyżowców w razie ich ataku od strony morza Akka została zrównana z ziemią^[10].

[edytuj] Imperium Osmańskie

Po tym wydarzeniu miasto niemal przestało istnieć. Turcy pod sułtanem Selimem zdobyli je w 1517^[11], jednak w niczym nie polepszyło to jego sytuacji. W następnych latach Akka stopniowo popadała w coraz większą ruinę. Henry Maundrell, kapelan pracujący dla angielskiej Kompanii Lewantyńskiej, w roku 1697 znalazł w Akce tylko karawanseraj zajmowany przez kilku francuskich kupców, meczet i kilka nędznych domów. Poprawa w sytuacji miasta nastąpiła dopiero w połowie XVIII wieku, kiedy to lokalny władca zbuntowany przeciwko Osmanom, Dhahir al-Umar (zm. 1775), ufortyfikował Akkę^[12]. Jego następca, Ahmed al-Dżazzar (1775-1804), wykorzystując zyski z handlu wybudował szereg budynków użyteczności publicznej i słynny meczet. Większość budynków dzisiejszego starego miasta pochodzi z okresu jego władzy^[13]. Około 1780 Dżazzar usunął z miasta francuską firmę handlową i odmówił przyjęcia francuskiego konsula. W 1799 francuski generał Napoleon Bonaparte dążąc do wywołania w Syrii buntu przeciwko Osmańskiemu panowaniu przez dwa miesiące oblegał Akkę, musiał jednak odstąpić i wycofać się do Egiptu^[14]. Pomyślny rozwój Akki, gwarantowany przez jej lokalnych władców, trwał do 1831, kiedy to egipski wódz Ibrahim Pasza zdobył i zniszczył miasto. 4 listopada 1840 eskadra brytyjskich, francuskich i austriackich okrętów wojennych zbombardowała Akkę, którą w 1841 odzyskali Turcy. W 1877 Akka otrzymała prawa miejskie.

[edytuj] Brytyjski Mandat Palestyny

W wyniku I wojny światowej w 1918 Akka znalazła się pod panowaniem brytyjskim. W 1920 oficjalnie utworzono Brytyjski Mandat Palestyny.

Brytyjczycy urządzili w cytadeli w Akko ciężkie więzienie, w którym wykonywano wyroki śmierci przez powieszenie. Więziono tutaj wielu więźniów politycznych, głównie działaczy żydowskich organizacji podziemnych, takich jak Zeev Żabotyński^[15]. 4 maja 1947 bojownicy Irgunu przeprowadzili spektakularny atak na cytadelę, podczas którego umożliwiono ucieczkę z więzienia 255 osadzonym, w większości Arabom. Jednak prawdziwym celem akcji było odbicie z więzienia członków Irgunu. Uciekło wówczas 27 żydowskich więźniów (20 z Irgunu i 7 z Lehi). Podczas pościgu, Brytyjczycy zabili 14 osób oraz złapali 8 więźniów^[16].

[edytuj] Izrael

29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło Rezolucję nr 181 w sprawie podziału Palestyny. Zgodnie z tym planem Akka miała wejść w granice arabskiego państwa w Palestynie. Jednakże podczas I wojny izraelsko-arabskiej, 17 maja 1948 żydowskie oddziały Hagany zdobył Akkę. Prawie wszyscy arabscy mieszkańcy uciekli wówczas z miasta.

[edytuj] Ataki na miasto

Podczas drugiej wojny libańskiej 2006 Akka ucierpiała od ostrzału rakietowego Hezbollahu:

• 17 lipca 2006 na miasto spadły 2 rakiety Katiusza raniąc 8 osób.
• 18 lipca nad ranem na miasto spadła salwa rakiet Katiusza.
• 21 lipca na miasto spadła salwa rakiet Katiusza.
• 23 lipca na miasto spadła salwa rakiet Katiusza raniąc 1 osobę.
• 24 lipca na miasto spadła salwa rakiet Katiusza.
• 25 lipca na miasto spadło 6 rakiet Katiusza raniąc 1 osobę.
• 26 lipca na miasto spadła salwa rakiet Katiusza. 2 osoby doznały szoku.
• 28 lipca na miasto spadły 4 rakiety niszcząc jeden budynek mieszkalny.
• 29 lipca na miasto spadła salwa rakiet Katiusza, ciężko uszkadzając budynek przychodni medycznej.
• 30 lipca na miasto spadła salwa rakiet Katiusza uszkadzając budynek mieszkalny. Od odłamków ranne zostały 2 osoby, a 36 doznało szoku.
• 2 sierpnia na miasto spadła salwa rakiet Katiusza uszkadzając budynek mieszkalny. Od odłamków ranne zostały 4 osoby, a 22 doznało szoku.
• 3 sierpnia na miasto spadły liczne salwy rakiet Katiusza. Od doznanych ran zmarło 5 osób.
• 4 sierpnia rakiety spadły pomiędzy Akką i Naharija.
• 5 sierpnia na miasto spadła 1 rakieta.
• 6 sierpnia na miasto spadła salwa rakiet Katiusza^[17].

[edytuj] Zabytki

Stare Miasto Akkoa Lista światowego dziedzictwa UNESCO
Kraj	Izrael
Typ	kulturowe
Spełniane kryterium	II, III, V
Charakterystyka	#1042
Regionb	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę:	2001 na 25 sesji
a Oficjalna nazwa wpisana na liście UNESCO b Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Od 1990 władze miasta Akka prowadziły duże prace związane z ochroną i konserwacją zabytków. W ramach tych prac przeprowadzono liczne badania archeologiczne. Dzięki publikacji wyników badań Akka zyskała rozgłos i stała się bardzo popularnym miejscem turystycznym. W 2001 zespół zabytków Akki został umieszczony na Liście światowego dziedzictwa UNESCO. Prace badawcze są realizowane przez Old Acre Development Company (OADC)^[18].

[edytuj] Mury obronne

Mury obronne Akki zostały wybudowane w 1750 na fundamentach pozostałości murów z czasów Krzyżowców. Zostały one rozbudowane i wzmocnione w latach 1775-1799 przez Ahmeda al-Dżazzara.

Współcześnie zachowane fortyfikacje lądowe Akki składają się z grubego muru miejskiego, suchej fosy, bastionu obronnego oraz z czterech obronnych wież^[19]. Wysokość murów wynosi 10-13 m, a grubość 1 m. Mur rozpoczyna się przy Wieży Winnic (Burj el-Kuraijim lub Forteca Brytyjska) i biegnie ku wschodowi, omijając cytadelę, aż do Wieży Komendanta (Burj el-Commander's). Ta wieża jest w rzeczywistości bastionem obronnym ze stanowiskami artylerii. Trzecią wieżą jest Wieża Bramy (Kapu Burj), która strzegła lądowej bramy miasta. Mury otaczają miasto z trzech stron, gdyż czwartą stronę stanowi morze z morską bramą do miasta^[20].

[edytuj] Cytadela

Wewnątrz murów miejskich, w północnej części starego miasta znajduje się cytadela. Obecny budynek cytadeli jest turecką fortyfikacją wybudowaną na fundamentach bastionu obronnego Krzyżowców. W XX wieku Brytyjczycy przebudowali cytadelę na więzienie. Obecnie jest to popularne miejsce wycieczek. W ramach zwiedzania można obejrzeć: fortyfikacje otomańskie (wieża i fosa), odtworzony ogród z czasów Krzyżowców, brytyjskie więzienie z szubienicą oraz muzeum więźniów żydowskiego ruchu oporu. Ze szczytu cytadeli rozciąga się wspaniały widok na całą zatokę, aż po Hajfę.

Począwszy od sierpnia 2004 część cytadeli jest zamknięta dla turystów, z powodu prowadzonych prac konserwatorskich.

[edytuj] Podziemne miasto Krzyżowców

Pod cytadelą i więzieniem Akki odkryto kompleks podziemnych sal, które w przeszłości były wykorzystywane przez Zakon Rycerski Szpitalników. Były one od 1291 zasypane gruzami i dopiero niedawne badania archeologiczne odkryły ich istnienie. Obecny poziom miasta jest o 8 m wyżej od dawnego. Kompleks podziemnego miasta Krzyżowców obejmuje siedem dużych sal, pokój stołowy z tunelem, lochy oraz kryptę będącą pozostałością gotyckiego kościoła^[21].

[edytuj] Meczet Ahmed al-Dżazzar

Meczet Ahmed al-Dżazzar (arab. جامع جزار باشا‎) znajduje się wewnątrz murów obronnych Akki. Został wybudowany w 1804 po zwycięstwie nad francuskimi wojskami Napoleona. Zielona kopuła meczetu i wysoki minaret zwracają na siebie uwagę z daleka. Są doskonałym przykładem tureckiej architektury, która łączy w sobie style bizantyjski i perski^[22].

[edytuj] Demografia

Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w 2006 roku w mieście żyło 45,6 tys. mieszkańców, z czego 75,7% Żydzi, 24,1% Arabowie (w tym 22% muzułmanie i 2,1% chrześcijanie) oraz 0,2% Druzowie^[23].

Populacja miasta pod względem wieku:

Wiek (w latach)	Procent populacji w %
0-4	8%
5-9	8,2%
10-14	7,9%
15-19	9,0%
20-29	16,4%
30-44	17,6%
45-59	18,3%
ponad 60	11,4%

Źródło danych: Central Bureau of Statistics.

[edytuj] Edukacja i kultura

W mieście znajduje się 15 szkół podstawowych i 3 szkoły średnie. Dodatkowo istnieje tutaj szkoła muzyczna i filia Uniwersytetu Bar-Ilan. W 2007 w Akko otworzono Akademię studiów nad językami arabskimi^[24].

Każdego roku w Akce organizowany jest festiwal teatrów alternatywnych. Na Festiwalu Akko mogą występować nowe, doświadczalne grupy aktorów, którzy nieraz występują po raz pierwszy przed widzami. Podczas festiwalu odbywają się liczne spektakle uliczne. Występują także międzynarodowi goście z całego świata^[25].

W mieście działa Teatr Akko, w którym występują aktorzy izraelscy i arabscy. Wspólnie występując na scenie łamią oni bariery wzajemnej nieufności i nienawiści izraelsko-arabskiej^[26].

[edytuj] Sport

W Akce gra drużyna piłkarska Hapoel Acre, która obecnie prowadzi rozgrywki w II lidze (Liga Leumit). Przez krótki czas w latach 70. grała w I lidze, jednak większość swojej historii spędziła w niższych ligach. Drużyna rozgrywa swoje mecze na stadionie Napoleon, który może pomieścić 2,5 tys. widzów^[27].

[edytuj] Komunikacja

W Akce znajduje się dworzec kolejowy Taḥanat HaRakevet Akko (hebr. תחנת הרכבת עכו). W latach 2001-2002 dworzec przeszedł gruntowną przebudowę, podczas której powstała nowoczesna hala dworcowa, nowa platforma na perony i tunel łączący dwa perony. Formalne otwarcie nowego dworca nastąpiło 21 maja 2002. Można stąd dostać się pociągiem Israel Railways do Nahariji, Hajfy, Tel Awiwu i Beer Szewy. W godzinach szczytu pociągi kursują co 20 minut^[28].

W centrum miasta znajduje się także dworzec autobusowy, który obsługuje połączenia linii autobusowych Egged z całym krajem.

[edytuj] Gospodarka

Najważniejszą branżą gospodarki Akki jest turystyka. Zbudowano tutaj liczne popularne hotele i ośrodki wypoczynkowe.

Dane statystyczne o turystyce w Akce:

Rok	Zajęte pokoje hotelowe w %	Goście/noc	Goście z Izraela/noc	Goście z Europy/noc	Goście z Ameryki/noc
2000	49,6%	352,3	255,3	52,5	18,0
2002	42,6%	291,5	264,0	11,9	6,2
2004	40,3%	297,7	256,5	16,1	11,4
2006	41,9%	264,2	220,5	19,7	10,5

Źródło danych: Central Bureau of Statistics.

W celu pobudzenia działalności gospodarczej, w południowej części miasta utworzono park przemysłowy (South Akko Industrial Park) w którym swoje siedziby posiadają firmy high-tech. W okolicy znajdują się uprawy rolnicze.

[edytuj] Ciekawostki

W okolicy Akki znajduje się wiele świętych miejsc Bahaizmu. To właśnie tutaj 29 maja 1892 zmarł duchowy przywódca tego ruchu religijnego, Bahá'u'lláh. W 1870 w Akce wybudowano rezydencję, w której Bahá'u'lláh spędził ostatnie lata swojego życia. Jego sanktuarium jest najświętszym miejscem Bahaizmu^[29].

[edytuj] Ludzie związani z Akką

• Fulko V Młody (ur. 1092, zm. 10 listopada 1143 w Akce) król Jerozolimy (1131-1143).
• Bahá'u'lláh (ur. 12 listopada 1817 w Teheranie, zm. 29 maja 1892 w Akce), perski przywódca religijny, jeden z głównych wyznawców Baba.
• Shoghi Effendi (ur. 1 marca 1897, zm. 4 listopada 1957) – w latach 1921-1957 przywódca światowego Bahaizmu. Inicjował on zakładanie licznych świętych miejsc bahaizmu w okolicach Akki.
• Ghassan Kanafani (ur. 9 kwietnia 1936 w Akce, zm. 9 lipca 1972 w Bejrucie) – palestyński pisarz i rzecznik prasowy Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny. Zginął w zamachu bombowym, do którego później przyznał się izraelski Mossad^[30].

[edytuj] Galeria

Widok na port w Akce.

Widok Akki.

Akka.

[edytuj] Miasta partnerskie

• Bregencja, Austria
• Piza, Włochy
• Canton, Ohio, Stany Zjednoczone
• Bielsko-Biała, Polska

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• N. Makhouly, C.N. Johns, Guide to Acre, Government of Palestine, Department of Antiquities, Jerusalem, 1946.
• Andrzej Michałek, Wyprawy Krzyżowe, Francuzi, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2004.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Zdjęcie satelitarne Akki Google Maps
• Mapa Akki
• Old City of Acre – The Official Website The Old Acre Development Company Ltd.
• Mapa Starego Miasta Akka The Old Acre Development Company Ltd.
• Historia Akko Jewish Virtual Library
• Galeria zdjęć Akka