Albert Einstein

Z Wikipedii

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości.

Albert Einstein
Urodzony	14 marca 1879 Ulm, Niemcy
Zmarł	18 kwietnia 1955 Princeton, USA
Galeria w Wikimedia Commons
Kolekcja cytatów w Wikicytatach

Albert Einstein - (ur. 14 marca 1879 w Ulm w II Rzeszy Niemieckiej, zm. 18 kwietnia 1955 w Princeton w USA) – jeden z największych fizyków-teoretyków naszych czasów, twórca szczególnej i ogólnej teorii względności, współtwórca korpuskularno-falowej teorii światła. Laureat Nagrody Nobla za wyjaśnienie efektu fotoelektrycznego. Einstein wniósł też swój wkład do rozwoju filozofii nauki.

Spis treści 1 Życiorys 2 Kwestia narodowości Alberta Einsteina 3 Wkład do filozofii nauki 4 Światopogląd 5 Kontrowersje i krytyka mechaniki kwantowej 6 Kalendarium 7 Ciekawostki 8 Przypisy 9 Zobacz też 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życiorys

Albert Einstein urodził się w Ulm (leżącym na terenie Wirtembergii, która wówczas była królestwem, a dziś jest częścią kraju związkowego Badenia-Wirtembergia w Niemczech, w rodzinie żydowskiego handlarza i drobnego przedsiębiorcy. Jego rodzina przeniosła się najpierw do Monachium, potem do Mediolanu. W młodości za namową matki pobierał lekcje gry na skrzypcach. Chociaż na samym początku zniechęcił się do nich, i ostatecznie ich nie kontynuował, czerpał jednak później radość z wykonywania skrzypcowych sonat Mozarta.

W 1896 zdaje maturę i rozpoczyna studia na Politechnice w Zurychu z zamiarem otrzymania dyplomu nauczyciela matematyki i fizyki, jednocześnie rezygnuje z obywatelstwa niemieckiego. Po ukończeniu studiów w lipcu 1900 bezskutecznie poszukuje pracy, podejmując tymczasowo pracę nauczyciela w Winterthur i Schaffhausen oraz udziela prywatnych lekcji. W grudniu 1901 otrzymuje pracę jako młodszy referent w Szwajcarskim Urzędzie Patentowym.

W roku 1905 określanym jako „Annus Mirabilis” (cudowny rok) publikuje w „Annalen der Physik” przełomowe prace. Pierwsza z nich, „O wytwarzaniu i transformacji światła”, wyjaśnia zjawisko fotoelektryczne, potwierdzając jednocześnie kwantową naturę światła i istnienie cząstek nazwanych później fotonami. Druga praca, „O molekularno-kinetycznej teorii ciepła zastosowanej do ruchu cząstek zawieszonych w stacjonarnej cieczy”, za którą otrzymał później stopień doktora na Uniwersytecie w Zurychu, wyjaśniała zjawisko ruchów Browna przy pomocy wzoru opracowanego przez polskiego fizyka Mariana Smoluchowskiego^[1]. Kolejna, „O elektrodynamice ciał w ruchu”, stała się podstawą szczególnej teorii względności. Ostatnia z wielkich prac wydanych w tym roku, „Czy bezwładność ciał zależy od ich energii”, podaje słynny wzór na równoważność masy i energii (E=mc²).

W latach 1909-1914 Albert Einstein był profesorem fizyki na kilku uniwersytetach w Szwajcarii, Austrii i Niemczech, aby ostatecznie zostać dyrektorem prestiżowego Instytutu Cesarza Wilhelma Wielkiego (przekształconego po wojnie w jeden z instytutów Towarzystwa Maxa Plancka). Na stanowisku tym pozostał do 1936 r.

W 1915 r. Einstein opublikował swoją najważniejszą teorię – ogólną teorię względności, a w 1921 r. otrzymał Nagrodę Nobla, ale nie za teorię względności, lecz za „wkład w rozwój fizyki teoretycznej, a zwłaszcza za odkrycie praw rządzących efektem fotoelektrycznym” ("for his services to Theoretical Physics, and especially for his discovery of the law of the photoelectric effect").

Na przełomie 1932 i 1933 prowadził serię wykładów w Stanach Zjednoczonych. W tym czasie Adolf Hitler doszedł do władzy, co sprawiło, że Einstein postanowił nigdy nie wrócić do Niemiec.

Mimo że przez całe życie Albert Einstein był zadeklarowanym pacyfistą, w 1939 roku, tuż przed napaścią Niemiec na Polskę, za namową Szilárda wysłał do prezydenta USA – Franklina Delano Roosevelta - list, zredagowany głównie przez Szilárda, ostrzegający prezydenta przed potencjalnymi możliwościami budowy bomby atomowej przez Niemcy. List ten zapoczątkował Projekt Manhattan i budowę pierwszej bomby atomowej na świecie.

[edytuj] Kwestia narodowości Alberta Einsteina

Z pochodzenia Albert Einstein był niemieckim Żydem. Jego matka posiadała obywatelstwo szwajcarskie, a ojciec był poddanym cesarza Niemiec. Po wyjeździe z rodziną do Szwajcarii został naturalizowany jako obywatel szwajcarski. Mieszkał nie tylko w Zurychu ale i także w Bernie wraz ze swoja żoną i dwoma synami. W momencie opublikowania szczególnej teorii względności był więc formalnie Szwajcarem. Z obywatelstwa szwajcarskiego musiał jednak zrezygnować (i stać się ponownie poddanym cesarza Niemiec), aby móc objąć posadę dyrektora Instytutu Cesarza Wilhelma w Berlinie.

Po zakończeniu I wojny światowej i powstaniu Republiki Weimarskiej stał się automatycznie obywatelem Niemiec. W momencie otrzymania Nagrody Nobla był więc formalnie Niemcem i taka jego narodowość widnieje w oficjalnych spisach noblistów. Obywatelstwa niemieckiego został pozbawiony przez rząd III Rzeszy zaraz po wyjeździe do USA. W 1940 r. przyjął obywatelstwo USA.

Państwo Izrael ofiarowało mu obywatelstwo zaraz po swoim powstaniu (proponowano mu nawet zostanie pierwszym prezydentem tego kraju). Mimo że przyjął to obywatelstwo, nigdy tam nie pojechał. Nie odebrał również z ambasady Izraela swojego paszportu.

Chociaż formalnie był obywatelem Izraela, od 1940 r. Albert Einstein posługiwał się paszportem USA. Uważał się za niemieckojęzycznego bezpaństwowca, pochodzenia żydowskiego i zawsze protestował przed przypisywaniem jego osiągnięć któremukolwiek z państw.

Jego ojczystym językiem i praktycznie jedynym którym dobrze władał był niemiecki. Wszystkie jego publikacje i książki były napisane po niemiecku. Mimo długiego pobytu w USA jego znajomość angielskiego sprowadzała się do najprostszych zwrotów i kilkuset słów potrzebnych do codziennego funkcjonowania w tym kraju.

Zapytany w 1918 r. o teorię względności Einstein powiedział : "Jeżeli teoria względności okaże się prawdziwa to Niemcy nazwą mnie wielkim Niemcem, Szwajcarzy Szwajcarem, a Francuzi wielkim uczonym. Jeżeli natomiast teoria względności okaże się błędna, wtedy Francuzi nazwą mnie Szwajcarem, Szwajcarzy Niemcem, a Niemcy Żydem."

[edytuj] Wkład do filozofii nauki

Więcej w artykule Filozofia nauki Alberta Einsteina.

Wbrew utartym poglądom Einstein nie wyprowadzał ze swoich teorii zasad relatywizmu. Był przeciwnikiem stosowania podczas formułowania teorii fizycznych zasady indukcji. Odrzucał w ten sposób podejście Newtona do sposobu tworzenia podstaw nauki.

Einstein nie wierzył w możliwość pewnego udowodnienia jakiejkolwiek hipotezy naukowej, aby stała się ona pewną i niepodważalną teorią. Każde sformułowanie praw nauki uznawał za ułomne dzieło intuicji badacza. Wyznawał zasadę, że poszczególne hipotezy powinny być ciągle poddawane krytyce na podstawie nowo tworzonych idei czy efektów eksperymentów.

Einstein w efektach pracy fizyka doszukiwał się matematycznego „piękna”. Podkreślał znaczenie intuicji badacza nazywając ją słuchem muzycznym w dziedzinie nauki. Wierzył w skuteczność swobodnej gry pojęć jako drogi do nowych hipotez fizycznych.

Można powiedzieć, że następujące trzy przekonania leżą u podstaw filozofii fizyki Einsteina:

1. Istnieją prawa przyrody, które można odkrywać – czyli Wszechświat jest racjonalny.
2. Prawa przyrody są proste i spójne do tego stopnia, że wyrażające je teorie same muszą być proste i spójne.
3. Prawa przyrody są prawami matematycznymi.

Einstein był deterministą. W liście do Maksa Borna pisał tak: Ty wierzysz w Boga, który gra w kości, ja w panowanie i porządek w świecie obiektywnie istniejącym, który próbuję ująć na drodze dzikiej spekulacji.

[edytuj] Światopogląd

Cytaty dotyczące poglądów religijnych.

Koncepcja osobowego Boga jest mi zupełnie obca i uważam ją wręcz za naiwną.^[2]

Doszedłem - będąc dzieckiem całkowicie niereligijnych (żydowskich) rodziców - do głębokiej religijności, która jednak miała swój nagły koniec w wieku lat dwunastu^[3]

Nie myślę, że z konieczności nauka i religia są naturalnymi oponentami. W rzeczy samej, myślę, że jest bardzo bliski związek między nimi. Co więcej, myślę, że nauka bez religii jest kulawa, i odwrotnie, religia bez nauki jest ślepa. Obie są ważne i powinny współpracować "ręka w rękę"^[4]

Jestem głęboko wierzącym ateistą. [...] Jest to poniekąd zupełnie nowy rodzaj religii.^[5]

Swoje poglądy określał jako religijne odczucie kosmicznego porządku, ("cosmic religious sense").^[6] Odpowiadając na telegram rabina Nowego Jorku Herberta S. Goldsteina w 1929 (Czy wierzy Pan w Boga. Stop. Odpowiedź zapłacona do 50 słów) stwierdził: Wierzę w Boga Spinozy, który ujawnia się w harmonii wszechbytu, a nie w Boga, który interesuje się losem i działaniami ludzkości. Spinoza był naturalistycznym panteistą.

Do jednej z wielbicielek napisał:

To oczywiście kłamstwo, co czytałaś o mojej religijności; kłamstwo które jest raz po raz powtarzane. Nie wierzę w osobowego Boga i zawsze otwarcie się do tego przyznawałem. Gdybym jednak musiał znaleźć w sobie coś, co miałoby aspekt religijny, to byłaby to bezgraniczna fascynacja strukturą świata, jaką ukazuje nam nauka.^[7]

[edytuj] Kontrowersje i krytyka mechaniki kwantowej

Albert Einstein należał do największych krytyków mechaniki kwantowej. Uznawał, że świat w gruncie rzeczy zbudowany jest w sposób klasyczny i relatywistyczny, a obowiązująca w mechanice kwantowej zasada nieoznaczoności Heisenberga jedynie tymczasowo ogranicza nasze poznanie. W efekcie Einstein stał się gorącym zwolennikiem Teorii ukrytych zmiennych, pojmując istnienie cząstek w sposób klasyczny, a funkcje falowe odpowiadające cząstkom interpretował probabilistycznie. Twierdził, że cząstka tak naprawdę posiada pęd i położenie w sensie klasycznym, natomiast niemożliwość ich jednoczesnego ustalenia wynikająca z zasady nieoznaczoności może minąć, gdy mechanikę kwantową zastąpi nowsza teoria, "uchylająca" nieoznaczoność. Takiemu postawieniu sprawy przez Einsteina sprzeciwiał się Niels Bohr i cała szkoła kopenhaska, która interpretowała mechanikę kwantową jako mechanikę falową. Powstał EPR - Paradoks Einsteina Podolskiego Rosena, który został rozwiązany matematycznie jeszcze w latach 30. XX wieku poprzez nierówności Bella. Doprowadziły one uznawaną przez Einsteina Teorię ukrytych zmiennych do sprzeczności. Ostateczne potwierdzenie, że Einstein nie miał racji przyniósł eksperyment. O ile pierwsze, niedokładne doświadczenia nad EPR prowadzone jeszcze za życia Einsteina nie były przekonywające, to o ostatecznej porażce uznawanej przez Einsteina Teorii ukrytych zmiennych zadecydowało doświadczenie Zeilingera w 1991 roku - wystarczająco dokładne by ją obalić.

[edytuj] Kalendarium

• 1879: 14 marca urodził się w Ulm w Bawarii. W tym samym roku rodzina przeniosła się do Monachium, a później, gdy Einstein miał 15 lat – do Mediolanu we Włoszech.
• 1900: Ukończył studia matematyczne i fizyczne na politechnice w Zurychu w Szwajcarii.
• 1901: Przyjął obywatelstwo szwajcarskie.
• 1902: Rozpoczął pracę jako inspektor w szwajcarskim biurze patentowym. W tym czasie rozpoczął wydawać prace dotyczące teoretycznych aspektów i zagadnień w fizyce.
• 1905: 21 listopada przedłożył swoją szczególną teorię względności. Pokazał, że takie dziwne zjawiska, jak zmiany rozmiarów, masy i tempa upływu czasu, stają się zauważalne, gdy prędkości zbliżają się do prędkości światła.
• 1909: Został profesorem nadzwyczajnym fizyki teoretycznej na uniwersytecie w Zurychu. Stanowisko to stworzono specjalnie dla niego.
• 1911: Uzyskał stanowisko profesora fizyki na uniwersytecie w Pradze, wtedy pod panowaniem austro-węgierskim.
• 1912: Powrócił na swe poprzednie stanowisko na uniwersytecie w Zurychu.
• 1914: Został dyrektorem Instytutu Fizyki w Berlinie. Ponownie stał się poddanym cesarza Niemiec, co wiązało się z rezygnacją z obywatelstwa Szwajcarskiego.
• 1915: Ogłosił ogólną teorię względności, w której stwierdził, że efekty grawitacji i przyśpieszenia są równoważne. Z tej teorii wynika, że grawitacja powoduje ugięcie toru światła i zmienia jego częstotliwość.
• 1919: Zespół pod kierownictwem A. Eddingtona potwierdził obserwacyjnie ogólną teorię względności, dowodząc że Słońce zakrzywia promień światła gwiazdy, znajdującej się poza nim.
• 1921: Otrzymał Nagrodę Nobla za wyjaśnienie zjawiska fotoelektrycznego zewnętrznego i prace teoretyczne w dziedzinie fizyki.
• 1930: Opublikował książkę About Zionism (O syjonizmie).
• 1934: Pozbawiony pracy i domu po dojściu nazistów do władzy, Einstein przeniósł się do Ameryki, gdzie został profesorem w Instytucie Studiów Zaawansowanych w Princeton w stanie New Jersey. Coraz głośniej zaczął wyrażać swe poparcie dla utrzymania pokoju na świecie.
• 1939: Wysłał list do prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina D. Roosvelta, namawiając do szybkiego działania w badaniach nad bombą atomową.
• 1940: Przyjął obywatelstwo amerykańskie.
• 1945: Rozpoczął nalegania na ustanowienie międzynarodowej kontroli nad bronią atomową.
• 1950: Przedstawił jednolitą teorię oddziaływań elektromagnetycznych i grawitacyjnych, której nie zaakceptowali inni fizycy.
• 1952: Odrzucił zaproszenie do objęcia urzędu drugiego prezydenta Izraela.
• 1955: 18 kwietnia zmarł we śnie w szpitalu w Princeton. Krótko po jego śmierci nowemu sztucznemu pierwiastkowi chemicznemu nadano nazwę einstein.

[edytuj] Ciekawostki

• W ostatnim roku swojego życia Einstein przeszedł na wegetarianizm^{[potrzebne źródło]}.

• Nieznanym sposobem Albert Einstein obliczył, że w ciągu całego swojego życia wykorzystał zaledwie 2 procent swojego mózgu^{[potrzebne źródło]}.

• Podobno zapytany kiedyś: „(...) czy to prawda, że teorię względności rozumie tylko dwóch ludzi?” odpowiedział pytaniem „A kto jest drugi?”^{[potrzebne źródło]}.

• Dyrektor szkoły Einsteina mówił o nim, gdy był młody: „Nieważne, czego będzie próbował, i tak do niczego w życiu nie dojdzie”^{[potrzebne źródło]}.

• Człowiek stulecia według magazynu "Time" ^[8]

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• Przegląd zagadnień z zakresu astronomii i astronautyki
• przegląd zagadnień z zakresu filozofii
• przegląd zagadnień z zakresu fizyki
• Zagadka Einsteina

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Dr Einstein, który nagle stał się sławny (rozdział 16 z książki Pan Bóg jest wyrafinowany... Nauka i życie Alberta Einsteina Abrahama Paisa) (pl)
• Biografia (en • de)