Alfabet arabski
Z Wikipedii
Alfabet arabski - alfabetyczne pismo używane do zapisu języka arabskiego. Powstało z nabatejskiej odmiany pisma aramejskiego.
Najstarsze zabytki pochodzą z IV wieku n.e. (inskrypcje z Rammu i An-Namara). Istnieje wiele odmian pisma arabskiego. Do najważniejszych należą pismo kwadratowe (kufickie) i okrągłe (naschi). Pismo arabskie rozpowszechnione jest w krajach muzułmańskich.
Zapisywane jest z prawa na lewo. Ma 18 podstawowych znaków, które po uzupełnieniu jedną, dwiema lub trzema kropkami tworzą 28 liter oznaczających spółgłoski oraz samogłoski długie i dyftongi. Samogłoski krótkie są w piśmie arabskim pomijane, dlatego jest ono klasyfikowane jako abdżad. Czasami stosuje się jednak na ich oznaczenie dodatkowe znaki samogłoskowe (w arabskich elementarzach i w Koranie).
Litery mogą mieć różne formy w zależności od pozycji w wyrazie (początkowej, środkowej, końcowej albo izolowanej).
Dekoracyjne zapisywanie wersów Koranu doprowadziło w ciągu ponad 1400 lat do powstania wielu szkół kaligrafii. W świecie arabskim kaligrafia uznawana jest za jedną z najwyższych form sztuki. Ma szczególne znaczenie, ponieważ przekazuje treść Koranu - świętej księgi islamu.
Spis treści |
[edytuj] Litery arabskie i transkrypcja
Litera arabska | Transkrypcja | ||||
---|---|---|---|---|---|
postać końcowa | postać środkowa | postać początkowa | postać izolowana | transkrypcja polska | transkrypcja ISO |
ـا | ا | a | ā | ||
ـب | ـبـ | بـ | ب | b | b |
ـت | ـتـ | تـ | ت | t | t |
ـث | ـثـ | ثـ | ث | s | ṯ |
ـج | ـجـ | جـ | ج | dż | ǧ |
ـح | ـحـ | حـ | ح | h | ḥ |
ـخ | ـخـ | خـ | خ | ch | ẖ |
ـد | د | d | d | ||
ـذ | ذ | z | ḏ | ||
ـر | ر | r | r | ||
ـز | ز | z | z | ||
ـس | ـسـ | سـ | س | s | s |
ـش | ـشـ | شـ | ش | sz | š |
ـص | ـصـ | صـ | ص | s | ṣ |
ـض | ـضـ | ضـ | ض | d | ḍ |
ـط | ـطـ | طـ | ط | t | ṭ |
ـظ | ـظـ | ظـ | ظ | z | ẓ |
ـع | ـعـ | عـ | ع | (-) | ` |
ـغ | ـغـ | غـ | غ | gh | ḡ |
ـف | ـفـ | فـ | ف | f | f |
ـق | ـقـ | قـ | ق | k | q |
ـك | ـكـ | كـ | ك | k | k |
ـل | ـلـ | لـ | ل | l | l |
ـم | ـمـ | مـ | م | m | m |
ـن | ـنـ | نـ | ن | n | n |
ـه | ـهـ | هـ | ه | h | h |
ـو | و | w, u | w, ū | ||
ـي | ـيـ | يـ | ي | j, i | y, ī |
ـة | ة | (-), t | (-), t | ||
ـى | ى | a | à |
Uwaga: Litery ا, د, ذ, ر, ز, و, ة i ى nie są łączone w piśmie z literami występującymi po nich, nie posiadają więc formy środkowej i początkowej.
[edytuj] Cyfry arabskie
W piśmie arabskim używa się dwóch rodzajów cyfr: standardowych arabskich oraz tak zwanych wschodnioarabskich, używanych w Iranie, Pakistanie oraz Indiach.
Cyfry arabskie w Europie | Standardowe cyfry arabskie |
Cyfry wschodnioarabskie |
---|---|---|
0 | ٠ | ۰ |
1 | ١ | ۱ |
2 | ٢ | ۲ |
3 | ٣ | ۳ |
4 | ٤ | ۴ |
5 | ٥ | ۵ |
6 | ٦ | ۶ |
7 | ٧ | ۷ |
8 | ٨ | ۸ |
9 | ٩ | ۹ |
[edytuj] Dodatkowe znaki
[edytuj] Hamza
Hamza nie jest zazwyczaj uznawana za literę, mimo że służy do zapisu spółgłoski, jaką jest zwarcie krtaniowe: ؤ, ئ, إ, أ, ﺀ
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Znaki samogłoskowe
Na oznaczenie samogłosek oraz końcówek deklinacyjnych istnieją w piśmie arabskim dodatkowe, zwykle nieużywane znaki. Poniżej znajduje się tabela, uwzględniające niektóre z nich:
znak | przykład | nazwa | znaczenie |
---|---|---|---|
َ | بَ | fatha | krótkie a |
ِ | بِ | kasra | krótkie i |
ُُ | بُ | damma | krótkie u |
َ | بَا | fatha + alif | długie ā |
ِ | بِي | kasra + y | długie ī |
ُ | بُو | damma + wāw | długie ū |
ْ | يْمُو | sukun | brak samogłoski |
ّ | دُرِّسَ | szadda | podwojenie danej spółgłoski |
ٌ | سٌ | nunacja | końcówka -un (podwojona damma) |
ٌ , ُُ | końcówka -un | I przypadek imienia w stanie nieokreślonym | |
ٍ | سٍ | końcówka -in | II przypadek (podwójna kasra) |
ً | اً | końcówka -an | III przypadek (podwójna fatha) |
اً | اً | końcówka -an | III przypadek (podwójna fatha), najczęściej z dodatkową literą alif |
[edytuj] Ligatury
W alfabecie arabskim istnieją również ligatury:
- ﻻ - lā jedna z partykuł przeczących; także samodzielna jako nie (odpowiedź na pytanie ogólne)
- ﻼ - lā połączenie lā wewnątrz wyrazu
[edytuj] W innych językach
Pisma arabskiego używa się także do zapisu innych języków w regionach zdominowanych przez islam, m. in. perskiego, urdu, ujgurskiego, malajskiego, suahili (obok pisma łacińskiego), a do roku 1929 zapisywano nim także język turecki.
W przeszłości pismo to służyło także do zapisu języków muzułmańskich narodów Kaukazu i Azji Środkowej, np. czeczeńskiego i uzbeckiego, do lat 30. XX wieku, kiedy to Rosjanie wprowadzili tam cyrylicę w celu osłabienia wpływów islamu.
W języku perskim używa się czterech dodatkowych liter na oznaczenie dźwięków obcych językowi arabskiemu:
głoska | litera | nazwa |
---|---|---|
[p] | پ | pe |
[ʧ] (cz) | چ | cze |
[ʒ] (ż) | ژ | że |
[g] | گ | gaf |
W języku paszto obok liter arabskich i perskich używane są litery modyfikowane przez dodanie małego kółeczka (zwanego پﻨﺪﻚ pandak), oznaczające spółgłoski szczytowe: ړ [ʈ], ډ [ɖ], ټ [ɺ̢], ڼ [ɳ]. Istnieją też litery będące wariantami liter arabskich z mniejszą lub większą liczbą kropek: څ [ʦ], ځ [ʣ], ښ [ʂ], ږ [ʐ], ې [e] i ئ [-əj].
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
Alfabetyczne: Arabskie • Aramejskie • Braille'a • Cirth • Cyrylica • Dewanagari • Etiopskie • Fenickie • Głagolica • Gockie • Greckie • Gruzińskie • Hebrajskie • Łacińskie • Ormiańskie • Rowasz • Runiczne • Tengwar • Tifinagh
Sylabowe: Bopomofo • Czirokeskie • Dewanagari • Gurmukhi • Hangyl • Hiragana • Kanadyjskie • Katakana • Laotańskie • Sojombo • Tajskie • Tamilskie • Tybetańskie
Obrazkowe: Hieroglify • Pismo pierwotne
Chińskie: Pismo chińskie (tradycyjne i uproszczone) • Hancha • Kanji
Zobacz też: Alfabet • Systemy pisma CJK • Alfabet flagowy • Alfabet Morse'a