Banknot
Z Wikipedii
Banknot (niem. Banknote, ang. bank-note – kwit bankowy) to pieniądz papierowy emitowany przez centralny bank emisyjny. Jest to pieniądz symbolizujący określoną wartość niepokrytą w jego wartości materialnej. W przypadku pieniądza metalowego odpowiednikiem banknotu jest bilon. Należy jednak nadmienić iż od niedawna oprócz banknotów z papieru stosuje się również bardzo podobne do nich pieniądze wykonane z tworzyw sztucznych bez udziału celulozy.
Zgodnie z terminologią bankową i numizmatyczną banknot posiada dwie strony: przednią stronę banknotu (zwaną potocznie awersem), oraz odwrotną stronę banknotu (zwaną potocznie rewersem). Przednia strona banknotu bezwzględnie zawiera informację pisemną o emitencie i nominale banknotu oraz już jako elementy dekoracyjne wizerunek postaci, budynku, rośliny, zwierzęcia lub innego motywu jednoznacznie kojarzącego się z krajem emitenta i jest drukowana takimi technikami druku jak typooffset, staloryt, typografia (strona odwrotna może jej dorównywać lub pozostać niezadrukowana, np. niemieckie banknoty inflacyjne z lat 20. XX w.), oraz zawiera szereg zabezpieczeń. Również wszystkie dodatkowe cechy banknotu zawierane są przede wszystkim na stronie przedniej, np. znaki dla osób niewidomych.
Przed wprowadzeniem banknotów w obrocie funkcjonował pieniądz kruszcowy, czyli monety ze szlachetnych metali. Banknoty pojawiły się jako kwity depozytowe emitowane przez instytucje, u których depozytariusze składali monety. Po okazaniu banknotu jego emitent miał obowiązek wypłacić ekwiwalent w kruszcu.
Pierwsze banknoty pojawiły się w Chinach w IX w. n.e., w XIII w. stosowali je także Mongołowie. Najstarszy opis funkcjonowania w Chinach handlu opartego wyłącznie na obrocie banknotami znajduje się w dziele "Osobliwości miast i dziwy podróży 1325-1354", Abu Abdullah Muhammad Ibn Battuta (Shams ad-Din) str. 280 www.źródła historyczne MMIII. Rychło okazało się, że banknoty są znacznie wygodniejsze w użyciu od złotych czy srebrnych monet, można ich więc było emitować więcej niż wynikało to z pokrycia w kruszcu. Tak powstały banki emisyjne, które mogły wprowadzać banknoty do obiegu. Z czasem uregulowania prawne w poszczególnych krajach doprowadziły do ograniczenia w prawie emitowania banknotów. Obecnie zwykle tylko bank centralny danego państwa ma prawo emisji banknotów – w Polsce jest to Narodowy Bank Polski.
Pierwsze polskie banknoty, zwane wtedy biletami skarbowymi, puszczono w obieg 16 sierpnia 1794 r. w Warszawie w czasie insurekcji kościuszkowskiej, w trakcie trwania oblężenia miasta przez wojska carskie, za sprawą Rady Najwyższej Narodowej.
Spis treści |
[edytuj] Zabezpieczenia banknotów
Banknoty posiadają zabezpieczenia chroniące przed fałszerstwami i tym samym należą do grupy druków zabezpieczonych. Oto niektóre z nich:
- specjalna, tajna receptura papieru, nadająca specyficzne cechy wytrzymałościowe i optyczne
- zastępowanie papieru podłożem polimerowym trudnym do zadruku (np. polimerowy banknot rumuński)
- Stosowanie mikrodruku (np. banknot 20 USD: nad ramieniem wizerunku Andrew Jacksona umieszczony jest mikrotekst "The United States of America 20 USA 20 USA")
- recto-verso, jest to obraz widoczny w prześwicie, utworzony z dokładnie dopasowanych elementów, znajdujących się po obu stronach banknotu.
Inne zabezpieczenia opisano poniżej na podstawie banknotu polskiego po denominacji w 1995r. o nominale 200 zł (część z tych zabezpieczeń występuje w niższych nominałach)
- opis od strony awersu:
- folia hot-stamping metaliczna ze wzorem holograficznym: NBP 200
- wypukłości wynikające z druku stalorytniczego, m.in. trójkąt w lewym dolnym rogu
- skomplikowana grafika, a mimo to wyraźna, z mocnym nasyceniem barw i połyskiem farby
- znak wodny przy lewym marginesie, szczególnie widoczny pod światło (powtórzenie rysunku głównego: wizerunek Zygmunta Starego)
- nitka zabezpieczająca w postaci metalowego paska wpuszczonego do wewnątrz papieru z prześwitami tworzącymi napis: 200 zł
- nadruk farbą zmienną optycznie: wieniec laurowy przy prawym marginesie obserwowany na wprost i pod ostrym kątem zmienia barwę
- przetłoczenie przy dolnym prawym rogu oglądane pod różnym kątem ukazuje w owalu koronę lub liczbę 200 (podwójny efekt kątowy)
- rysunek widoczny w świetle UV, m.in. w lewym górnym rogu: 200 zł
- banknoty drukowane są z użyciem kilku technik druku: offset - w tej technice drukowane są tła i elementy płaskie, staloryt = wypukłe rysunki z wysokim odwzorowaniem detali, niemożliwym do osiągnięcia innymi technikami druku, typografia - numerowanie banknotów
- opis od strony rewersu:
- zabezpieczenie farbą widoczną w podczerwieni (IR): pod wpływem promieniowania podczerwonego widoczna jest tylko połowa rysunku orła
[edytuj] Aktualne banknoty polskie
Od 1 stycznia 1995 r. banknoty z serii „Władcy polscy” stanowią oficjalny środek płatniczy w Polsce. Emituje je Narodowy Bank Polski. Wszystkie nominały drukuje Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych w oparciu o umowę zawartą pomiędzy NBP a PWPW w 1998 r.
Banknot o nominale 200 zł
Awers – król Zygmunt I Stary
Rewers – orzeł z kaplicy zygmuntowskiej na Wawelu
Wymiary – 144mm x 72mm
Banknot o nominale 100 zł
Awers – król Władysław II Jagiełło
Rewers – orzeł w koronie na tarczy rycerskiej a pod nim dwa krzyżackie miecze
Wymiary – 138mm x 69mm
Banknot o nominale 50 zł
Awers – król Kazimierz III Wielki
Rewers – orzeł z pieczęci majestatycznej i insygnia królewskie
Wymiary – 132mm x 66mm
Banknot o nominale 20 zł
Awers – król Bolesław I Chrobry
Rewers – denar Bolesława I Chrobrego
Wymiary – 126mm x 63mm
Banknot o nominale 10 zł
Awers – książę Mieszko I
Rewers – denar Mieszka I
Wymiary – 120mm x 60mm
[edytuj] Zobacz też
- banknoty polskie przed denominacją
- banknoty polskie
- banknoty litewskie
- banknoty NRD
- przegląd zagadnień z zakresu ekonomii
