Bitwa pod Warszawą 1656
Z Wikipedii
| Bitwa pod Warszawą II wojna północna Potop szwedzki |
|||||||||||||||||
 Johan Filip Lemke, Bitwa pod Warszawą 1656 |
|||||||||||||||||
| Data | 28-30 lipca 1656 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Warszawa | ||||||||||||||||
| Wynik | zwycięstwo Szwedów | ||||||||||||||||
| Przyczyna | próba opanowania basenu Morza Bałtyckiego przez Szwedów | ||||||||||||||||
| Terytorium | Warszawa i Praga | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Potop szwedzki |
|---|
|
Ujście - Sobota - Piątek - Żarnów - Nowy Dwór - Gródek Jagielloński - Kraków (1) - Wojnicz - Kościan (1655) - Jasna Góra - Gołąb - Jarosław - Nisko - Kozienice - Warka - Kłecko - Kcynia - Warszawa (1) - Tykocin - Warszawa (2) - Łowicz - Lubrze - Prostki - Filipów - Chojnice - Skałat - Magierów - Czarny Ostrów - Kraków (2) - Toruń - Szkudy |
| II wojna północna |
|---|
|
Ujście - Sobota - Piątek - Żarnów - Nowy Dwór - Kraków (1655) - Wojnicz - Kościan (1655) - Krosno - Jasna Góra - Gołąb - Jarosław - Nisko - Kozienice - Warka - Kłecko - Kcynia - Warszawa (oblężenie) - Tykocin - Warszawa (bitwa) - Łowicz - Lubrz - Prostki - Filipów - Chojnice - Magierów - Czarny Ostrów - Skałat - Ängelholm - Kraków (1657) - Genevadsbro - Mön - Hjärtum - Kattarp - Frederiksodde - Tybrindvig - Toruń - Sund - Koldynga (oblężenie) - Koldynga (bitwa) - Szkudy - Głowa - Nyborg |
Bitwa pod Warszawą miała miejsce w dniach 28-30 lipca 1656 podczas II wojny północnej.
Pod względem liczby kombatantów, była to największa bitwa w dziejach wojen polsko-szwedzkich rozegrana w czasie tzw. Potopu szwedzkiego. Wojska polskie-litewskie posiadające 18 armat, liczące 24 tys. żołnierzy regularnych, w tym 20 tys. jazdy (tylko 950 husarii) i ok. 4 tys. piechoty (ugrupowanej w 2 roty i 4 pułki) oraz 10 tys. pospolitego ruszenia i 2 tys. Tatarów stoczyły trzydniową bitwę z armią szwedzko-brandenburską posiadającą aż 47 armat, liczącą około 19 tys. doświadczonych żołnierzy regularnych (w tym 6,500 piechoty i 12,500 kawalerii - gł. rajtarów - oraz dragonów). Piechota szwedzko-brandenburska ugrupowana była w 15 brygad, kawalerię stanowiły 53 skwadrony (w tym 2 skwadrony doskonałej jazdy fińskiej, 1 jazdy polskiej pod wodzą Sadowskiego, 1 szwedzkiej Leibgwardii konnej, 3 Leibgwardii elektora oraz 46 skwadronów rajtarii), a dragonię tworzyło 7 skwadronów (w tym 2 to polska dragonia księcia Radziwiłła, a 1 to dragonia fińska). Bitwę wygrali Szwedzi i Brandenburczycy, jednak armia polsko-litewska nie została rozbita i zdołała w porę wycofać się na drugi brzeg Wisły, tracąc jedynie niewielką część swojej artylerii.
Spis treści |
[edytuj] Wstęp
Gdy Karol Gustaw zdał sobie sprawę, że nie zdoła utrzymać w swych rękach Rzeczypospolitej, 25 czerwca podpisał w Malborku traktat z elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem, a gdy wojska polsko-litewskie 1 lipca zdobyly Warszawę, Karol Gustaw pomimo rosyjskiego ataku na Inflanty postanowił z pomocą brandenburską przywrócić swoje panowanie nad Polską.
Wobec nowego zagrożenia w Warszawie doszło do narady polskich i litewskich dowódców. Pomimo tego, że Stefan Czarniecki usilnie nalegał, by kontynuować dotychczasową strategię wojny szarpanej, Jan Kazimierz zdecydował się stoczyć walną bitwę. Armia polsko-litewska była słabsza niż w okresie oblężenia Warszawy, gdyż dywizja Lubomirskiego odeszła pod osaczony przez Polaków Kraków, a ponadto obóz opuściła część pospolitego ruszenia. Po tym ubytku wojska Rzeczypospolitej pod Warszawą liczyły ogółem ok. 36 tys. ludzi - w tym 24 tys. wojsk regularnych, 10 tys. pospolitego ruszenia oraz 2000 Tatarów przysłanych przez chana Mehmeda Gireja IV, których pod Warszawę przyprowadził Subchan Ghazi Aga. Idący na stolicę Szwedzi i Brandenburczycy byli liczebnie prawie dwa razy słabsi, gdyż mieli 19 tys. żołnierzy (w tym 10,500 Szwedów), posiadali jednak dużą przewagą ogniową (47 armat przeciw 18 armatom polsko-litewskim, więcej piechoty i dragonii) oraz przewyższali wojska polsko-litewskie wyszkoleniem żołnierzy (dużą część wojsk polsko-litewskich stanowiło pospolite ruszenie, a część chorągwi regularnych składała się ze słabo jeszcze wyszkolonych rekrutów).
Armia szwedzka 27 lipca stanęła obozem w Modlinie, gdzie Karol Gustaw i Fryderyk Wilhelm na naradzie postanowili uderzyć na znajdujący się pod Pragą obóz wojsk litewskich, następnie zniszczyć most na Wiśle, po czym zawrócić na północ, przeprawić się przez Wisłę pod Zakroczymiem i zaatakować wojska koronne pod Warszawą. Jednak już w czasie marszu na Jabłonnę okazało się, że planów tych nie da się zrealizować, ponieważ wojska polsko-litewskie w całości skoncentrowały się na prawym brzegu Wisły i gotowały się pod Pragą do walnej bitwy. Na nowej naradzie wojennej zdecydowano się przyjąć wyzwanie i stoczyć bitwę generalną, a dla odróżnienia się od żołnierzy polskich i litewskich nakazano wszystkim żołnierzom szwedzkim i brandenburskim założyć na kapelusze słomiane wieńce oraz wydano wspólne dla wszystkich hasło bojowe, które w tłumaczeniu na język polski brzmiało "Wspomagaj nas Jezu".
[edytuj] Bitwa
Jan Kazimierz przed nadejściem armii szwedzko-brandenburskiej przerzucił swą armię na prawy brzeg Wisły i opasał szańcami obszar między Wisłą a porośniętymi lasem wydmami położony na północ od Pragi. Pole bitwy rozciągało sie w dolinie Wisły o szerokości 4 kilometrów. Od wschodu ograniczał je pas bagien oraz Puszcza Marecka, a od zachodu rzeka. Wydmy tarasu praskiego stanowiły wówczas naturalną twierdzę, do której istniało wolne dojście szerokości 1 kilometra jedynie od północy. Wydmy te były znakomitym miejscem dla umieszczenia tam piechoty i artylerii. Cały obszar między Wisłą a wydmami, z licznymi podmokłymi smugami i strumykami płynącymi do Skórczy, miał około 10 km². Obszar ten był dobry na obóz, za to zupełnie nie nadawał się do szarży kawaleryjskiej. Nieco lepiej do ataków jazdy nadawał sie wschodni stok wydm.
Wieczorem 27 lipca 4 pułki piechoty koronnej typu cudzoziemskiego wraz z 18 działami i dwiema rotami piechoty typu polsko-węgierskiego zajęły pozycje na szańcach, które uprzednio wzniesiono na wydmach. Na prawym skrzydle stanęli wraz z jazdą koronną obaj hetmani koronni - wielki Stanisław "Rewera" Potocki i polny Stanisław Lanckoroński. Lewe skrzydło zajęła jazda litewska pod wodzą pisarza polnego litewskiego Aleksandra Hilarego Połubińskiego. W bitwie z powodu zwichnięcia nogi nie wziął udziału hetman wielki litewski Paweł Sapieha. Za jazdą regularną ustawiono pospolite ruszenie, natomiast Tatarów skierowano na Białołękę, by zajęli się tyłami nadchodzącej armii szwedzko-brandenburskiej.
Karol Gustaw ustawił swą armię w podobny sposób - piechota w centrum, a jazda na skrzydłach. Prawe skrzydło zajęła jazda szwedzka, a lewe - jazda brandenburska. Już 27 lipca doszło między obu wojskami do pierwszych drobnych potyczek.
[edytuj] Pierwszy dzień
Około godziny 16:00 28 lipca armia szwedzko-brandenburska całym frontem zaczęła zbliżać się do pozycji wojsk Rzeczypospolitej. Około godziny 17:00 doszło do pierwszego starcia. Szwedzi spędzili polskie straże przednie, następnie odparli atak polskiej jazdy, a na koniec rozwinęli w centrum swą piechotę i artylerię, zabezpieczając cały manewr przed polskim kontruderzeniem. Na skrzydłach jednak Szwedzi i Brandenburczycy ponieśli dotkliwe straty od ognia polskiej artylerii i piechoty. Zapadający zmierzch przerwał walki, które ogólnie były dla Polaków i Litwinów pomyślne, gdyż podjęta przez Szwedów i Brandenburczyków próba przełamania polskich szańców nie udała się. Zachęcony powodzeniem polski król postanowił następnego dnia rzucić Tatarów na tyły wroga i jednocześnie ściągnąć stojącą na Bielanach dywizję Stefana Czarnieckiego i część Litwinów, którzy maszerowali z Białołęki. Sądził, że uda mu się osaczyć nieprzyjaciela w leśnym korytarzu i bez walki zniszczyć na otwartym polu.
[edytuj] Drugi dzień
Drugiego dnia bitwy Karol Gustaw wspólnie z elektorem przeprowadzili poranny rekonesans, a po wyciągnięciu wniosków z położenia obu armii postanowili przegrupować swe siły i obejść polsko-litewskie stanowiska od wschodu, po czym zepchnąć Polaków i Litwinów do Wisły. Armia szwedzko-brandenburska wykonując zamierzenia swego dowództwa rozpoczęła manewr polegający na przemieszczeniu drogami ze Świdrów i Żerania na Białołękę znacznej części wojsk przez las białołęcki, Skórczę i wydmy. Szwedzi i Brandenburczycy zaczęli obchodzić lasem pozycje polskie, mając zamiar zaatakować wojska polsko-litewskie od wschodu. Osią tego manewru była zajęta przez brandenburską artylerię wydma znajdująca się naprzeciw polskiego szańca czterobastionowego. Manewrowi towarzyszyło wiązanie polskich sił od strony Żerania.
Gdy Szwedzi i Brandenburczycy wyszli z lasu, Polacy i Litwini zauważyli przeprowadzany manewr, co zaalarmowało wojska Rzeczypospolitej, których jazda wkrótce zaatakowała Szwedów. Doszlo więc do otwartej bitwy, podczas której kilkakrotne szarże polskiej i litewskiej jazdy zepchnęły pierwszy rzut jazdy szwedzkiej na piechotę. Ponieważ następne rzuty wojsk szwedzko-brandenburskich pozostały nietknięte, Karol Gustaw udał się na pozycje brandenburskie, gdyż znajdujące się tam oddziały były mniej doświadczone. W międzyczasie Szwedzi odpędzili ogniem tatarskie ataki na swych tyłach. Gdy król Szwecji wrócił do swych żołnierzy, jazda polska ruszyła do szarży na Brandenburczyków, którzy jednak atak odparli.
Nastąpiła dłuższa przerwa w walce, podczas której armia szwedzko-brandenburska kontynuowała swój manewr całkowicie zaskakując polsko-litewskie dowództwo. Jan Kazimierz zmuszony został obrócić swój front o całe 90 stopni, dając tym samym nieprzyjacielowi dużo cennego czasu. Około godziny 15:00 wojska szwedzko-brandenburskie ustawiły się frontem na zachód. Jazda polska i litewska atakowała pozycje nieprzyjacielskie szarżami, natomiast Tatarzy wciąż walczyli na tyłach przeciwnika.
Wreszcie o godzinie 16:40 ruszyła do szarży husaria Aleksandra Hilarego Połubińskiego w sile 900 żołnierzy, która klinem przebiła się przez szyki Szwedów na głębokość dwóch rzutów, i zaatakowała 3 rzut. Zagrożony był nawet sam król Szwecji Karol Gustaw, na którego natarł kopią Jakub Kowalewski (pierwowzór sienkiewiczowskiego Rocha Kowalskiego), powodując, że król spadł z konia. Niektóre wersje mówią, że Karola Gustawa uratował Bogusław Radziwiłł, większość jednak twierdzi, że króla, którego po upadku natychmiast otoczyli jego żołnierze, uratował wyborowy strzelec szwedzki. Po bitwie Karol Gustaw doceniając męstwo żołnierza urządził Kowalewskiemu uroczysty pogrzeb. Atak husarii z powodu braku koordynacji nie doczekał się odpowiedniego wsparcia ze strony innych jednostek jazdy i to zaważyło na tym, że znacznie przeważający liczebnie Szwedzi zdołali - po dosłaniu posiłków - zatrzymać husarzy, co spowodowało ostateczne niepowodzenie szarży. Po odparciu polsko-litewskiej jazdy Szwedzi i Brandenburczycy ruszyli naprzód, jednak polska piechota zdołała obsadzić linię wydm i skutecznie powstrzymała marsz nieprzyjaciela.
[edytuj] Trzeci dzień
Niepowodzenie szarży Połubińskiego odebrało Janowi Kazimierzowi wiarę w zwycięstwo, dlatego następnego dnia postanowił przeprawić na lewy brzeg Wisły piechotę, artylerię oraz tabory, a walkę kontynuować samą jazdą, którą wyprowadził drogą prowadzącą na Okuniew. Nie najlepsza atmosfera w armii polsko-litewskiej sprawiła, że większość pospolitego ruszenia odeszła w kierunku mostu na Wiśle.
O świcie 30 lipca Jan Kazimierz przystąpił do szykowania swych wojsk z podziałem na dwie grupy. Na południu przed wydmami stanęli Tatarzy wraz z dywizją Czarnieckiego i jazdą koronną Aleksandra Koniecpolskiego. W lesie praskim ustawiona została piechota i dragonia. Reszta piechoty wraz z artylerią i jazdą litewską zajęła położony naprzeciw Targówka trzeci odcinek linii obronnej szeroki na 5.5 kilometra. Król wraz z hetmanami znaleźli się na trzecim odcinku. Pozostała część armii polsko-litewskiej rozpoczęła odwrót za Wisłę.
Tego dnia do natarcia ruszyła armia szwedzko-brandenburska, atakując od strony Bródna, a później także od strony Targówka. Główne uderzenie prowadziła znajdująca się w centrum swej armii piechota i artyleria brandenburska, spychając polską piechotę z wydm i zmuszając wojska polskie do wycofania się w kierunku mostu. Doprowadziło to do zatoru na przeprawie, a w konsekwencji do paniki. Gdy przeciążony most zaczął pękać, stojąca przy działach piechota zostawiła artylerię bez ochrony i przystąpiła do spinania mostu. Pomimo tego wielu ludzi podczas przeprawy potonęło w Wiśle. Gdy ostatnie oddziały przeprawiły się na drugi brzeg, most podpalono od końca, powstrzymując w ten sposób w ostatniej chwili szwedzki atak, którego celem było przejęcie kontroli nad przeprawą. W ten sposób wojska polsko-litewskie, choć w nieładzie, bez większych problemów zdołały wycofać się na drugi brzeg rzeki. Jazda tymczasem wycofała się na Kamion, Grochów i Okuniew.
[edytuj] Po bitwie
Największa w dziejach wojen polsko-szwedzkich bitwa zakończyła się porażką armii Rzeczypospolitej, ale dzięki decyzji Jana Kazimierza o odwrocie, Polacy i Litwini ponieśli stosunkowo niewielkie straty. Po południu 30 lipca zwołana została narada wojenna Zamku Królewskim. W sytuacji rozdzielenia polskich sił - piechota, pospolite ruszenie i niewielka część jazdy przeprawiły się na lewy brzeg Wisły, podczas gdy większość jazdy pozostała na prawym brzegu - Jan Kazimierz zdecydował się opuścić Warszawę. Mocno sprzeciwili się temu królowa Ludwika Maria, kanclerz wielki koronny Stefan Koryciński oraz wojewoda łęczycki Jan Leszczyński. Królowa groziła nawet, że jeśli król wraz z armią opuszczą miasto, to ona zostanie i będzie bronić stolicy wraz ze swoim fraucymerem. Jan Kazimierz uległ jednak panującej powszechnie panice i nie zdoławszy zapewnić odpowiedniej ewakuacji sprzętu, a szczególnie dział, przed wieczorem opuścił Warszawę.
Armia polsko-litewska straciła w bitwie 2 tysiące ludzi, a armia szwedzko-brandenburska - około tysiąca. Choć Tatarów było jedynie 2000, wyraźnie dali o sobie znać, urywając elektorowi aż 200 wozów nie ponosząc przy tym zbyt wielkich strat.
Stefan Czarniecki jeszcze 31 lipca toczył utarczki z nieprzyjacielem, po czym cofnął się na południe lewym brzegiem Wisły. Warszawa 3 sierpnia znów znalazła się pod obcą okupacją, jednak rozdzielone na trzy części siły polsko-litewskie wkrótce znów się połączyły i ruszyły do działań ofensywnych.
Kolejna okupacja stolicy była krótka, ale bardzo dotkliwa dla polskiej kultury. Okupanci zaraz po wkroczeniu do miasta przystąpili do intensywnego rabunku, wywożąc z Warszawy wyposażenie kościołów i pałaców magnackich, nie oszczędzając także Zamku Królewskiego. Wywieziona z Zamku biblioteka Wazów stała się zaczątkiem Biblioteki Królewskiej w Sztokholmie.
Bitwa warszawska pokazała, jak niebezpieczny był dla Polski sojusz szwedzko-brandenburski, który odebrał nadzieje na szybkie zakończenie wojny. Zwycięstwo, poza zajęciem Warszawy i Radomia niewiele dało Karolowi Gustawowi, który pomimo sojuszu z Brandenburgią nie był w stanie zapanować nad wzburzonym krajem.
Bitwa pod Warszawą zyskała sobie szczególne miejsce w pruskiej historiografii, gdyż historycy tego państwa uznali ją za pierwsze wielkie zwycięstwo oręża pruskiego i za kolebkę sławy i potęgi Prus. Bitwa ta według pruskich historyków stała się wstępem do zrzucenia przez Hohenzollernów lennej zależności wobec Rzeczypospolitej.
Bitwa polsko-szwedzka oprócz bitwy na warszawskiej Pradze miała miejsce w dzisiejszym rejonie pasa startowego na Bemowie, stąd dawna nazwa tego miejsca Górki Szwedzkie.
[edytuj] Szarża
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: styl, linki wewnętrzne. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Wydzieloną do szarży husarię oddano pod dowództwo pisarza polnego litewskiego i porucznika królewskiej chorągwi husarskiej w kompucie litewskim - Aleksandra Hilarego Połubińskiego. Być może nie on dowodziłby tymi siłami, ale nieobecni byli dwaj hetmani litewscy, Paweł Sapieha na skutek kontuzji spowodowanej upadkiem z konia i Wincenty Gosiewski wysłany z częścią sił zbrojnych na Podlasie.
Był to dowódca doświadczony, który uczestniczył w wojnach kozackich, kampanii moskiewskiej 1654 r. i kampanii zimowo-wiosennej 1656 przeciw Szwedom. Istnieją spory co do liczby husarzy biorących udział w ataku. W szarży uczestniczyło na pewno sześć chorągwi, cztery z wojska koronnego i dwie z litewskiego.
Roty koronne:
- rota husarska hetmana wielkiego koronnego Stanisława Rewery Potockiego (188 koni)
- rota hetmana polnego koronnego Stanisława Lanckorońskiego (98 koni)
- rota wojewody krakowskiego Władysława Myszkowskiego (171 koni)
- rota podczaszego sandomierskiego Jana Zamojskiego (126 koni).
Po odliczeniu "ślepych" pocztów (15%) otrzymamy około 500 rzeczywistych kopii jazdy koronnej.
Roty litewskie
- chorągiew królewska pod Pałubińskim (147 koni)
- rota hetmana wielkiego Pawła Sapiehy pod chorążym mozyrskim Hrehorym Kruniewiczem (193 konie)
Przypuszcza się że w ataku mogły wziąć udział przynajmniej jeszcze dwie chorągwie litewskie, a mianowicie
- rota Pawła Sapiehy (dawna zdrajcy Janusza Radziwiła)
- rota krajczego litewskiego Michała Kazimierza Radziwiła
Za udziałem tych dwóch ostatnich rot, a wiec większej ilością wojska litewskiego świadczy oddanie dowództwa Litwinowi. Wiadomo, że porucznicy i namiestnicy koronnych rot husarskich niechętnie oddawali się pod komendę Litwinów, gdy dziłania wojenne odbywały się na terenie Korony, tym bardziej, że byli to "starzy", znani i cenieni towarzysze. Mimo wszystko biorąc pod uwagę "ślepe" poczty, a także to, że chorągwie litewskie po kampanii nad Wisłą i Sanem były mocno przetrzebione ocenia się liczbę husarzy na nie więcej niż jeden tysiąc.
Pałubiński rozpoczął szarżę po oddaniu ognia przez szwedzką artylerię. Odległość od nieprzyjaciela wynosiła około 500 metrów. Husarze kłusem, aby nie zmęczyć koni zbliżyli się na odległość 200 metrów, następnie przeszli w galop, aby w odległości około 80 metrów przejść w cwał. Około 80 metrów w cwale, to może 10 sekund. Wystarczało to przeciwnikowi na oddanie jednej salwy. Częstokroć ginęła w tym momencie większość koni pierwszej linii, co doprowadzało do zaniechania ataku, lecz nie tym razem. Husaria w pełnym impecie niczym pancerna pięść uderzyła w środek lewego szwedzkiego skrzydła, złożonego z doborowych regimentów uplandzkiej i smalandzkiej rajtarii (pod dow. Plantinga i Rosena), które praktycznie rozbite zostały natychmiast. Uderzeniu nie oparły się także szwadrony pierwszego rzutu rajtarii gwardii królowej pod dow. Anhalta. Duże straty miała ponieść także gwardia rajtarska samego Karola X Gustawa pod Sulzbachem. W tym to właśnie momencie doszło do wydarzenia, które mogło okazać się brzemienne w skutkach. Mianowicie Karol Gustaw wdał się w walkę i o mało nie zginął od pchnięcia kopii legendarnego Jakuba Kowalskiego. Tylko dzięki żelaznej dyscyplinie nie doszło do totalnej paniki wśród Szwedów. Tymczasem husaria dotarła do drugiej linii, gdzie zdołała "zmieszać" aż 4 szwadrony. Do tej pory plan polskiego kóla realizowany był, można by rzec, wzorowo. Husaria rozerwała szyki szwedzkie i to głębokość dwóch rzutów!.
W tym momencie miało dojść do szarży głównych sił w postaci kilkunastu tysięcy jazdy chorągwi pancernych i lekkich, co jednak nie nastąpiło. Tak o tym pisał Stanisław Wierzbowski:
"Nie posiłkowali nasi. Odiął Pan Bóg rozum i męstwo dla grzechów" S.Wierzbowski Konnotata wypadków w domu i kraju zaszłych od 1634 do 1689 roku, wyd J.K.Załuski, Lipsk 1858, s 103.
Podobnie ujął to w swych pamiętnikach Jakub Łoś:
W tej sytuacji husarze rażeni ogniem bocznych salw piechoty musieli się cofnąć. Straty ponieśli poważne - około 16% poległych i rannych, w koniach zapewne znacznie większe. Szarża chorągwi pancernych nastąpiła, ale póżniej na skrzydło brandenburskie. Mimo że poważnie zagroziła brandenburczykom, że aż sam elektor znalazł się w niebezpieczeństwie, nie powiodła się. Po godzinie 18 wojska polskie zostały wzmocnione przez oddziały wracającego spod Zakroczymia Czarnieckiego. Stanowiska obronne obsadzono oddziałami piechoty i dragonii przygotowując się do odparcia przeciwnatarcia szwedzkiego. To jednak nie nastąpiło, sprzymierzeni wycofali się na Bródno.
30 VII -trzeci dzień bitwy
W tej sytuacji Jan Kazimierz zrozumiał, że przeciwnik dysponuje zbyt wielką przewagą w piechocie i artylerii i nie można liczyć na zwycięstwo lub długotrwałą obronę.
Postanowił pod osłoną kawalerii przerzucić działa i piechotę na lewy brzeg Wisły. 30 lipca trwała, często w dramatycznych okolicznościach, przeprawa piechoty i dział pod osłoną części polskiej piechoty i jazdy. Szło na nie silne natarcie wojsk szwedzko-brandenburskich. Bitwa tego dnia była ostatecznie przegrana. Jazda wycofała się na Kamion, Grochów i Okuniew.
Nie spowodowało to jednak rozbicia sił polskich. Ogólne straty wynosiły około 2000 ludzi w stosunku do około 1000 sprzymierzonych. Nie zmienia to jednak faktu, że największa w dziejach wojen polsko-szwedzkich bitwa zakończyła się przegraną sił Rzeczpospolitej.
[edytuj] Cytaty
"poszła starszyzna sobie obiadować, chcąc czegoć po obiedzie dokazać, ale i tam dłużej niektórzy jedli niż trzebą było, pod pretekstem czekania na zgromadzenie się ordy, która wprawdzie daleko była"
"Tatarów część mała przyszła, bo już o dziesięć mil powyżej Bugu dla przeprawy byli poszli, atoli i ci to zrobili, że im tył zabiegłszy wozy z prowiantami porabowali".
"Nieprzyjaciel pokazał się za dwie godziny przed wieczorem z całą armią uszykowaną i directe (prosto) nad Wisłą lentissimo pasu (powolnym krokiem) począł następować prosto na szańce, dobrze piechotą i działami obsadzone; następował lekko, ale wesoło z trąbami i wszelką muzyką wojenną z dział przed sobą bijąc, a nasi z równą go alacritate (ochotą) czekali, i wytrzymali mu, aż im dobrze na mierędonoszenia dział postąpił, skoro nasi poczeli dawać ognia i onych mieszać, spuścili de alacritate (z ochoty), muzyki ucichły, retirowali się poczeli"
Nie patrzając posiłków (husaria) skoczyła z kopijami na ufy (hufce) rajtarskie tak odważnie, że już całe wojsko szwedzkie mieszać się i tył poddawać poczęło było, i z szańczyków odbiegwszy spansrajtarów pouciekali byli Szwedzi. Tam jeden pachołek o króla szwedzkiego, przebiwszy się przez wojsko, kusił się skruszywszy kopie, i pewnie by dopiął, ale go uprzedził ks. Bogusław Radziwił z pistoletu. Tak onego zabitego kawalera kazał solinniter (uroczyście) król ( Karol Gustaw) pochować, a nasi dziwowali się tylko miasto posiłków, które gdyby były za tą chorągwią choć kilka skoczyło, nie daliby byli Szwedzi się poprawić "
[edytuj] Literatura
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
- Mirosław Nagielski, Bitwa pod Warszawą 1656, Wydawnictwo Bellona, Lipiec 2007. ISBN 978-83-11-10796-0
- Leszek Podhorodecki, Rapier i koncerz, Warszawa 1985, ISBN 83-05-11452-X, str. 316-324
- Leszek Podhorodecki, Wazowie w Polsce, Warszawa 1985, ISBN 83-205-3639-1
Przypisy
- ↑ Bitwę pod Warszawą upamiętnia wzniesiony w formie murowanej, przydrożnej kapliczki Pomnik Poległych w Walce ze Szwedami w 1656 roku z 1916 roku przy Wale Miedzeszyńskim w Warszawie.
