Choroba

Z Wikipedii

Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Osoba chora. (dyskusja)

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: gramatykę, sens i formatowanie (pozostałe błędy zostały już usunięte).. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Choroba - jedno z podstawowych pojęć medycznych, ogólne określenie każdego odstępstwa od stanu określanego jako pełnia zdrowia organizmu. Dokładne sprecyzowanie stanu określanego jako choroba jest równie trudne jak określenie stanu pełni zdrowia, gdyż podlega subiektywnej ocenie.

Zwalczaniem chorób u ludzi zajmuje się medycyna, a u zwierząt weterynaria. Nauką o chorobach roślin jest fitopatologia. Poznanie przyczyn chorób pozwala na zapobieganie im czyli profilaktykę chorób. Na poziomie społeczeństw, populacji czy na poziomie globalnym stosując metody epidemiologiczne można wpływać na zwalczanie chorób trapiących te skupiska ludzkie prowadząc politykę zdrowotną (zdrowie publiczne).

Spis treści 1 Charakterystyka pojęcia 2 Definicja 2.1 Definicja dotychczasowa 2.2 Definicja najnowsza 2.3 Krytyka definiowania choroby jako odwrotności zdrowia 3 Czynniki chorobotwórcze 4 Klasyfikacja chorób 5 Przebieg choroby 6 Klasyfikacje diagnostyczne 7 Zobacz też 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Charakterystyka pojęcia

Choroba polega na zaburzeniu funkcji lub uszkodzeniu struktury organizmu. O zaistnieniu choroby można mówić wtedy, gdy działanie czynnika chorobotwórczego powoduje przekroczenie zdolności organizmu do adaptacji, co z kolei wywołuje niepożądane, szkodliwe następstwa.

[edytuj] Definicja

[edytuj] Definicja dotychczasowa

Do niedawna definiowano chorobę jedynie jako odwrotność zdrowia. Posługiwano się definicją sformułowaną przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization - WHO) w roku 1974 (patrz). Stwierdza ona, że:

Zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia ("dobrostanu") fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko nieobecnością choroby czy niedomagania.

[edytuj] Definicja najnowsza

Niedawno zaproponowano nową, następującą definicję choroby (patrz):

Choroba jest takim stanem organizmu, kiedy to czujemy się źle, a owego złego samopoczucia nie można jednak powiązać z krótkotrwałym, przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność organizmu. Przez dolegliwości rozumiemy przy tym doznania, które są przejawem nieprawidłowych zmian struktury organizmu lub zaburzeń regulacji funkcji narządów.

W definicji tej jest mowa o zmianach struktury organizmu. Istnieje bardzo dużo przyczyn nieprawidłowej struktury organizmu. Zmiany struktury wynikają z [#1] błędów w zapisie genetycznym na 'wzorzec organizmu', bądź [#2] 'programie na rozwój embrionalny organizmu', przekazywanym także genetycznie. Błąd może istnieć także w [#3] 'zaprogramowanych' mechanizmach reakcji na ingerencję zewnętrzną, co dotyczy w szczególności reakcji systemu immunologicznego. Inne liczne przyczyny zmian struktury wynikają z [#4] ekspozycji na szkodliwe czynniki zewnętrzne, tak znaczne, iż przekraczają zdolności adaptacyjne ustroju.

Przykładem błędów typu [#1] mogą by takie choroby wywołane przez 'punktowe' mutacje patologiczne takie jak hemofilia, mukowiscydoza lub przez błędy wielu powiązanych ze sobą genów, tak jak to ma miejsce w uwarunkowaniach rozwoju schizofrenii, psychozy maniakalno - depresyjnej lub np. cukrzycy. Przykładem błędów typu [#2] są rozmaite tzw. wady rozwojowe a błędem typu [#3] tzw. choroby autoimmunologiczne.

Podkreślane przez wielu autorów zaburzenia regulacji (homeostazy) są zazwyczaj próbą kompensacji przez organizm skutków nieprawidłowego funkcjonowania poszczególnych narządów lub systemów organizmu człowieka, wynikających z wcześniejszych, nieprawidłowych przemian struktury. Pierwotna przyczyna chorób psychosomatycznych wynika natomiast ze zmiany struktury 'istotnej dla danego człowieka sytuacji życiowej, a więc sytuacji w świecie zewnętrznym'.

Istnieją, wyróżniane w terminologii medycznej, tzw. zaburzenia czynnościowe, do których zaliczane są takie stany jak: colon irritabile, colitis spastica i rozliczne stany nerwicowe, np. te które tzw. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób nazywa jako: "Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną" (F45.0,F 45., F45.3). Wydaje się jednak, że zachodzące wtedy zaburzenie regulacyjne, np. zaburzenia perystaltyki nie prowadzą do wystąpienia zmian strukturalnych. Przez zaburzenie czynnościowe rozumiemy właśnie stan, kiedy to, nawet długotrwałe zaburzenie regulacji nie prowadzi do zmian narządowych.

Znaczny postęp w rozumieniu istoty choroby wniosły rozważania bioinformatyków, którzy zdefiniowali niedawno systemy organizmu człowieka, zgodnie z rygorami tzw.: ontologii medycznej (patrz linki zewnętrzne 2 i 3)

Zdołali oni ustanowić kryterium wyróżniania oddzielnego systemu ciała człowieka. Systemem jest układ narządów realizujący pewne funkcje które, jeśliby nawet tylko chwilowo 'wyłączyć' powodowało by to śmierć człowieka. Czynności takie nazwali oni funkcjami krytycznymi organizmu człowieka.

Podana wyżej definicja choroby zakłada więc, że w strukturę organizmu 'wbudowane' są możności (mechanizmy) odczuwania takich zaburzeń, które dotyczą stałego szacowania 'zachowywania zadanej struktury' jak i spełniania funkcji krytycznych.

Przypomnienie patogenezy niektórych chorób jest w stania przybliżyć nas do zrozumienia w jaki sposób odbywa się owe szacowanie 'zachowania zadanej struktury organizmu'. W łańcuchu patogenetycznym anoreksji istnieje niewątpliwie 'mylne szacowanie obrazu ciała'. Wychudzone, czasami skrajnie, pacjentki sądzą że są 'zbyt grube', wręcz otyłe. Zachodzi więc błędne szacowanie rzeczywistej postaci ciała w porównaniu z zapamiętanym i dostępnym jedynie podświadomie zadanym 'obrazem ciała' lub zachodzi 'zapamiętanie niewłaściwego pożądanego obrazu ciała'. Podobne ogniwa patogenetyczne zachodzą w przebiegu wielu zespołów natręctw i zespołów paranoidalnych.

Wydaje się więc, że organizm realizuje stale 'percepcję siebie samego' i porównuje ją z pewnym 'wyobrażenia siebie samego'. Owa percepcja i wyobrażenie jest istotne dla istnienia 'samoświadomości' (self - awareness).

W większości procesów chorobowych wykrywana jest jednak głównie ['niemożność utrzymania parametrów podlegających regulacjom homeostatycznym w właściwych, zadanych przedziałach'] Można ustalić rozległą listę takich parametrów. Zakres tzw. przedziałów prawidłowych tych wartości jest najbardziej podstawową, najbardziej 'podświadomą' (właściwie nieświadomą) częścią owego zadanego, właściwego 'wzorca ciała i realizacji owych funkcji krytycznych'.

Szlaki afferentne trzech, czterech układów regulujących czynność narządów (układ nerwowy, endokrynny, immunologiczny i sieć oddziaływań poprzez cytokiny) przekazują informacje do centralnego systemu nerwowego, które scalane tam, wytwarzają percepcje 'dolegliwości'. Człowiek, który ma zaburzenia doznań ze strony ciała może nie być w stanie odczuwać prawidłowo 'dolegliwości chorobowych'. Bywa tak w zaburzeniach czucia, co predysponuje do przypadkowych, częstych poparzeń, bywa tak w chorobie Alzheimera i otępieniu naczyniopochodnym oraz w licznych zaburzeniach świadomości.

[edytuj] Krytyka definiowania choroby jako odwrotności zdrowia

Autor znanego podręcznika pt.: Patofizjologia człowieka w zarysie (Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2002) pisze jednak:

Definicja ta zakłada konieczność określenia, co rozumiemy pod pojęciem "choroby lub niedomagania" i dalej, że "definicja ta jest oparta na kryteriach subiektywnych (dobre samopoczucie!)... Co więcej, definicja ta bywa uważana za utopijną, budzi bowiem nieuzasadnione oczekiwania, jakoby można urzeczywistnić stan totalnego dobrego samopoczucia nie tylko fizycznego i psychicznego, ale także społecznego. Prowadzić to może do niezaspakajalnych roszczeń, rodzi się bowiem tendencja do traktowania tak pojmowanego zdrowia (wraz z "dobrym samopoczuciem społecznym") jako normy socjalnej, o której zapewnienie powinna troszczyć się nie tyle jednostka, ile służba zdrowia, a także państwo...

Definicja ta nie może zresztą oprzeć się krytyce także i ze stanowiska czysto lekarskiego: medycyna dysponuje wystarczającymi środkami, aby w wielu przypadkach, mimo niewątpliwej choroby, utrzymać stan dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego, a nawet społecznego - jeżeli np. przywraca się choremu zdolność do pracy. Dla przykładu można tu przytoczyć odpowiednio prowadzoną terapię substytucyjną…"

[edytuj] Czynniki chorobotwórcze

Czynniki chorobotwórcze są następujące:

• czynniki fizyczne
• starzenie się organizmu
• uraz mechaniczny
• uraz psychiczny
• wada genetyczna
• czynniki chemiczne (zatrucia)
• czynniki zakaźne
• czynniki środowiskowe

[edytuj] Klasyfikacja chorób

Największą i najlepiej poznaną grupą chorób są choroby zakaźne. Inne grupy chorób to:

• choroby genetyczne
• choroby wywołane urazem lub przeciążeniem
• choroby psychiczne
• choroby autoimmunologiczne
• choroby z niedożywienia, przekarmienia lub niedoborów pokarmowych
• choroby hormonalne
• choroby pasożytnicze parazytozy
• choroby o nieznanej przyczynie (etiologii)

Choroby klasyfikuje się względu na:

• etiologię:
  • zakaźne
  • niezakaźne
• podstawy anatomiczno-topograficzne:
  • serca
  • nerek
  • płuc
• wiek i płeć:
  • kobiece
  • podeszłego wieku
  • wieku dziecięcego
• zasięg zmian chorobowych:
  • czynnościowe
  • zwyrodnieniowe
• mechanizmy czynnościowe:
  • alergiczne
  • zwyrodnieniowe
• dyscypliny medyczne:
  • chirurgiczne
  • internistyczne
• dziedziczne
• wrodzone

[edytuj] Przebieg choroby

I. OKRES UTAJENIA (dla chorób zakaźnych OKRES WYLĘGANIA) Trwa od zadziałania czynnika chorobotwórczego do wystąpienia objawów.

II. OKRES ZWIASTUNÓW (prodromalny) Trwa od pojawienia się pierwszych objawów do pełnego rozwoju objawów klinicznych. Okres ten może kończyć się wyzdrowieniem, ponieważ mechanizmy obronne ustroju mogą być bardzo silne i zahamować rozwój choroby.

III. OKRES JAWNY To okres, w którym występują podstawowe objawy choroby:

• podmiotowe (odczuwane przez pacjenta)
• przedmiotowe (widoczne)

Przebieg tego okresu zależy od reakcji ustroju na bodziec patologiczny. Pod względem nasilenia procesu chorobotwórczego dzielimy na:

• ostre
• podostre
• przewlekłe

IV. OKRES ZDROWIENIA To okres kiedy, następuje przesilenie i rozpoczynają się wycofywać podstawowe objawy choroby.

V. WYZDROWIENIE Pełne wyzdrowienie oznacza likwidację wszystkich zaburzeń i przywrócenie pełnej funkcji ustroju.

[edytuj] Klasyfikacje diagnostyczne

Światowa Organizacja Zdrowia publikuje obszerną klasyfikację chorób znaną pod nazwą Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i przyczyn zgonów (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems - ICD-10).

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne natomiast proponuje klasyfikację zaburzeń psychicznych DSM-IV, używaną także w Polsce.

[edytuj] Zobacz też

nozologia etiologia zespół chorobowy, objaw, czynnik chorobotwórczy patogeneza symptomatologia choroby zawodowe choroby zwyrodnieniowe choroba bakteryjna choroby zwierząt choroby roślin katamneza

Zobacz hasło choroba w Wikisłowniku Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów o chorobie

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Światowa Organizacja Zdrowia (en)
• Annales Academiae Medicae Silesiensis - Współczesne rozumienie pojęć choroby i stanu zdrowia
• Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10: (pl) (en)
• Smith B., Brogaard B.: Embryontology:
  • http://www.phil-fak.uni-duesseldorf.de/philo/Embryontology.pdf (en)
  • http://philosophy.buffalo.edu/faculty/smith (en)
• [1] - Smith B., Papakin I., Munn K.: Bodily systems and the modular structure of the human body. Proceedings of AMIE 2003, 9th Conference on Artificial Intelligence in Medicine-Europe (en)
• [2] - Smith B., Munn K., Papakin I. Bodily Systems and the Spatial-Functional Structure of the Human Body w: Pisanelli D.M. red. Ontologies in Medicine: Proceedings of the Workshop on Medical Ontologies, Rzym, październik 2003 (Studies in Health and Technology Informatics, (2004)), Amsterdam: IOS Press, 2004, 39–63 (en)