Chrom

Z Wikipedii

V - Cr - Mn   Cr Mo       Układ okresowy
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.*	Chrom, Cr, 24
Własności metaliczne	metal przejściowy
Grupa, okres, blok	6 (VIB), 4, d
Gęstość, twardość	7140 kg/m3, 8,5
Wygląd
Kolor	srebrzystoszary (z błękitnym połyskiem w świetle)
Własności atomowe
Masa atomowa	51,9961 u
Promień atomowy (obl.)	140 (166) pm
Promień kowalencyjny	127 pm
Promień van der Waalsa	bd
Konfiguracja elektronowa	[Ar]3d54s1
e- na poziom energetyczny	2, 8, 12, 1
Stopień utlenienia	6, 3, 2
Własności kwasowe tlenków	kwasowe, zasadowe lub amfoteryczne - w zależności od wartościowości
Struktura krystaliczna	regularna przestrzennie centrowana
Własności fizyczne
Stan skupienia	stały
Temperatura topnienia	2130 K (1857 °C)
Temperatura wrzenia	2945 K (2672°C)
Objętość molowa	7,23×10-6 m³/mol
Ciepło parowania	344,3 kJ/mol
Ciepło topnienia	16,9 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	990 Pa (2130 K)
Prędkość dźwięku	5940 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane
Elektroujemność	1,66 (Pauling) 1,56 (Allred)
Ciepło właściwe	450 J/(kg*K)
Przewodność właściwa	7,74×106 S/m
Przewodność cieplna	93,7 W/(m*K)
I Potencjał jonizacyjny	652,9 kJ/mol
II Potencjał jonizacyjny	1590,6 kJ/mol
III Potencjał jonizacyjny	2987 kJ/mol
IV Potencjał jonizacyjny	4743 kJ/mol
V Potencjał jonizacyjny	6702 kJ/mol
VI Potencjał jonizacyjny	8744,9 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy*
izotop wyst. o.p.r s.r. e.r. MeV p.r. 50Cr 4,35% > 1,8×1017 w.e.   50V 51Cr {syn.} 27,7025 dni w.e. 0,753 51V 52Cr 83,789% stabilny izotop z 28 neutronami 53Cr 9,501% stabilny izotop z 29 neutronami 54Cr 2,365% stabilny izotop z 30 neutronami
Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej, użyte są jednostki SI i warunki normalne.
*Wyjaśnienie skrótów: l.a.=liczba atomowa wyst.=występowanie w przyrodzie, o.p.r.=okres połowicznego rozpadu, s.r.=sposób rozpadu, e.r.=energia rozpadu, p.r.=produkt rozpadu, w.e.=wychwyt elektronu

Chrom (Cr, łac. chromium) - pierwiastek chemiczny, metal przejściowy z bloku d układu okresowego. Posiada 13 izotopów, od ⁴⁵Cr do ⁵⁷Cr, z czego trwałe są izotopy 50, 52, 53 i 54. Został odkryty w roku 1797 przez Louisa Nicolasa Vauqellina.

Spis treści 1 Występowanie 2 Właściwości 3 Zastosowania 4 Związki 5 Znaczenie biologiczne 6 Światowe wydobycie rud chromu w przeliczeniu na czysty składnik

[edytuj] Występowanie

Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach ok. 102 ppm, głównie w postaci minerałów chromitu i krokoitu.

Z punktu widzenia odżywiania najlepszym źródłem chromu są drożdże piekarskie, a także kolby kukurydzy, gotowana wołowina, jabłka, kasze, chleb gruboziarnisty oraz płatki zbożowe.

[edytuj] Właściwości

Chrom metaliczny jest srebrzystoszarym metalem(z błękitnym połyskiem w świetle), bardzo odpornym na korozję na skutek pasywacji tlenkiem chromu(III) w reakcji z tlenem z powietrza. W reakcji ze stężonym kwasem azotowym(V) chrom ulega pasywacji.

[edytuj] Zastosowania

Ze względu na swoje antykorozyjne właściwości, chrom jest stosowany jako zewnętrzna warstwa pokrywająca elementy stalowe, poprawiająca ich wygląd oraz chroniąca przed korozją, jest także składnikiem stali nierdzewnych (chromowych). Stal taka jest stosowana m.in. w armaturze łazienkowej lub w samochodach, ale także w produkcji samolotów, broni i pojazdów wojskowych.

[edytuj] Związki

Najważniejszym związkiem jest FeCr₂O₄(FeO*Cr₂O₃) czyli chromit, posiadający silne własności diamagnetyczne, który jest stosowany jako aktywna warstwa w taśmach magnetycznych.

Roztwory soli Cr(III) i Cr(VI) posiadają bardzo intensywne barwy (zieloną i pomarańczową) co jest wykorzystywane w fotochemii i technikach kolorymetrycznych.

Mieszanina Na₂Cr₂O₇ z kwasem siarkowym jest nazywana chromianką i służy do mycia szkła laboratoryjnego.

Tlenek chromu(III) (zieleń chromowa) jest używany jako pigment.

Sole chromu(VI) są toksyczne i mają właściwości rakotwórcze.

[edytuj] Znaczenie biologiczne

Chrom jest obecny w centrach aktywnych wielu enzymów i jest niezbędnym do życia mikroelementem. Ułatwia przenikanie glukozy z krwi do komórek. Zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę, hormony regulujący prawidłowe stężenie glukozy we krwi. Współdziała z tym hormonem w syntezie białek. Zmniejsza ryzyko zawału serca i rozwoju miażdżycy, ponieważ obniża stężenie całkowitego cholesterolu i jego frakcji LDL (tzw. zły cholesterol), a zwiększa ilość HDL (tzw. dobry cholesterol).

Niedobór tego pierwiastka (na +3 stopniu utlenienia) może mieć wpływ na rozwój cukrzycy u dorosłych oraz chorób układu krążenia.

Nawet niewielkie ilości chromu na +6 stopniu utlenienia mają działanie szkodliwe dla zdrowia człowieka. W codziennym życiu kontakt z materiałami zawierającymi chrom, takimi jak skóry garbowane chromowo, środki wybielające, farby i lakiery zawierające chrom, może prowadzić do wystąpienia reakcji uczuleniowych. Chrom jest najczęstszą przyczyna zawodowego wyprysku kontaktowego. Większe stężenia chromu sześciowartościowego ma działanie toksyczne, mutagenne i kancerogenne. Chrom sześciowartościowy posiada zdolność penetracji błon komórkowych i przedostawania się do wnętrza komórki gdzie ulega redukcji do chromu trójwartościowego , który sam nie jest w stanie dostać się do wnętrza komórek, uwalniając przy tym elektrony, które uszkadzają błonę. Sam chrom trójwartościowy znajdujący się we wnętrzu komórki tworzy związki kompleksowe między innymi z DNA uszkadzając go tym samym, co może prowadzić w rezultacie do powstania nowotworu.

[edytuj] Światowe wydobycie rud chromu w przeliczeniu na czysty składnik

W światowym wydobyciu chromu, wynoszącym w 2002 r. 5 mln ton, przodowały: RPA (2,4 mln ton), Indie (1 mln ton), Kazachstan (0,9 mln ton) i Zimbabwe (0,3 mln ton).