Chronometr

Z Wikipedii

Projekt chronometru angielskiego z lat 40. XIX wieku

Chronometr – specjalny zegar, cechujący się bardzo dużą dokładnością.

Został skonstruowany w 1759 przez angielskiego stolarza Johna Harrisona.

W nawigacji stosowane są chronometry mechaniczne z mechanizmem balansowym, o napędzie sprężynowym. Posiadają mocną obudowę, aby wytrzymywać działanie zmiennych warunków morskich.

Chronometry są umieszczane w drewnianych skrzynkach, a następnie zawiesza się je na specjalnym mocowaniu w pozycji poziomej, aby nie dochodziło do błędów pomiarowych. Błąd wskazań chronometru – liczba sekund, o którą przyspiesza lub spóźnia się w czasie doby, nazywana jest dziennym ruchem lub chodem chronometru. Ustawiany jest najczęściej na czas Greenwich, a następnie nie przestawia się go na czas aktualny w miejscu położenia, lecz różnice czasu z odpowiednim znakiem zapisuje się w dzienniku chronometru. Znajomość dokładnego czasu jest niezbędna przy stosowaniu astronawigacji.

W konstrukcji chronometru zastosowano szereg nowych rozwiązań. Specjalny bęben o zmiennej średnicy, na który nawinięta jest sprężyna, kompensujący spadek siły naciągu towarzyszący odwijaniu sprężyny. Zastosowano też nowy rodzaj wychwytu i zamocowania balansu mniej wrażliwych na drgania z mechanizmem balansowym specjalnej konstrukcji (bimetaliczny włos balansu kompensujący zmiany temperatury).

Obecnie wobec możliwości korzystania z dokładnych zegarów elektronicznych i radiowych sygnałów czasu oraz nowoczesnych systemów nawigacyjnych chronometry wyszły z powszechnego użycia. Stosowane są jednak nadal na okrętach jako rezerwowy czasomierz, nieczuły na działanie impulsu elektromagnetycznego.

Chronometr został po raz pierwszy użyty w czasie drugiej podróży Jamesa Cooka.

[edytuj] Zastosowanie chronometru w nawigacji morskiej

W nawigacji dawniej miał zastosowanie chronometr okrętowy

Tradycyjny chronometr okrętowy składa się z właściwego zegara w antymagnetycznej obudowie, zawieszonego w łożu Cardana wewnątrz drewnianej skrzynki, chroniącej go dodatkowo przed wpływem otoczenia.

Dzienny chód chronometru był zapisywany w specjalnej książce i uwzględniany przy obliczeniach nawigacyjnych, jako że w nawigacji nawet kilkusekundowe odchylenie czasu powoduje błąd rzędu dziesiątków mil morskich.

Tradycyjne chronometry mechaniczne zostały wyparte przez chronometry elektroniczne, oraz nawigację satelitarną.

[edytuj] Wzorcowanie chronometru

Zegarek z certyfikatem – na tarczy napis Chronometer

Chronometr oficjalny to taki zegar mechaniczny, którego mechanizm przeszedł badanie w Contrôle Officiel Suisse des Chronomètres (C.O.S.C.) – niezależnym laboratorium szwajcarskim.

Badanie trwa 15 dni, podczas których jest sprawdzany chód zegara w pięciu różnych położeniach, w trzech temperaturach.

Badanie wygląda następująco:

2 dni koronka w lewo przy 23°C
2 dni koronka do góry przy 23°C
2 dni koronka do dołu przy 23°C
2 dni tarcza do dołu przy 23°C
2 dni tarcza do góry przy 23°C
1 dzień tarcza do góry przy 8°C
1 dzień tarcza do góry przy 23°C
1 dzień tarcza do góry przy 38°C
2 dzień koronka w lewo przy 23°C

Wszystkie badania przeprowadza się przy około 24% wilgotności względnej powietrza. Po każdych 24 godzinach mierzy się chód chronometru oraz nakręca i nastawia mechanizm. Po zakończonych z pozytywnym wynikiem badaniach mechanizm zegara otrzymuje certyfikat potwierdzający jego dokładność.

Cetryfikat zawiera następujące informacje:

Sprawdzane kryterium	Tolerancja
	Mechanizm > 20mm	Mechanizm < 20mm
Średni chód dzienny	-4 do +6 sek/dzień	-5 do +8 sek/dzień
Średnia zmiana chodu dziennego	max. 2 sek/dzień	max. 3,4 sek/dzień
Największa zmiana chodu	-6 do +8 sek/dzień	-8 do +10 sek/dzień
Różnica między położeniem poziomym i pionowym	max. 5 sek/dzień	max. 7 sek/dzień
Największa różnica między średnim chodem dziennym i którymś z chodów	max. 10 sek/dzień	max. 15 sek/dzień
Podstawowy błąd kompensacji (zmiana chodu na °C)	max. 0,6 sek/°C	max. 0,7 sek/°C
Powtarzalność chodu (porównanie 1. i 2. dnia z 15. dniem)	max. 5 sek/dzień	max. 6 sek/dzień