Dąb

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy drzewa. Zobacz też: inne znaczenia słowa dąb.

Dąb
Quercus robur - pokrój
Systematyka wg Reveala
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	bukowce
Rodzina	bukowate
Rodzaj	dąb
Nazwa systematyczna
Quercus L.
Sp.Pl.2 1753
Galeria zdjęć i grafik

Przekrój pnia

Kora

Żołądź dębu szypułkowego

Liść dębu szypułkowego

Kwiatostany (Quercus coccinea)

Zobacz hasło dąb w Wikisłowniku

Zobacz kategorię na Wikimedia Commons:
Dęby

Dąb (Quercus L.) - rodzaj drzew, rzadziej wysokich krzewów zaliczony do rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.). Należy do niego ok. 600 gatunków występujących prawie wyłącznie w strefie umiarkowanej półkuli północnej oraz w wyższych partiach gór strefy tropikalnej. Najdalej na południe występują na Wyspach Sundajskich.

[edytuj] Charakterystyka

Pąki: Wielołuskowe, skupione po kilka na końcowych częściach liści.
Liście: Ułożone skrętolegle, u niektórych gatunków nie opadające na zimę (utrzymują się na roślinie zaschnięte), podczas gdy niektóre są wręcz zimozielone (dąb korkowy, dąb ostrolistny). Całobrzegie (Quercus imbricaria), piłkowane lub ząbkowane (Quercus acutissima, Q. libani, Q. prinus), poprzez wrębne i klapowane (dąb szypułkowy, dąb czerwony), po pierzastosieczne (dąb szypułkowy 'Pectinata').
Kwiaty: Rozdzielnopłciowe, lecz same rośliny są jednopienne, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane w kotki, podczas gdy żeńskie są pojedyncze. U gatunków klimatu umiarkowanego kwiaty męskie zwisają luźno spomiędzy rozchylonych łusek pąków ubiegłorocznych, żeńskie zaś są wyprostowane i znajdują się w kątach górnych liści rozwijających się pędów.
Owoce: Orzechy zwane żołędziami osadzone pojedynczo w miseczkach, gęsto pokryte drobnymi łuskami. Osiągają dojrzałość w pierwszym lub drugim roku.

[edytuj] Systematyka

Pozycja rodzaju w systemie Reveala

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Juglandanae Takht. ex Reveal , rząd bukowce (Fagales Engl.), rodzina bukowate (Fagaceae Dumort.), podrodzina Quercoideae Orsted., plemię Querceae Dumort., rodzaj dąb (Quercus L.)^[1]

Gatunki flory Polski^[2]

dąb bezszypułkowy (Quercus petraea (Matt.) Liebl., syn. Q. sessilis Ehrh.)
dąb błotny (Quercus palustris Münchh.) - gatunek uprawiany
dąb czerwony (Quercus rubra L.)
dąb omszony (Quercus pubescens Willd., syn. Q. lanuginosa Lam.)
dąb szypułkowy (Quercus robur L.)

Systematyka rodzaju dąb wg ?^{[potrzebne źródło]}

Podrodzaj Erythrobalanus (Spach) Örsted. Liście całobrzegie lub ościście klapowane, opadające na zimę. Owoce dojrzewają w drugim roku.
- dąb błotny (Quercus palustris Muenchh.)
- dąb czerwony (Quercus rubra Du Roi (syn. Quercus borealis Ashe)
- dąb szkarłatny (Quercus coccinea Muench.)
Podrodzaj Cerris (Spach) Örsted. Liście częściowo opadające na zimę lub zimozielone. Żołędzie dojrzewają przeważnie w drugim roku.
- dąb burgundzki (dąb frędzelkowy) (Quercus cerris L.)
- dąb korkowy (Quercus suber L.)
Podrodzaj Quercus. Liście opadające na zimę lub utrzymujące się na drzewie zaschnięte. Owoce dojrzewają w roku kwitnienia.
- dąb biały (Quercus alba L.)
- dąb dwubarwny (Quercus bicolor Willd.)
- dąb bezszypułkowy (Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. (syn. Quercus sessilis Ehrh.)
- dąb kaukaski (Quercus macranthera Fisch. et Mey)
- dąb omszony (Quercus pubescens Willd. (syn. Quercus lagulinosa Thuill.)*
- dąb ostrolistny (Quercus ilex L.)
- dąb szypułkowy (Quercus robur L. (syn. Quercus pedunculata Ehrh.)
- dąb węgierski (Quercus frainetto Ten.)
- dąb wielkolistny (Quercus macrocarpa Michx.)

[edytuj] Zastosowanie

Roślina ozdobna: dęby stosowane są przede wszystkim ze względu na swoją długowieczność, przez długie lata mogą stanowić trzon drzewostanu.
Niektóre gatunki dębów mogą mieć znaczenie jako rośliny miododajne. Wytwarzają one spadź (tzw. rosę miodową).
Drewno dębu stosunkowo ciężkie i twarde znajduje powszechne zastosowanie w stolarce budowlanej, meblarstwie i szkutnictwie. Ze względu na swoją odporność na ścieranie doskonale nadaje się do wyrobu klepki podłogowej.

Wyroby z dębiny z biegiem czasu ciemnieją w naturalny sposób, a ze względu na zawartość garbników reagują łatwo ze środkami chemicznymi (sole, kwasy, zasady).

Kora dębu zawiera dużą ilość taniny i od stuleci jest stosowana z powodzeniem w garbarstwie do wyprawiania skór.

[edytuj] Znaczenie kulturowe

Długowieczność i okazały wygląd dębów od wieków sprawiały na ludziach duże wrażenie. Stare okazy czczone były jako przybytek bóstwa przez większość pierwotnych ludów Europy. Starożytni Rzymianie i Grecy wierzyli, że dąb jest siedzibą ich najwyższych bóstw - Jowisza i Zeusa. Wzmianki o tych drzewach znajdują się także w Starym Testamencie, gdzie czytamy o Abrahamie siadającym pod dębami Mamre.

Niektóre ludy uważały dęby za drzewa - wyrocznie, na podstawie ich stanu przepowiadano pogodę i urodzaj. Wśród ludów germańskich dąb poświęcano bogowi burz. Z obserwacji wynikało bowiem, że pioruny uderzały w nie najczęściej, nie czyniąc przy tym poważniejszych szkód. Ludy celtyckie i słowiańskie także musiały być pod wrażeniem okazałości dębów, gdyż lokalizowały swoje miejsca kultu przeważnie w starych dąbrowach.

Okazy jemioły rosnące na dębach uchodziły za szczególny talizman, prawdopodobnie ze względu na rzadkie występowanie.

Motyw żołędzi i gałązek dębu występuje w herbach królewskich i rycerskich od średniowiecza. Stosowano go także w emblematach mundurowych. Był symbolem siły, szlachetności i sławy.

[edytuj] Znane dęby

Dęby - pomniki przyrody:

Dąb Bartek koło Zagnańska
Dąb Bażyńskiego w Kadynach
Dąb Beczka w Puszczy Białowieskiej
Dąb Bogusława X w Puszczy Wkrzańskiej
Dąb Bolesław koło Kołobrzegu
Dąb Bolko w Hniszowie
Dąb Car w Puszczy Białowieskiej
Dąb Chrobry opodal wsi Piotrowice
Dąb Chrześcijanin w Januszkowicach (województwo podkarpackie)
Dąb Dominator w Puszczy Białowieskiej
Dąb Dzierżonia we Wrocławiu
Dąb Dzik w Nowym Sączu (Falkowa)w Lasku Falkowskim
Dąb Jagiełły w Białowieskim Parku Narodowym
Dąb Kongresowy w Puszczy Białowieskiej
Dąb Krzyż Południa w Puszczy Białowieskiej
Dąb Mieszko na Ursynowie
Dąb Napoleon w powiecie zielonogórskim
Dąb Poganin w Węglówce (województwo podkarpackie)
Dąb Uparty Mazur w Młocku (województwo mazowieckie)
Dąb Wielki Mamamuszi w Puszczy Białowieskiej
Dąb Władek z Zagrzęby w Karczmiskach
Dęby rogalińskie w Rogalińskim Parku Krajobrazowym
Dąb Imperator Południa w Puszczy Białowieskiej
Dąb Imperator Północy w Puszczy Białowieskiej
Dąb Król Nieznanowa w Puszczy Białowieskiej
Dąb Strażnik Zwierzyńca w Puszczy Białowieskiej
Dąb Rudziszki w Rudziszkach (województwo warmińsko-mazurskie)

[edytuj] Zobacz też

Przypisy

↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999. Systematyka rodzaju Quercus wg Reveala
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.