web counter


https://www.amazon.it/dp/B0CT9YL557

We support WINRAR [What is this] - [Download .exe file(s) for Windows]

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
SITEMAP
Audiobooks by Valerio Di Stefano: Single Download - Complete Download [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Alphabetical Download  [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Download Instructions

Make a donation: IBAN: IT36M0708677020000000008016 - BIC/SWIFT:  ICRAITRRU60 - VALERIO DI STEFANO or
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Dania - Wikipedia, wolna encyklopedia

Dania

Z Wikipedii

Kongeriget Danmark
Królestwo Danii
Flaga Danii
Herb Danii
Flaga Danii Herb Danii
Dewiza: (duń.) Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke
(Boża pomoc, miłość Narodu, siła Danii)
Hymn: Kong Kristian,
Der er et yndigt land

(Król Kristian,
Jest taki piękny kraj
)
Położenie Danii
Język urzędowy duński
Stolica Kopenhaga
Ustrój polityczny monarchia konstytucyjna
Głowa państwa królowa Małgorzata II
Następca tronu książę Fryderyk
Szef rządu premier
Anders Fogh Rasmussen
Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe
130. na świecie
43 094 km²
1,6%
Liczba ludności (2007)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
109. na świecie
5 457 415
128 osób/km²
Jednostka monetarna korona duńska (DKK)
Religia dominująca luteranizm
Strefa czasowa UTC +1 - zima
UTC +2 - lato
Kod ISO 3166 DK
Domena internetowa .dk
Kod samochodowy DK
Kod telefoniczny +45
Terytoria autonomiczne Wyspy Owcze  Wyspy Owcze
Grenlandia Grenlandia
Mapa Danii

Dania, Królestwo Danii (Kongeriget Danmark) – państwo położone w Europie Północnej (Skandynawia), najmniejsze z państw nordyckich. W jej skład wchodzą też Grenlandia oraz Wyspy Owcze. Graniczy od południa z Niemcami.

Spis treści

[edytuj] Polityka

[edytuj] Ustrój polityczny

Dania jest monarchią konstytucyjną - królowa Małgorzata II. Władza ustawodawcza: jednoizbowy parlament (179 deputowanych) wybierany na 4-letnią kadencję (→ Folketing).

Dania jest najstarszą europejską monarchią [1][2][3] z zachowaną ciągłością dziedzicznej władzy monarszej. Obecnie na tronie duńskim zasiada królowa Małgorzata II, córka Fryderyka IX i królowej Aleksandry, z dynastii oldenburskiej, linii Sonderburg-Glücksburg, zamężna z księciem Henrykiem. Następcą tronu jest starszy syn królowej, książę Fryderyk. Dania jest monarchią konstytucyjną od 5 czerwca 1849.

[edytuj] Dziedziczenie tronu

Wg Aktu o sukcesji z 27 marca 1953r. tron po zmarłej monarchini obejmuje syn lub córka, z pierwszeństwem syna przed córką oraz przy pierwszeństwie dzieci tej samej płci starszy wiekiem. Przy braku potomka tron przechodzi na brata lub siostrę. Brak możliwości zastosowania tych zasad prowadzi do objęcia tronu przez najbliższą pokrewieństwem linię boczną panującej dynastii. Tron dziedziczą tylko dzieci z legalnych związków małżeńskich. Związek małżeński króla musi zostać zaakceptowany przez Folketing, a małżeństwa zawarte przez pretendentów do tronu wymagają zgody królowej na forum Rady Państwowej. Przed wstąpieniem na tron monarcha lub monarchini musi złożyć przyrzeczenie na piśmie, że będzie przestrzegać postanowień konstytucji.

[edytuj] System Partyjny

Obecny system partyjny Danii jest systemem wielopartyjnym. Liczba partii reprezentowanych w parlamencie kształtuje się zwykle w granicach 8-10. Wśród ugrupowań socjalistycznych dominuje „Partia Socjaldemokratyczna”. Inne lewicowe ugrupowania to m.in. Socjalistyczna Partia Ludowa, Socjalistyczna Partia Robotnicza, Komunistyczna Partia Robotnicza, Komunistyczna Partia Danii czy Komunistyczna Partia Danii Marksistów-Leninistów. Liczną grupę partii stanowią też ugrupowania centrowe, np. „Centrum Demokraci”, Chrześcijańska Partia Ludowa. Rola łącznika pomiędzy centrum a prawicą przypada Partii Radykalno-Liberalnej. Innego rodzaju partią liberalną jest Duńska Partia Liberalna- "Venstre" czy bardziej populistyczna Partia Postępu. Coraz większe poparcie wyborców uzyskuje nacjonalistyczna Duńska Partia Ludowa. Interesy niemieckiej mniejszości reprezentuje Partia Szlezwiku, o wyraźnie regionalnym zasięgu. Poza w/w występują również inne partie, np. Partia Sprawiedliwości, „Związek Czerwono-Zielonych”, „Konserwatywna Partia Ludowa”, itd.

Historia systemu partyjnego

Do 1849 roku ustrój Danii był autokratyczny. Konstytucja tegoż samego roku przyznała swobody obywatelskie i obaliła strukturę dotychczasowych rządów, wprowadzając dwuizbowy parlament złożony z reprezentantów o określonym wieku (od 30 roku życia), wyłanianych w wyborach powszechnych. Pewna liczba ugrupowań pojawiła się w świeżo założonym parlamencie, Rigsdagu. Skrystalizowały się one do trzech grup głównych: Venstre (Lewica), Hojre (Prawica) i Centrum.

1866 rok, przyniósł nowelizację, w której izba wyższa (Landsting) złożona z przedstawicieli uprzywilejowanych właścicieli ziemskich zyskała pozycję dominującą. Stanowiło to czynnik zapalny walki politycznej, która oficjalnie dotycząca konfliktu bezpośrednio wybieranej izby, Folketingu, z mającym przewagę Landstingiem, była w rzeczywistości aspiracją Partii Lewicy (założonej i popieranej w większości przez rolników, ale po 1870 roku również robotników) dążącej do rozbicia monopolu władzy politycznej Partii Prawicy (składającej się z arystokracji, właścicieli ziemskich i wyższej klasy średniej).

W 1901, na skutek rosnącego niezadowolenia robotników, zrzeszających się w związki zawodowe, król Chrystian IX wezwał lewicę do utworzenia nowego gabinetu i od tego czasu akceptowano regułę, iż rząd powinien odzwierciedlać większość w Folketingu. W 1905 roku, nastąpił rozłam w Partii Lewicy. Jej odłam stał się partią centrową. Radykalni-Liberałowie pragnęli współpracować z Socjaldemokratami. 1913: Obie partie otrzymują większość w Folketingu, Radykalno-Liberalny rząd kieruje Danią do czasu I wojny światowej. Nowa konstytucja przyjęta w 1915 roku zawierała warunek reprezentacji proporcjonalnej oraz prawo wyborcze dla wszystkich obywateli, zarówno mężczyzn jak i kobiet, od 25 roku życia (zmiana w 1978 na 18 rok życia). W celu zmiany wizerunku, dawna Partia Prawicy przybrała nazwę Konserwatywnej. Od tego czasu ona i Umiarkowani Liberałowie (niegdyś Partia Lewicy), Radykalni-Liberałowie oraz Socjaldemokraci stanowili centrum duńskiej polityki. Socjaldemokraci krótko rządzili w 1924 i w 1929r., w stowarzyszeniu z radykałami.

Podczas okupacji hitlerowskiej (1940-45), powstał rząd koalicyjny, utworzony przez główne partie polityczne, jednak wzrastający powszechny opór duński w stosunku do nazistów, skłonił ich do przejęcia władzy wykonawczej. Partie faszystowskie nigdy nie odnotowały nikłego nawet poparcia. Od wyzwolenia 1945 do 1957 roku, Danią kierował rząd mniejszościowy, ze zmiennym wpływem Socjaldemokratów z jednej strony i Umiarkowanych Liberałów oraz Konserwatystów z drugiej, w zależności, od tego, którą z dwu grup, poparła Partia Radykalno-Liberalna. W 1953r., nowa konstytucja obaliła Landsting wprowadzając system jednoizbowy i powiększając ilość deputowanych ze 151 do 179. Główne partie popierały działania ONZ i NATO, ponadto zacieśniając współpracę między krajami skandynawskimi.

Ów okres, kiedy najbardziej wpływowe partie otrzymywały łącznie w kolejnych wyborach mniej lub więcej 90 procent mandatów, był dla pozostałych pasmem porażek. Ciesząca się dotychczas nieznacznym poparciem Partia Komunistyczna, w 1957 roku nie weszła do parlamentu. Wcześniej odłączyła się od niej Partia Socjalistyczno-Ludowa. Pewną rolę odegrała również Partia Jednolitego Opodatkowania, opierająca się na zasadach Henry’ego George'a, będąc w koalicji rządowej 1957-1960. Industrializacja i rozwój sektora państwowego uczyniły partyjne podziały bardziej skomplikowanymi. Agresywna walka, radykalnej Partii Socjalistyczno-Ludowej, o wyborców lewicy przyczyniła się do destabilizacji w zachowaniach wyborczych, które nastąpiły w roku 1973.

Trzy nowe partie otrzymały mandaty, Chrześcijańsko-Ludowa, Centrum Demokraci oraz Partia Postępu (na skutek rozłamu, jaki nastąpił w 1995, wywodzi się z niej populistyczna Duńska Partia Ludowa) z liderem Mogensem Glistrupem, ekspertem podatkowym. Partia Postępu, założona na początku 1973 roku, forsowała zniesienie podatku dochodowego i stopniową likwidację biurokracji państwowej. Socjaldemokraci, obecni u władzy, ponieśli znaczną porażkę w tych wyborach. Ich przewodniczący, Anker Jorgensen, zrezygnował ze stanowiska premiera. W środku grudnia, Poul Hartling został zaprzysiężony jako premier liberalno-demokratycznego gabinetu.

Kiedy stało się jasne w grudniu 1974, że parlament nie akceptuje drastycznego antyinflacyjnego programu Hartlinga, wybory powszechne zostały zwołane ponownie i odbyły się w styczniu 1975. Liberałowie niemal podwoili swoją reprezentację w Folketingu. Jednakże, ponieważ większość nie socjalistycznych partii utraciła poparcie oraz dlatego, iż trzy z czterech lewicowych partii równocześnie zyskały parlamentarne mandaty, utracono stałą większość, zatem Hartling podał się do dymisji. Po kilku próbach, koalicja Hartlinga i Ankera Jorgensena, późniejszy sojusz Socjaldemokratów z pozostałymi socjalistami ukierunkowane partiami mniejszości w końcu odniosły sukces w tworzeniu nowego rządu. Jorgensen pozostał premierem dzięki wyborom w 1977, 1979 i 1981 roku. Jednakże we wrześniu 1982, rozbieżność zdań wobec planu Jorgensena, aby podnieść podatki, utworzyć nowe miejsca pracy, zwiększyć subwencje dla rolników i zmniejszyć deficyt budżetowy, była powodem rozwiązania rządu.

Koalicja czterech partii na czele z Poulem Schlüterem, pierwszym Konserwatywnym premierem od 1901 roku, przejęła wówczas władzę tworząc rząd mniejszościowy, a posiadając tylko 66 mandatów z 179. W 1984 roku parlament nie udzielił poparcia dla budżetu rządu Schlütera, który w konsekwencji domagał się nowych wyborów. Odbyły się one w styczniu 1984 i w rezultacie koalicja objęła 79 mandatów. Jednakże następne wybory wrześniowe 1987, przyniosły 70 mandatów koalicji. Wybory roku 1994, wyłoniły koalicję trzech silnych partii: Socjaldemokratów, Centrum Demokratów i Partii Radykalno-Liberalnej (otrzymali w sumie 76 mandatów). Liczba mandatów konserwatystów, głównej siły prawicowej, zmalała z 31 do 28, podczas gdy Partia Liberalna odczuła wzrost poparcia od 15.8% do 23.3% i tym samym stała się największą partią opozycyjną. Centrolewicowa koalicja przetrwała rozstanie z Centrum Demokratami, w 1996, którzy odrzucili propozycję Prezesa Rady Ministrów Poula Nyrupa Rasmussena, aby szukać poparcia dla budżetu po lewej stronie izby. Krucha koalicja dwóch partii przeżyła wiele kryzysów w roku 1997.

Wybory w 1998 odbyły się pod gwiazdą powrotu liberalno-konserwatywnego gabinetu. W lutym 1998, Socjaldemokraci odnotowali wzrost poparcia i Nyrup Rasmussen zwołał nagłe wybory. Ich wyniki były następujące: Partia Socjaldemokratyczna-35.9% (65 mandatów), Partia Radykalno-Liberalna-3.9% (7 mandatów), Partia Centrum Demokraci-4.3% (8 mandatów), Partia Chrześcijańsko-Ludowa-2.5% (4 mandaty), Partia Socjalistyczno-Ludowa-7.6% (13 mandatów), Czerwono-zielone przymierze-2.7% (5 mandatów), Liberałowie-23% (43 mandaty), Konserwatyści-8.9% (17 mandatów), Partia Postępu-2.4% (4 mandaty) i Duńska Partia Ludowa-7.4% (13 mandatów). Koalicja Socjaldemokratów i radykalnych-Liberałów pozostała nienaruszona (z Nyrupem Rasmussen jako premierem). Konserwatyści ponieśli em z Konserwatystami (9.1%, 16 mandatów) utworzyły rząd mniejszościowy, na którego czele stanął Anders Fogh Rasmussen. Dwie radykalne partie prawicowe: Duńska Partia Ludowa i Partia Postępu odniosły sukces przejmując głosy głównego nurtu prawicy. W marcu 2000, Nyrup Rasmussen dokonał zmiany członków gabinetu, a wprowadzając nowych ludzi starał się zapoczątkować pewne zmiany w odpowiedzi na oskarżenia Duńskiej Partii Ludowej. Krytykowała ona rząd za zbyt „miękką” politykę imigracyjną.

Sprawy imigracyjne były zagadnieniem najważniejszym w debatach poprzedzających wybory 20 listopada 2001. Socjaldemokraci Nyrupa Rasmussena zyskali mniej niż oczekiwali, bo tylko 29.1% głosów, a zatem 52 mandaty. Centroprawicowe partie osiągnęły najwyższe poparcie od 1926 roku. Partia Liberalna (31.3% głosów, 56 mandatów) spokrewniony z Poulem Nyrupem Rasmussenem). Ów gabinet musiał liczyć się ze zdaniem Duńskiej Partii Ludowej (12% i 22 mandatów), która udzieliła mu swego wsparcia. Pozostałe partie z reprezentacją w Folketing to: Partia Socjalistyczno-Ludowa-6.4% (12 mandatów); Partia Radykalno-Liberalna-5.2% (9 mandatów); Czerwono-zielone przymierze-2.4% (4 mandaty); Partia Chrześcijańsko-Ludowa-2.3% (4 mandaty); oraz oczywiście po dwóch reprezentantów Wysp Owczych i Grenlandii.

Obecny układ sił prezentuje się podobnie. W lutym 2005, Partia Liberalna (Venstre) wraz z koalicyjnym partnerem, Partią Konserwatywna, ponownie uzyskały przewagę. Od wyborów w 2001 roku Venstre była największą partią duńskiego parlamentu. Dziś dwunastu na dziewiętnastu ministrów to liberałowie.

[edytuj] Członkostwo w organizacjach międzynarodowych

Dania jest państwem Unii Europejskiej, a także członkiem OECD, NATO, ONZ, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Rady Europy, Unii Nordyckiej i innych organizacji międzynarodowych.

Konstytucja Danii przewiduje szczególną procedurę wyrażania zgody na przekazanie przez władze Królestwa Danii wykonywania przysługujących im uprawnień organom międzynarodowym. Dla podjęcia decyzji w takiej sprawie wymagana jest kwalifikowana większość 5/6, a w przypadku uzyskania poparcia jedynie zwykłej większości członków Folketingu, natomiast na wniosek rządu rozstrzygnięcie następuje w drodze referendum.

[edytuj] Siły Zbrojne

Zobacz więcej w osobnym artykule: Duńskie Siły Zbrojne.

Duńskie Siły Zbrojne (duń. Det Danske Forsvar) dzielą się na Armię Danii, Marynarkę Wojenną, Siły Powietrzne i Obronę Terytorialną. Podstawowym zadaniem wojska jest obrona terytorium Danii, Wysp Owczych i Grenlandii przed zewnętrzną agresją. Wojsko podlega Ministerstwu Obrony, a jego najwyższym dowódcą jest królowa Małgorzata II. Dania od 1949 roku jest członkiem NATO.

W Danii służba wojskowa jest obowiązkowa dla mężczyzn i wynosi w zależności od specjalizacji od 4 do 12 miesięcy. Duńskie Siły Zbrojne składały się w 2004 r. z 20 000 żołnierzy, w tym 6000 poborowych. Na wypadek wojny Dania jest w stanie zmobilizować ok. 125 000 żołnierzy.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Danii.

Od 1 stycznia 2007 roku Dania podzielona jest na 5 regionów które z kolei dzielą się na 98 gmin.

Region Położenie Stolica Populacja
Nordjylland północna część Jutlandii Ålborg 580 tys.
Midtjylland środkowa część Jutlandii Viborg 1,22 mln.
Syddanmark południowa część Jutlandii, Fionia i pobliskie wyspy, m.in. Langeland, Als, Ærø Vejle 1,19 mln.
Hovedstaden mniejsza, północno-wschodnia część Zelandii i Bornholm Hillerød 1,63 mln.
Sjælland większa, południowo-zachodnia część Zelandii i pobliskie wyspy, m.in. Lolland, Falster, Møn Sorø 812 tys.

Zobacz też: podział administracyjny Danii do 2006.

Grenlandia i Wyspy Owcze wchodzą również w skład Królestwa Danii w ramach tzw. Rigsfællesskabet.

Kraj/Region autonomiczny Liczba
ludności
Powierzchnia
(km²)
Gęstość
zaludnienia
Dania Dania 5 430 590 43 094 126
Wyspy Owcze  Wyspy Owcze 47 017 1399 34
Grenlandia Grenlandia 56 916 2 175 600 0,026

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Danii.
Kościół koło Villingerød w gminie Gribskov do 2006 Græsted-Gilleleje.
Kościół koło Villingerød w gminie Gribskov do 2006 Græsted-Gilleleje.

Pierwotnie obszar dzisiejszej Danii został zasiedlony przez plemiona germańskie: Cymbrów i Teutonów, a następnie Anglów, Jutów i Sasów. Te 3 plemiona w V i VI wieku po podbiciu części Wysp Brytyjskich (dzisiejsza Anglia) przemieściły się tam, a na ich miejsce napłynął północnogermański lud Duńczyków. W okresie VIII-IX wieku Duńczycy brali udział w morskich wyprawach na wybrzeża Wielkiej Brytanii, państwa Franków i wybrzeża Bałtyku. Postępowało jednoczenie kraju, a w IX wieku kraj został schrystianizowany. Duński król Kanut II Wielki władał państwem, które obejmowało obok Danii, także Anglię, Norwegię, południową Szwecję oraz część Finlandii. W XII wieku Dania rozpoczęła ekspansję w rejonie Morza Bałtyckiego, zajmując m.in. Estonię, Holsztyn i Inflanty. W roku 1397 Dania utworzyła z Norwegią i Szwecją Unię Kalmarską, która przetrwała do 1523 roku, a następnie do roku 1814 istniała unia Danii z Norwegią. W 1448 r. tron objął Chrystian I z dynastii Oldenburgów. W latach 1534-1536 w Danii trwała wojna domowa, w wyniku której religią państwową stał się luteranizm. W drugiej połowie XVI wieku kraj zaangażowany był w wyniszczające wojny o panowanie na Bałtyku ze Szwecją i w ich wyniku utracił mocarstwową pozycję. W wojnie trzydziestoletniej (1618-1648) król Danii Chrystian IV wziął udział po stronie protestantów. Dania była jedynym państwem zachodniej Europy, który zaprotestował przeciwko likwidacji Polski po trzecim rozbiorze w roku 1795. W okresie napoleońskim Duńczycy opowiedzieli się po stronie francuskiej. Po klęsce Napoleona, Dania została ostatecznie wyparta z Półwyspu Skandynawskiego i w roku 1814 musiała oddać Norwegię Szwecji. Jednak zachowała norweskie posiadłości: Islandię, Wyspy Owcze i Grenlandię. Od roku 1849 Dania stała się monarchią konstytucyjną. Po interwencji zbrojnej w 1864 roku Austrii i Prus, Dania utraciła Szlezwik i Holsztyn i przestrzegała neutralności politycznej. Podczas pierwszej wojny światowej Dania pozostała neutralna, a w roku 1920 w wyniku plebiscytu północny Szlezwik powrócił do Danii. Mimo neutralności Dania została prawie bez oporu zajęta w 1940 r. przez hitlerowskie Niemcy. Przez kilka lat mimo niemieckiej okupacji Dania zachowywała formalną suwerenność - funkcjonował parlament i rząd, ale od roku 1943 rządy bezpośrednie sprawowali już hitlerowcy. W trakcie drugiej wojny światowej w roku 1944 Islandia zerwała unię personalną z Danią, gdyż ogłosiła się republiką. Dania została wyzwolona 5 maja 1945 roku przez wojska brytyjskie. Od razu zaczęto odbudowywać kraj i Duńskie Siły Zbrojne

W roku 1949 Dania stała się członkiem NATO. Od 1953 roku w Królestwie Danii obowiązuje nowa konstytucja (Konstytucja Królestwa Danii z 5 czerwca 1953r.). W roku 1960 weszła w skład Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, a w 1973 stała się członkiem EWG. W roku 1992 w referendum Duńczycy odrzucili traktat z Maastricht, jednak rok później został on ostatecznie ratyfikowany.

[edytuj] Geografia

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Geografia Danii, Wyspy Danii.

70% powierzchni Danii przypada na Półwysep Jutlandzki (Jutlandię, Jylland). Reszta kraju położona jest na 443 wyspach, z czego zamieszkałych jest 76. Największe i najważniejsze wyspy to Zelandia (Sjælland, na której znajduje się stolica kraju, Kopenhaga), Fionia (Fyn), Amager, Lolland oraz Bornholm.

  • Powierzchnia całkowita: 43 094 km²
  • Powierzchnia lądowa: 42 394 km²
  • Powierzchnia wodna: 700 km²
  • Całkowita granica lądowa: 68 km z Niemcami
  • Długość wybrzeża: 7 314 km
  • Najwyższy punkt: Møllehøj 170,86 m n.p.m. Yding Skovhøj 170,77 m n.p.m.
  • Najniższy punkt: Lammefjord 7 m p.p.m.

Największe miasta Danii to Kopenhaga, Århus, Odense, Ålborg i Esbjerg.

[edytuj] Roślinność

Pierwotną roślinność kraju stanowiły lasy bukowo-dębowo-jesionowe oraz wrzosowiska. Obecnie znaczna ich większość została zastąpiona przez grunty orne oraz łąki i pastwiska. Lasy stanowią niespełna 12% powierzchni Danii i składają się głównie z sosen, jodeł, świerków i modrzewi, posadzonych przez człowieka.

[edytuj] Klimat

Na obszarze Danii panuje klimat umiarkowany ciepły typu morskiego. Zimy są krótkie i łagodne, zaś lata - dość chłodne, z dużą ilością opadów. Średnia temperatura w styczniu wynosi ok. -0,5 - +0,5°C, a w lipcu - ok. 16 - 18°C. Najwyższa zanotowana na terenie Danii temperatura to 36,4°C. Absolutne minimum termiczne to -31,2°C.
Opady występują głównie w postaci deszczu (śnieg pojawia się rzadko), zaś największe nasilenie opadów ma miejsce w lipcu i sierpniu. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 650 mm., przy czym istnieją w tym względzie spore różnice pomiędzy poszczególnymi częściami kraju, i tak na Zelandii jest to ok. 550 mm., a na Półwyspie Jutlandzkim - 800 mm.

[edytuj] Gospodarka

Zobacz więcej w osobnym artykule: Gospodarka Danii.

Gospodarka Danii jest dobrze rozwinięta. PKB per capita w 2005 roku wynosiło nominalnie 50 tys. 965 dolarów (8. miejsce na świecie), a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 36 tys. 549 dolarów (7. miejsce na świecie), co jest wynikiem pod obydwoma względami porównywalnym do Szwajcarii. Wskaźnik Giniego, czyli poziom rozpiętości w dochodach, wynosi 25 i jest najniższy na świecie obok wyniku pozostałych krajów skandynawskich. Podatki należą do najwyższych w UE i na świecie, stanowią one 49% PKB. Najwięcej zatrudnionych (blisko 70%) pracuje w szeroko rozumianej sferze usług. Na terenie kraju istnieje m.in. przemysł spożywczy, maszynowy, celulozowo - papierniczy, metalurgiczny i budowlany.

Dużą rolę odgrywa wydobycie surowców energetycznych (ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla brunatnego, oraz torfu). Dania jest samowystarczalna energetycznie. Wydobycie ropy i gazu dwukrotnie przekracza potrzeby własne, a nadwyżka jest eksportowana[4].

Bardzo znaną firmą duńską jest Maersk, jedna z największych na świecie firm kontenerowych.

[edytuj] Rolnictwo

Rolnictwo duńskie jest wysoko rozwinięte, nowoczesne o wysokim stopniu mechanizacji, cechuje się intensywnością i wysoką wydajnością (jedno z czołowych miejsc w świecie pod względem wydajności). Wytwarza się znaczną nadwyżkę żywności, trzykrotnie przewyższającą potrzeby kraju, która stanowi ważny towar eksportowy.

Dania ma jeden z największych w świecie odsetków gruntów ornych i sadów wynoszący 63% powierzchni kraju. Uprawa obejmuje głównie zboża (zwłaszcza pszenicę a także jęczmień, żyto i owies), buraki cukrowe, ziemniaki oraz warzywa. Średnie plony są na poziomie: pszenica – 52 q/ha, jęczmień – 40 q/ha, owies – 38 q/ha. Hodowane jest przede wszystkim bydło (zarówno typu mlecznego, jak i mięsnego) i trzoda chlewna, sporą rolę odgrywa hodowla drobiu. Dania jest światową potęgą w produkcji i eksporcie mleka, mięsa, masła i serów. Udział duńskiego mięsa w handlu międzynarodowym sięga ok. 15% (1. miejsce w świecie), w przypadku masła odsetek ten wynosi 17% (2. miejsce w świecie). Istotną rolę, dzięki warunkom naturalnym, odgrywa rybołówstwo morskie, ponad 2/3 połowów przeznacza się na eksport. Największymi portami rybackimi są: Esbjerg, Skagen i Thyborøn. Produkcja ogrodnicza koncentruje się wokół dużych miast, najwięcej szklarni znajduje się na wyspach Fionii i Zelandii. Lasy pokrywają ok. 11% powierzchni kraju, a produkcja drewna zaspokaja 1/3 zapotrzebowania Danii.

[edytuj] Demografia

Demografia Danii
Demografia Danii

Populacja: 5.434.567 mieszkańców (1 lipca 2006 r.)

Grupy etniczne:

Religie:

Struktura wieku: (2006 r.)

0-14 lat: 18,7%
15-64 lat: 66,1%
65 i więcej lat: 15,2%

Średnia wieku: (2006 r.)

ogółem: 39,8 lat
średnia wieku mężczyzn: 38,9 lat
średnia wieku kobiet: 40,7 lat

Przeciętna długość życia: (2006 r.)

dla całej populacji: 77,79 lat
średnia długość życia mężczyzn: 75,49 lat
średnia długość życia kobiet: 80,22 lat

Poziom dzietności:

1,8 dziecka/kobietę

Języki Oficjalnym językiem Królestwa Danii jest język duński, który występuje w wielu regionalnych dialektach. Języki mniejszości to turecki oraz niemiecki. Na terytoriach zależnych Danii używane są też języki farerski i grenlandzki. Najpowszechniej znanymi językami obcymi są angielski i niemiecki.

[edytuj] Miasta Danii

Zobacz więcej w osobnym artykule: Miasta Danii.
Kopenhaga
Århus
   Miasto Liczba mieszkańców
(2006)
Region
1 Kopenhaga 501 158 Hovedstaden
2 Århus 228 674 Midtjylland
3 Odense 152 060 Syddanmark
4 Aalborg 100 617 Nordjylland
5 Frederiksberg 91 855 Hovedstaden
6 Esbjerg 71 886 Syddanmark
7 Charlottenlund 68 623 Hovedstaden

[edytuj] Nazwa państwa

Nazwa państwa duńskiego pojawiła się po raz pierwszy ok. roku 955 w formie ᛏᛅᚾᛰᛅᚱᚴᛅ, co oznacza "graniczny las Duńczyków" (więcej na ten temat w haśle kamienie runiczne w Jelling).

[edytuj] Oświata

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Oświata w Danii, Uczelnie wyższe w Danii.

Obowiązek szkolny w Danii trwa dziewięć lat, obejmuje cały okres nauki w szkole podstawowej i może być realizowany na trzy różne sposoby: w szkołach państwowych, prywatnych lub w formie domowego nauczania. Wybór pozostawia się rodzicom.

[edytuj] Literatura i filozofia

Najbardziej w Polsce znanym duńskim filozofem jest Søren Kierkegaard, który jest obecnie uznawany za jednego z prekursorów egzystencjalizmu. Znacznie mniej znany jest żyjący współcześnie z Kirkegaardem Nikolaj Frederik Severin Grundtvig (nauczyciel, pisarz, polityk, a także filozof, który odegrał ogromną rolę w kształtowaniu duńskiej świadomości narodowej). W czasach najnowszych znaną postacią jest Knud Ejler Løgstrup, który sam uważał za kontynuatora dzieła Grundtviga.

Stub sekcji Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Zobacz też

Commons
Wikinews
Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews na temat najnowszych wiadomości z Danii

[edytuj] Przypisy

  1. Danish royals plunge into the red, BBC, 2005
  2. All facts about Denmark
  3. (British) Foreign and Commonwealth Office
  4. http://www.polcom.dk/index.php?a=wspolpraca_bilateralna

[edytuj] Linki zewnętrzne


W innych językach
Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Sub-domains

CDRoms - Magnatune - Librivox - Liber Liber - Encyclopaedia Britannica - Project Gutenberg - Wikipedia 2008 - Wikipedia 2007 - Wikipedia 2006 -

Other Domains

https://www.classicistranieri.it - https://www.ebooksgratis.com - https://www.gutenbergaustralia.com - https://www.englishwikipedia.com - https://www.wikipediazim.com - https://www.wikisourcezim.com - https://www.projectgutenberg.net - https://www.projectgutenberg.es - https://www.radioascolto.com - https://www.debitoformtivo.it - https://www.wikipediaforschools.org - https://www.projectgutenbergzim.com