Diagram Hertzsprunga-Russella
Z Wikipedii
 |
Zasugerowano, aby artykuł Ciąg główny zintegrować z tym artykułem lub sekcją. (dyskusja) |
Diagram Hertzsprunga-Russella (H-R) - wykres klasyfikujący gwiazdy. Został on podany w 1911 r. przez E. Hertzsprunga, a w 1913 r. udoskonalony przez H.N. Russella.
W wykresie tym na jednej z osi układu współrzędnych podany jest typ widmowy (lub temperatura fotosfery albo wskaźnik barwy), natomiast na drugiej osi podana jest jasność. Na diagramie H-R gwiazdy grupują się w pewnych obszarach, większość gwiazd tworzy tzw. ciąg główny ("biegnący" po przekątnej od prawego dolnego do lewego górnego rogu wykresu), są to głównie młode gwiazdy (I populacji). Gałąź leżąca bezpośrednio poniżej ciągu głównego - to gałąź podkarłów (gwiazd II populacji). W lewym dolnym rogu wykresu znajduje się grupa białych karłów, natomiast nad ciągiem głównym znajdują się kolejno od prawej grupy: podolbrzymy, czerwone olbrzymy, olbrzymy i nadolbrzymy.
W czasie swojego życia, gwiazda podlega ewolucji i przesuwa się na diagramie H-R w prawą stronę. To, jak długo gwiazda pozostaje w ciągu głównym, zależy od jej masy. Gwiazdy o masie poniżej 10% 
(masy Słońca) stają się od razu białymi karłami. Jeżeli masa gwiazdy wynosi od 10%-40% to gwiazda po bardzo długim czasie z gwiazdy ciągu głównego stanie się białym karłem. Gwiazdy z ciągu głównego o masie od 0,4 do 3 w końcu swego życia stają się czerwonymi olbrzymami, a ostatecznie po "spaleniu" helu stają się białymi karłami. Gdy masa gwiazdy jest większa od 3 to po krótkim pobycie na ciągu głównym gwiazda staje się nadolbrzymem, nową lub supernową, by ostatecznie skończyć jako biały karzeł, gwiazda neutronowa lub czarna dziura.
