Diakonat
Z Wikipedii
Diakonat (gr. diakonos, διάκονος) – najniższy stopień w trójstopniowej hierarchii kapłaństwa urzędowego.
Spis treści |
[edytuj] Historia diakonatu
Diakonat wykształcił się w początkach chrześcijaństwa jako święcenie pomocnicze, przeznaczone dla osób odpowiedzialnych za funkcje praktyczne i charytatywne we wspólnocie chrześcijańskiej.
Według Dziejów Apostolskich (Dz 6, 1 – 6) apostołowie wybrali w Jerozolimie 7 osób, mających odciążyć ich od spraw „stołu”:
(1) Wówczas, gdy liczba uczniów wzrastała, zaczęli helleniści szemrać przeciwko Hebrajczykom, że przy codziennym rozdawaniu jałmużny zaniedbywano ich wdowy. (2) Nie jest rzeczą słuszną, abyśmy zaniedbywali słowo Boże, a obsługiwali stoły - powiedziało Dwunastu, zwoławszy wszystkich uczniów. (3) Upatrzcie zatem, bracia, siedmiu mężów spośród siebie, cieszących się dobrą sławą, pełnych Ducha i mądrości. Im zlecimy to zadanie. (4) My zaś oddamy się wyłącznie modlitwie i posłudze słowa. (5) Spodobały się te słowa wszystkim zebranym i wybrali Szczepana, męża pełnego wiary i Ducha Świętego, Filipa, Prochora, Nikanora, Tymona, Parmenasa i Mikołaja, prozelitę z Antiochii. (6) Przedstawili ich Apostołom, którzy modląc się włożyli na nich ręce. (wg Biblii Tysiąclecia).
Początkowo zgodnie z tradycją powoływano przy siedzibach biskupich po siedmiu diakonów. Z czasem przestano przestrzegać tej zasady, a diakoni zaczęli pełnić również pewne funkcje liturgiczne (czytanie Ewangelii, podawanie intencji wiernych, głoszenie Słowa Bożego, rozdawanie Eucharystii) oraz uzyskali między innymi możliwość udzielania sakramentu chrztu i prowadzenia pogrzebu.
Do X wieku istniała w kościele katolickim również funkcja diakonisy. Kobiety nie były jednak wyświęcane, powierzano im tylko pewne funkcje pomocnicze w liturgii i obowiązki związane z działalnością charytatywną. W Kościołach wschodnich instytucja diakonisy przetrwała do XIII wieku[1]. Obecnie diakonki i diakonisy występują jedynie w kościołach protestanckich oraz w niektórych kościołach starokatolickich i kościołach niezależnych tzw. feministycznych.
[edytuj] Strój diakona
W obrządku łacińskim, szatą liturgiczną diakona jest alba lub komża (wówczas zakłada ją jedynie na sutannę, nigdy na same spodnie) i stuła przewieszona z lewego ramienia na prawą stronę w dół oraz włożona dalmatyka. W nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego diakon używa także manipularza. W Polsce, na mocy indultu Stolicy Apostolskiej, podczas odprawiania pogrzebu i sprawowania liturgii godzin np. nieszporów, diakon może założyć kapę.
W obrządku bizantyjskim szatą diakona jest sticharion (odpowiednik alby w kościele łacińskim), na którą diakon nakłada specjalną stułę diakońską, zwaną orarionem.
[edytuj] Funkcja diakona
[edytuj] Diakonat w Kościele rzymskokatolickim
W Kościele rzymskokatolickim święcenia czynią diakona duchownym i pozwalają mu na sprawowanie jako szafarzowi zwyczajnemu sakramentów: Chrztu i Komunii Świętej. Diakon może ponadto głosić kazania, odprawiać pogrzeby, błogosławić wiernych i małżeństwa, a także może poświęcać przedmioty kultu religijnego. Nie może jednak odprawiać Mszy Świętej, namaszczać chorych czy udzielać sakramentu pokuty. W kościele rzymskokatolickim, podczas święceń diakonatu, kleryk przysięga celibat. Diakonat jest udzielany w kościele katolickim na okres minimum sześciu miesięcy przed święceniami prezbiteratu. Istnieje również diakonat stały, który mogą przyjąć zarówno kawalerowie jak i żonaci mężczyźni[2].
[edytuj] Diakonat w Kościołach prawosławnych
W Kościołach prawosławnych od czasów wczesnochrześcijańskich diakoni pełnili funkcje służebne wobec przełożonych oraz wobec całej społeczności wiernych. Zakres ich działalności pozostał ten sam. Są pomocnikami prezbiterów i biskupów podczas odprawiania nabożeństw, wygłaszają ektenie, czytają fragmenty z Dziejów Apostolskich, Listów Apostolskich i Ewangelię, asystują podczas sprawowania sakramentów i obrzędów. Samodzielnie diakoni nie odprawiają żadnego nabożeństwa. W wyjątkowych wypadkach diakon prawosławny może, podobnie jak każdy chrześcijanin, dokonać Chrztu w przypadku braku prezbitera. Za pozwoleniem księdza lub biskupa diakon może nauczać zarówno w Cerkwi jak i poza nią. Starsi spośród diakonów, zwłaszcza przy katedrach biskupich noszą w prawosławiu miano protodiakonów oraz archidiakonów. Diakon, który przyjął stan zakonny nazywany jest w prawosławiu hierodiakonem. Mianowanie, powierzanie funkcji lub zwalnianie z jej pełnienia należy do biskupa[3].
[edytuj] Diakonat w Kościołach starokatolickich
Kościoły starokatolickie pojmują sakrament kapłaństwa podobnie jak katolicy i prawosławni. Diakoni starokatoliccy nie są zobowiązani do przestrzegania celibatu. Obecnie w Kościołach starokatolickich trwa dyskusja nad ordynacją kobiet. Część kościołów starokatolickich dopuściła możliwość święcenia diakonek. W niektórych Kościołach starokatolickich istnieje również diakonat stały zarówno kobiet jak i mężczyzn.
[edytuj] Diakonat w Kościołach protestanckich
W niektórych Kościołach luterańskich w od XVI do XIX wieku diakonami (kaznodziejami) nazywano duchownych pomocniczych (wikariuszy).
Diakonat istnieje obecnie w większości Kościołów protestanckich. Jest on posługą duchowną pełnioną zarówno przez mężczyzn (diakoni) jak i kobiety (diakonki). W prezbiterianizmie diakoni rozdają komunię, odwiedzają chorych, rozdzielają dary. W protestanckich kościołach Niemiec i Skandynawii istnieją specjalne instytuty diakonalne (od I połowy XIX wieku), które przygotowują diakonów do pracy z młodzieżą i służby społecznej. W wielu kościołach protestanckich diakonat jest obieralną przez wiernych funkcją, a wybrani diakoni tworzą ciało odpowiedzialne za finanse i administrację wspólnoty.
Od 1836 roku w niektórych kościołach protestanckich istnieją także diakonisy. Są to niezamężne kobiety, które podobnie jak zakonnice żyją we wspólnotach (stowarzyszeniach) i poświęcają się pracy społecznej i charytatywnej[4]. W Polsce posługa diakonisy istnieje od 1923 roku w Kościele Ewangelicko-Augsburskim w RP. Polskie diakonisy zrzeszone są w Diakonat Eben-Ezer.
[edytuj] Diakonat stały
Kościoły wschodnie zachowały diakonat stały nieprzerwanie.
Kościół katolicki nawiązując do pierwotnej instytucji diakonatu postanowił na Soborze Watykańskim Drugim wprowadzić instytucję diakonatu stałego, który mogą pełnić również mężczyźni żonaci. Motywem tej decyzji był spadek powołań kapłańskich zwłaszcza w krajach europejskich.
[edytuj] Diakonat stały w Polsce
W Polsce diakonat stały w kościele katolickim jest nowością. Zanikł on bowiem w kościele rzymskokatolickim zanim Polacy stali się chrześcijanami, a utrzymująca się względnie duża liczba powołań kapłańskich nie zmuszała do pośpiechu we wprowadzaniu tej instytucji.
Pierwszy spośród kościołów katolickich wprowadził go w Polsce Ukraiński Kościół Greckokatolicki. Pierwszy diakon stały w obrządku bizantyjsko-ukraińskim został wyświęcony 30 listopada 2003 roku w Lublinie[5].
W 2001 roku Konferencja Episkopatu Polski zwróciła się do Stolicy Apostolskiej z prośbą o pozwolenie na wprowadzenie w Polsce diakonatu stałego. 22 stycznia 2004 roku watykańska Kongregacja Edukacji Katolickiej zatwierdziła na okres sześciu lat dokument dotyczący formacji i posługi diakonów stałych w Polsce[6]. W 2005 roku w Przysieku powstał Ośrodek Formacji Diakonów Stałych. W chwili powstania tej placówki do posługi przygotowywało się w niej czternastu alumnów. Pierwszy rzymskokatolicki diakon stały w Polsce został wyświęcony 6 czerwca 2008 roku w Toruniu[7].
W 2007 roku na wprowadzenie diakonatu stałego zdecydował się Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP.
