Dyktator
Z Wikipedii
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dyktator (Dictator) – w republice rzymskiej był to urzędnik nadzwyczajny (extraordinarius), któremu przyznawano na okres maksymalnie sześciu miesięcy władzę absolutną, aby zapobiegł nadzwyczajnym kryzysom (np. podczas ciężkiej wojny lub wewnętrznych rewolt). Wybór dyktatora należał początkowo do komicjów centurialnych. Później powoływany był on przez konsulów na polecenie senatu i był to jedyny urząd w republice rzymskiej, na który mianowano, a nie wybierano. Dyktator powoływał dowódcę jazdy (magister equitum), który w czasie wojny dowodził jazdą, podczas gdy dyktator stał na czele piechoty. Oznaką nieograniczonej władzy dyktatora było 24 liktorów towarzyszących mu nawet w samym mieście. Do legendy przeszedł Lucjusz Kwintus Cincinnatus – rolnik, którego w 458 p.n.e. obwołano dyktatorem podczas wojny z ludem Ekwów. Po jej zakończeniu natychmiast zrezygnował z urzędu i powrócił do pracy na roli.
W I wieku p.n.e. nadużywanie tego urzędu (np. przez Juliusza Cezara) doprowadziło do końca republiki.
Współcześnie dyktatorem określa się przywódcę kraju sprawującego władzę w sposób autorytarny, nie licząc się z prawem danego państwa i łamiąc prawa człowieka (np. Saddam Husajn, do 2003 roku Idi Amin, Józef Stalin w ZSRR, Adolf Hitler w Nazistowskich Niemczech, Fidel Castro, Alaksandar Łukaszenka).
W Polsce najbardziej znanym dyktatorem (według nowożytnej definicji) był Józef Piłsudski, jednak nigdy nie używał on tego tytułu. Natomiast dwóch innych sławnych Polaków tytułowało się dyktatorami (powstania), hołdując rzymskiej tradycji tego słowa: Tadeusz Kościuszko i Romuald Traugutt.
[edytuj] Lista rzymskich dyktatorów
- 501 p.n.e. Titus Larcius
- 494 p.n.e. Manius Valerius Voluso
- 394, 388, 385, 380 i 367 p.n.e. Marcus Furius Camillus
- 458 i 439 p.n.e. Lucjusz Kwintus Cincinnatus
- 342 p.n.e. Marcus Valerius Corvus
- 340 p.n.e. Lucius Papirius Crassus
- 333 p.n.e. Publius Cornelius Rufinus
- 332 p.n.e. Marcus Papirius Crassus
- 324 i 309 p.n.e. Lucius Papirius Cursor
- 315 p.n.e. Quintus Fabius Maximus Rullianus
- 301 p.n.e. Marcus Valerius Corvus
- 292 i 285 p.n.e. Appius Claudius Caecus
- 249 p.n.e. Aulus Atilius Caiatinus
- 221-219 i 217 p.n.e. Quintus Fabius Maximus Cunctator
- 216 p.n.e. Marcus Junius Pera i Marcus Fabius Buteo
- 203 p.n.e. Publius Sulpicius Galba Maximus
- 82-79 p.n.e. Lucius Cornelius Sulla
- 46 i 45-44 p.n.e. Gaius Julius Caesar
