Elektrownia Tramwajowa na Woli
Z Wikipedii
Elektrownia Tramwajowa na Woli znajduje się w Warszawie w dzielnicy Wola przy ul. Przyokopowa 28 róg ul. Grzybowska 79. Od 2004 roku mieści się tu Muzeum Powstania Warszawskiego.
Spis treści |
[edytuj] Historia
W 1903 roku podjęto pierwsze prace nad elektryfikacją tramwajów w Warszawie na napięciu 600 V prądu stałego, niemniej problem zasilania planowano rozwiązać przez przekształcanie prądu zmiennego pobieranego z Elektrowni Powiśle.
Ostatecznie w latach 1905-1908 została zbudowana własna elektrownia tramwajowa przy ulicy Przyokopowej. Lokalizacja ta miała związek z bliskością stacji towarowej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, skąd dostarczane miało być paliwo do wytwarzania energii elektrycznej – węgiel kamienny. W zespole budynków elektrowni znalazło się 6 kotłów parowych produkcji Fitzner-Gamper, hala maszyn z 3 turbinami parowymi i generatorami prądu stałego produkcji Siemens-Schuckert o łącznej mocy 3600 kW. Oprócz tego znalazły sie tu skraplacze pary, zespoły pomp, warsztaty oraz akumulatornia – służącą do wyrównania wahań napięcia oraz jako rezerwa mocy w godzinach zwiększonego zapotrzebowania (w godzinach nocnych jedyne źródło zasilania). Zbudowano budynek administracji. Wraz z elektrownią powstała też bocznica kolejowa, wykopano studnię artezyjską.
7 lutego 1908 nastąpiło uruchomienie elektrowni i zaczęły się próbne jazdy tramwajów elektrycznych w Warszawie, ostatecznie 26 marca 1908 na ulice miasta wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny. 13 kwietnia 1917 wybuchł jeden z kotłów, w wyniku czego zginął jeden z pracowników, uszkodzeniu uległa kotłownia i hala maszyn wraz ze znajdującymi się tam urządzeniami. Dopiero po 6 tygodniach uruchomiono ponownie elektrownię dzięki sprowadzeniu dwóch kotłów z elektrowni na Powiślu wraz z 2 generatorami o mocy 1200 kW każdy (prowizorycznie ustawione kotły zostały później zastąpione 4 kotłami sprowadzonymi z likwidowanej Przędzalni Braci Briggs w Markach).
W latach 1918-1923 dobudowano nowe skrzydło budynku elektrowni oraz zamontowano 2 nowe turbozespoły produkcji Brown-Boveri o mocy 1250 kW każdy, co pozwoliło na odprowadzanie pary grzewczej do sąsiednich budynków. Do 1939 zamontowano w elektrowni jeszcze 6 wydajniejszych kotłów parowych i 2 kolejne turbogeneratory o mocy 4000 kW każdy uzyskując moc łączną 10500 kW (dodatkowo mając możliwość uruchomienia 2 starych generatorów o mocy łącznej 2400 kW).
W 1939 elektrownia uległa zniszczeniom m.in. uszkodzone zostały 2 turbogeneratory i część urządzeń pomocniczych. Dopiero w 1941 elektrownia dysponowała całą dostępną mocą. 6 sierpnia 1944 w czasie powstania warszawskiego elektrownia została zbombardowana przez Niemców, a po upadku powstania mury wysadzono.
W 1945 zdecydowano, że elektrownia tramwajowa zostanie odbudowana jako ciepłownia, w związku ze zmianą zasilania sieci trakcyjnej z podstacji trakcyjnych zasilanych z sieci miejskiej (pierwsze podstacje działały już przed II wojną światową). Budynek przekazano Stołecznemu Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej (SPEC) aż do 2003 roku, kiedy władze miasta zdecydowały ulokować tu Muzeum Powstania Warszawskiego.
[edytuj] Współczesność
Zeszpecony szarym tynkiem tzw. "barankiem" w latach 70. XX wieku budynek został przebudowany wg projektu architekta Wojciecha Obtułowicza, a w środku po usunięciu kotłów i innych ciężkich elementów została wykonana ekspozycja przez zespół – Mirosław Nizio, Jarosław Kłaput i Dariusz Kunowski. Spod tynku odsłonięto klinkierową cegłę, a z tyłu budynku powstała 35 metrowa wieża zwieńczona symbolem Polski Walczącej.
W lutym 2005 oddano do użytku kaplicę muzealna, na której budowę pozwolił specjalnym dekretem z 24 czerwca 2004 roku Józef Kardynał Glemp, Prymas Polski, nadając jej tytuł Błogosławionego Józefa Stanka, kapelana poległego w czasie Powstania – jednego ze 108 męczenników II wojny światowej wyniesionych na ołtarze w 1999 roku.
[edytuj] Ciekawostki
- Na Cmentarzu Powązkowskim w kwaterze 220 znajduje się grób pracownika elektrowni, Piotra Lędziakowskiego, który zginął w wyniku wybuchu kotła 13 kwietnia 1917 – na jego pomniku znajdują się fragmenty kratownic z konstrukcji hali elektrowni. Słupki wokół mogiły to zalane betonem szyny tramwajowe, a wiszące między nimi łańcuchy zrobiono z fragmentów łańcuchów napędowych. Pomnik ten został odnowiony w 2005 nakładem Muzeum Powstania Warszawskiego, a ufundowany przez dyrekcję tramwajów.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Elektrownia Tramwajowa
- Historia budynku na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego
- Muzeum Powstania Warszawskiego odrestauruje grób na Powązkach