Emblemat
Z Wikipedii
Emblemat – kompozycja literacko-obrazowa, gatunek powstały w XVI w. Na dojrzałą postać emblematu (druga poł. XVI w. i wiek XVII ) składały się:
- inskrypcja, czyli sentencja, zwana (łac.) lemma lub motto (zazwyczaj ograniczona do 2-5 słów),
- obraz, zwany (łac.) imago - czyli rycina przedstawiająca różne wyobrażenia,
- subskrypcja, która była zazwyczaj utworem wierszowanym, epigramatem lub tekstem obszerniejszym, wyjaśniającym i rozwijającym sens obrazu i jego związki z lemmą.
Celem emblematu było wyszukanie związków pomiędzy słowem a obrazem – przez zestawienie treści motta z treścią imago na zasadzie intrygującej gry znaczeń, enigmatycznego rebusu, a następnie wyjaśnienie ich związku treściowego w subskrypcji. W XVI i XVII wieku popularne były książki zawierające zbiór emblematów. Pierwszą taką książką emblematyczną była wydana w Augsburgu w 1531 roku Emblematum liber (Książka emblematów), której autorem był Andrea Alciati.
W epoce baroku emblemat wpisywał się w znamienne dla tego okresu poszukiwanie wspólnoty sztuk, czego innym przejawem była barokowa opera.
W Polsce do najsłynniejszych twórców emblematów należeli Mikołaj Rej, Zbigniew Morsztyn i Stanisław Herakliusz Lubomirski. Najważniejsze polskie zbiory emblematów to:
- Mikołaja Reja: Źwierzyniec
- Andrzeja Maksymiliana Fredry: Peristromata regum (zbiór napisany po łacinie)
- Zbigniewa Morsztyna: Emblemata
- Stanisława Herakliusza Lubomirskiego: Adverbia moralia (zbiór napisany po łacinie, do którego ryciny zaprojektował Tylman z Gameren)
[edytuj] Bibliografia
- Paulina Buchwald-Pelcowa: Emblematy w drukach polskich i Polski dotyczących XVI-XVIII wieku. Wrocław 1981
- Janusz Pelc: Obraz - słowo - znak. Studium o emblematach w literaturze staropolskiej. Wrocław 1973
- Janusz Pelc: Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych. Kraków 2002
