Eryk Pomorski

Z Wikipedii

Eryk Pomorski z Bożej łaski król Danii, Szwecji i Norwegii, Wendów i Gotów, książę Pomorza
król Norwegii
Okres urzędowania	od 1389 do 1442
Poprzednik	Małgorzata I
Następca	Krzysztof Bawarski
król Danii
Okres urzędowania	od 1397 do 1439
Poprzednik	Małgorzata I
Następca	Krzysztof Bawarski
król Szwecji
Okres urzędowania	od 1397 do 1439
Poprzednik	Małgorzata I
Następca	Karol VIII Knutsson Bonde
książę słupski
Okres urzędowania	od 1449 do 1459
Poprzednik	Bogusław IX
Następca	Eryk II
książę stargardzki
Okres urzędowania	od 1449 do 1459
Poprzednik	Bogusław IX
Następca	Eryk II
Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Urodzony	przed 11 czerwca 1382
Zmarł	16 czerwca 1459
Ojciec	Warcisław VII
Matka	Maria Meklemburska
Żona	Filipa Lancaster

Eryk Pomorski (ur. przed 11 czerwca 1382 w Darłowie, zm. 16 czerwca 1459 tamże) – książę pomorski z dynastii Gryfitów. Król Norwegii (jako Eryk III) w latach 1389-1442, król Danii (jako Eryk VII, duń. Erik af Pommern) i król Szwecji (jako Eryk XII) w latach 1397-1439 (faktyczne rządy w tych trzech królestwach sprawował od 1412), książę słupski (niem. Pommern-Stolp) jako Eryk I w latach 1449-1459.

Syn księcia słupskiego Warcisława VII i Marii (zm. 1402/1403) córki księcia Henryka III z dynastii meklemburskiej z linii Mecklenburg-Schwerin.

Spis treści 1 Władca skandynawski 2 Rządy w Skandynawii 3 Powrót na Pomorze 4 Małżeństwo z Filippą Lancaster 5 Życie osobiste

[edytuj] Władca skandynawski

Eryk urodził się na zamku darłowskim, na chrzcie otrzymał imię bardzo popularne w dynastii Gryfitów – Bogusław. Babką Eryka, matką Marii meklemburskiej była księżniczka duńska Ingeborga (zm. przed 1370), córka króla Waldemara IV Atterdaga (zm. 1375), ostatniego męskiego przedstawiciela dynastii Estridsenów na tronie duńskim, siostrą Ingeborgi była Małgorzata I. Po śmierci Waldemara IV Atterdaga na tron duński w wieku 6 lat wstąpił Olaf II, syn króla Norwegii Haakona VI z dynastii Folkunga i Małgorzaty I, młodszej córki Waldemara IV. Regencję za małoletniego Olafa sprawowała Małgorzata, która po śmierci swego męża (1380) przejęła rządy regencyjne także w Norwegii. Olaf II zmarł przedwcześnie w 1387 r. w wieku 17 lat. W 1389 r. Małgorzata wsparła powstanie szwedzkiego rycerstwa przeciwko władzy tamtejszego króla Albrechta pochodzącego z niemieckiej dynastii meklemburskiej. W tym samym roku Małgorzata adoptowała Eryka i przeprowadziła jego koronację na króla Norwegii, a następnie w 1397 r. doprowadziła do jego koronacji na króla Danii i Szwecji, jednocześnie przedstawiciele wszystkich trzech królestw zawarli w Kalmarze w Szwecji akt unii wieczystej (tzw. unia kalmarska), a Eryk tamże został koronowany na króla unii. Eryk mimo, że w 1401 r. osiągnął pełnoletność to nie objął faktycznej władzy, która nadal dzierżyła królowa Małgorzata I.

[edytuj] Rządy w Skandynawii

Po objęciu samodzielnych rządów w 1412 r. (po śmierci Małgorzaty I) Eryk rozpoczął staranie o odzyskanie księstwa Szlezwiku dla korony duńskiej, które jako lenno dzierżyli hrabiowie Holsztynu. Mimo, że parlament duński nakazał hrabiom holsztyńskim zwrócić Szlezwik, co zatwierdził król Niemiec Zygmunt Luksemburczyk, Eryk po trwających do 1423 walkach (wspierany przez swych krewnych, książąt pomorskich Bogusława IX ks. słupskiego i Barnima VIII ks. Barda) musiał ostatecznie wycofać się z kilkukrotnie zajmowanego księstwa. Eryk zreorganizował swoją kancelarię królewską, rozbudował Kopenhagę i inne miasta Danii, jednakże skupienie się tylko na sprawach duńskich wywołało niezadowolenie w królestwach Norwegii i Szwecji, gdzie król popadł w konflikt z tamtejszymi możnymi, tym bardziej, że stanowiska w tych dwóch krajach król obsadzał Duńczykami lub Niemcami z Pomorza. Dodatkowym źródłem konfliktu był charakter króla, był on bowiem człowiekiem porywczym, szorstkim w obejściu, ze skłonnościami do autorytaryzmu. Podczas soboru w Konstancji (1419 r.) Eryk zawarł formalny sojusz z Królestwem Polskim, szukając przeciwwagi dla miast Hanzy i zakonu krzyżackiego, największych rywali Danii w rejonie Morza Bałtyckiego, jednak do spodziewanego przez Eryka małżeństwa jego brata stryjecznego Bogusława IX z Jadwigą, córką Władysława II Jagiełly nie doszło. W 1423 r. Eryk wraz z książętami pomorskimi zawarł sojusz z zakonem krzyżackim, na wypadek wojny z Polską. W latach 1424-1425 Eryk udał się z pielgrzymką do Ziemi Świętej, wracając król zatrzymał się w Krakowie, gdzie z innymi władcami wziął udział w uroczystościach ślubnych króla Władysława Jagiełły z Zofią (Sonką) ks. holszańską. Po powrocie do Danii król wszczął kolejną wojnę z Holsztynem i Hanzą, trwającą do ogłoszenia rozejmu w 1432 r. Wcześniej w 1429 r. by pokryć koszty wojny i osłabić Hanzę Eryk nałożył cła na statki przepływające przez duńskie cieśniny Sundu, potem podwyższył podatki w swych królestwach, co razem z trwającą blokadą morską Hanzy, osłabiającą handel bałtycki, doprowadziło do znacznego pogorszenia sytuacji ekonomicznej krajów unii kalmarskiej, a w konsekwencji do niezadowolenia z rządów króla. W Szwecji wybuchło powstanie pod wodzą Engelbrekta Engelbrektssona, ugoda z powstańcami doprowadziła do rewizji postanowień unii kalmarskiej, która odtąd miała być związkiem trzech suwerennych państw rządzonych przez własne rady na podstawie krajowego prawa. Eryk złamał postanowienia ugody, a gdy duńska rada wbrew królowi nie zgodziła się na uznanie księcia pomorskiego Bogusława IX (na którym ciążyła klątwa kościelna) następcą Eryka, to rada szwedzka powołała Karola Knutssona Bonde na regenta królestwa, a następnie wybuchło przeciwko królowi powstanie w Danii. W efekcie rady trzech królestw podjęły decyzje o detronizacji Eryka: w Danii i Szwecji (1439) i w Norwegii (1442). Rada królestwa Danii zwróciła się o przyjęcie korony królewskiej do księcia Palatynatu Krzysztofa Bawarskiego z dynastii Wittelsbachów, będącego również potomkiem Waldemara IV Atterdaga (jego matka była siostrą Eryka).

[edytuj] Powrót na Pomorze

Pokonany Eryk osiadł na Gotlandii, gdzie w Visby urządził swą siedzibę, skąd wyprawiał się na łupieżcze rejsy morskie, napadając na statki kupieckie, najczęściej należące do Hanzy. Mimo prób uzyskania pomocy od zakonu krzyżackiego i księcia Bogusława IX, zdetronizowany Eryk nie podjął żadnych poważniejszych kroków by odzyskać utracone trony trzech królestw. Proponowano Erykowi oddanie Gotlandii w dożywocie, jednak wzmógł on tylko akcje korsarskie na Bałtyku. Eryk usiłował sprzedać Gotlandię zakonowi krzyżackiemu, Danii lub Szwecji, ale po udanym ataku sił szwedzkich na wyspę opuścił Gotlandię w 1449 r. i objął władzę w księstwie słupskim, po zmarłym w 1447 r. księciu Bogusławie IX, swym bracie stryjecznym, którego był najbliższym krewnym. Po objęciu władzy w księstwie słupskim Eryk pilnował jego spraw, łagodząc spory między biskupem kamieńskim a miastami. We współpracy z wdową po Bogusławie IX, księżną Marią (córką Siemowita IV ks. mazowieckiego) doprowadził do małżeństwa jedynej córki Bogusława IX – Zofii z księciem wołogoskim Erykiem II , swoim krewnym z dynastii Gryfitów, którego wyznaczył następcą w księstwie słupskim. Władając księstwem Eryk rezydował przede wszystkim w Darłowie, gdzie w tamtejszym zamku miał swą siedzibę i gdzie zmarł prawdopodobnie 3 maja 1459 r. Król przed śmiercią przekazał księżniczce Zofii wielki skarb, składający się z kosztowności przywiezionych z Danii oraz zdobytych podczas korsarskich wypraw. Późniejsi królowie duńscy czynili wielkie starania o odzyskanie skarbu, który uważali za swoją własność. Co się stało ze skarbem, tego do dziś nie wiadomo. Obecnie król Eryk jest pochowany w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Darłowie, gdzie można zobaczyć jego grobowiec, wystawiony w XVIII wieku.

[edytuj] Małżeństwo z Filippą Lancaster

26 października 1406 w Lund (wówczas Dania, dziś Szwecja) poślubił królewnę angielską Filippę z dynastii Lancasterów. Jego wybranka była najmłodszą córką króla Anglii Henryka IV. Małżeństwo nie było zgodne. Kłótnie wywoływała bezpłodność żony. W 1429 r. Filippa zamieszkała w klasztorze brygidek w Vadstena, gdzie zmarła 5 stycznia 1430 r. i następnego dnia została pochowana. W kościele klasztornym zachowała się jej płyta nagrobna. Małżeństwo to pozostało bezdzietne.

[edytuj] Życie osobiste

Po śmierci żony królowej Filippy król wdał się w romans z Cecylią, pokojówką zmarłej królowej, co wzburzyło wówczas mocno jego poddanych. Eryk z Cecylią (zm. po 22 lipca 1459) mieszkali razem podczas pobytu na Gotlandii, a później także w Darłowie. Prawdopodobnie po 1439 r. zawarli morganatyczne małżeństwo. Eryk był człowiekiem wysokim (190 cm wzrostu), energicznym, cieszył się dużym powodzeniem u kobiet, był także porywczy. Nie zostawił potomków.