Ferdynand Goetel

Z Wikipedii

Ferdynand Goetel (ur. 15 maja 1890 w Suchej Beskidzkiej, zm. 24 listopada 1960 w Londynie) – polski prozaik, dramatopisarz, publicysta, scenarzysta i działacz polityczny, członek Polskiej Akademii Literatury od 1935 r., działacz polskiego PEN Clubu i Związku Zawodowego Literatów Polskich, laureat Złotego Wawrzynu PAL.

Był bratem geologa Walerego Goetla.

[edytuj] Życiorys

W latach 1908-1912 studiował architekturę na politechnice w Wiedniu, gdzie poznał m.in. Rafała Malczewskiego. Należał w tym czasie do polskiego klubu narciarskiego i wziął udział w kilku wyprawach narciarskich w Taury Radstadskie. Był członkiem Związku Strzeleckiego.

W okresie 1907-1914 czynnie uprawiał taternictwo. Był od 1907 r. członkiem Klubu Kilimandżaro, a od 1908 Sekcji Turystycznej PTT. Wspinał się m.in. w towarzystwie brata Walerego, Mieczysława Świerza, Władysława Kulczyńskiego. Uczestniczył w pierwszych wejściach m.in. na Zasłonistą Turnię (w 1908 r.) i na Wielką Kapałkowa Turnię ze Śnieżnej Doliny (w 1909 r.). Tematyka tatrzańska pojawia się obficie w jego twórczości publicystycznej, poezji i opowiadaniach.

Od 1912 zamieszkał w Warszawie. W wyniku wybuchu I wojny światowej jako poddany austriacki został przez Rosjan deportowany do Turkiestanu. W czasie rewolucji bolszewickiej wszedł do Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Taszkiencie, wcielony do Armii Czerwonej. Wraz z żoną i małą córeczką uciekł od bolszewików w 1920 r. i powrócił do Polski przez Iran, Indie i Anglię w 1921 r.

W latach 1921-1925 był sekretarzem Akademii Górniczej w Krakowie. Zajmował się też dziennikarstwem. W latach 1922-1925 zajmował stanowisko redaktora naczelnego "Przeglądu Sportowego", a następnie "Kuriera Porannego". W 1925 zamieszkał w Warszawie i pracował jako redaktor miesięcznika Naokoło Świata". W latach 1926-1933 był prezesem polskiego PEN Clubu, a w latach (1933 - 1939) prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich.

II wojnę światową spędził w Warszawie. W trakcie obrony miasta we wrześniu 1939 r. był kierownikiem sekcji propagandy Obywatelskiego Komitetu Pomocy Ludności Warszawy. Współpracował wówczas z kierującym obroną Warszawy jej prezydentem Stefanem Starzyńskim, pisząc m.in. jego przemówienia radiowe. W latach 1943-1944 wspólnie z Wilamem Horzycą był redaktorem podziemnego pisma "Nurt".

W 1943 za wiedzą Delegatury Rządu na Kraj wziął udział z ramienia Czerwonego Krzyża w misji niemieckiej, która badała groby polskich oficerów w Katyniu. Po wojnie był dla Sowietów jednym z najbardziej niewygodnych świadków zbrodni katyńskiej. Został przez władze komunistyczne oskarżony o kolaborację z Niemcami i ścigany listami gończymi. Przez rok ukrywał się w jednym z krakowskich klasztorów. Zdradzony przez Adama Ważyka musiał uciekać z Polski. Z fałszywym paszportem holenderskim na nazwisko Jana Mentena przez Czechy i Bawarię dotarł do wojska polskiego we Włoszech. Oczyszczony przez specjalną komisję z zarzutów kolaboracji został oficerem prasowym Drugiego Korpusu. W 1946 r. wyjechał do Londynu. Publikował w polskiej prasie emigracyjnej, m.in. w londyńskich Wiadomościach i paryskiej Kulturze. Walczył piórem o godne miejsce Polski w Europie i ostro polemizował z zachodnimi politykami, którzy pozostawiali ją w sferze wpływów wschodnich. Pod koniec życia chorował na jaskrę, lecz mimo to regularnie dyktował artykuły do prasy.

W PRL komunistyczne władze obłożyły jego twórczość całkowitą cenzurą: przez 45 lat nie drukowano jego książek, a całą jego twórczość wycofano z bibliotek. Dopiero w czerwcu 1989 zarząd polskiego Pen Clubu pod przewodnictwem Juliusza Żuławskiego stwierdził całkowitą bezpodstawność zarzutów skierowanych przeciwko Goetlowi i zażądał przywrócenia pisarza i jego twórczości społeczeństwu.

13 grudnia 2003 prochy Ferdynanda Goetla sprowadzone do Polski zostały pochowane na zakopiańskim cmentarzu na Pęksowym Brzyzku.

[edytuj] Dzieła

• Kar Chat (1922);
• Przez płonący Wschód (Warszawa 1922);
• Pątnik Karapeta... (1923);
• Ludzkość (1925);
• Z dnia na dzień (1926);
• Egipt (Lwów 1927);
• Humoreski (1927);
• Wyspa na chmurnej północy (Warszawa 1928);
• Samuel Zborowski (1929);
• Serce lodów (1930);
• Dziesięciu z Pawiaka (scenariusz filmowy, 1931);
• Podróż do Indii (Warszawa 1933);
• Dzień wielkiej przygody (scenariusz filmowy, 1935);
• Pod znakiem faszyzmu (1938);
• Pod znakiem faszyzmu (1939);
• Czasy wojny (wspomnienia, Londyn1955);
• Nie warto być małym (1959);
• Anakonda (pośmiertnie, 1964);
• Patrząc wstecz (pamiętnik, pośmiertnie, Londyn 1966);

[edytuj] Bibliografia

• Piotr Lisiewicz: Taternik na stromej ścieżce, w: "Niezależna Gazeta Polska" nr 11 (21), 2 XI 2007;
• Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Goetel Ferdynand, w: "Wielka Encyklopedia Tatrzańska", Poronin 1995;
• www.ecriture.com.pl/articles/79/79.pdf
• W. J. Muszyński, Idealista, nonkonformista, wygnaniec...: www.glaukopis.pl/pdf/goetel.pdf