Franciszek II Habsburg
Z Wikipedii
Franciszek II Habsburg z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski oraz dziedziczny cesarz Austrii, król Jerozolimy, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Galicji i Lodomerii, arcyksiążę Austrii, książę Lotaryngii, Salzburga, Würzburga, Frankonii, Styrii, Karyntii i Krainy, wielki książę Krakowa, wielki książę Transylwanii, margrabia Moraw, książę Sandomierza, Mazowsza, Lublina, Górnego i Dolnego Śląska, Oświęcimia i Zatoru, Cieszyna i Friuli, książę Berchtesgaden i Mergentheim, hrabia Habsburga, Gorycji, Gradiski i Tyrolu oraz margrabia Górnych i Dolnych Łużyc i Istrii |
|
Cesarz rzymsko-niemiecki | |
Okres urzędowania | od 14 lipca 1792 do 6 sierpnia 1806 |
Poprzednik | Leopold II Habsburg |
Następca | rozwiązanie Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego |
Arcyksiążę Austrii (od 11 sierpnia 1804 r. cesarz), król Czech i Węgier | |
Okres urzędowania | od 1 marca 1792 do 2 marca 1835 |
Poprzednik | Leopold II Habsburg |
Następca | Ferdynand I Habsburg |
Dane biograficzne | |
Dynastia | Dom Habsbursko-Lotaryński |
Urodzony | 12 lutego 1768 Florencja |
Zmarł | 2 marca 1835 Wiedeń |
Ojciec | Leopold II Habsburg |
Matka | Maria Ludwika Burbon |
Żona | Elżbieta Wirtemberska Maria Teresa Burbon-Sycylijska Maria Ludwika Habsburg-Este Karolina Augusta Wittelsbach |
Dzieci | Maria Ludwika Austriaczka Ferdynand I Habsburg (cesarz austriacki) Maria Leopoldyna Habsburg Franciszek Karol Habsburg |
Franciszek II (I) Habsburg (ur. 12 lutego 1768 we Florencji, zm. 2 marca 1835 w Wiedniu) – cesarz rzymsko-niemiecki 1792-1806 (zlikwidował Cesarstwo), król Czech i Węgier 1792-1835, cesarz Austrii (jako Franciszek I) 1804-1835. Syn cesarza Leopolda II i Marii Ludwiki Burbon, księżniczki hiszpańskiej. Ojciec Marii Ludwiki, drugiej żony Napoleona Bonaparte.
Spis treści |
[edytuj] Wybór na cesarza
Jego narodziny przyjęto w rodzinie cesarskiej z wielką radością. Babka, cesarzowa Maria Teresa Habsburg, miała wykrzykiwać z radości: Poldek ma syna! Poldek ma syna!. Wczesne lata życia Franciszek spędził na dworze ojca we Florencji. W 1784 r. został wysłany do Wiednia, gdzie wychowywał się pod okiem stryja, cesarza Józefa II. Podczas VIII wojny austriacko-tureckiej kilkakrotnie u boku stryja odwiedzał wojska austriackie na linii frontu.
9 stycznia 1788 r. we Wiedniu poślubił Elżbietę Wilhelminę (21 kwietnia 1767 - 18 lutego 1790), córkę księcia wirtemberskiego Fryderyka Eugeniusza i Fryderyki Doroty Zofii, córki margrabiego Brandenburg-Schwedt Fryderyka Wilhelma.
Józef II zmarł bezpotomnie w 1790 r. i cesarzem został ojciec Franciszka, Leopold II. Franciszek objął tron cesarski objął po śmierci ojca w 1792 r. Jego wyboru dokonali następujący elektorzy: on sam jako król Czech, król Prus Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern jako margrabia brandenburski, książę saski Fryderyk August III, książę bawarski Karol IV Teodor Wittelsbach, król Wielkiej Brytanii Jerzy III jako książę hanowerski, arcybiskup Moguncji Friedrich Karl Joseph von Erthal, arcybiskup Trewiru Klemens Wacław Wettyn i arcybiskup Kolonii Maksymilian Franciszek Habsburg. Koronacja Franciszka odbyła się 14 lipca we Frankfurcie nad Menem. 6 czerwca został ukoronowany w Budzie na króla Węgier, a 9 sierpnia w Pradze na króla Czech.
19 marca 1790 r. we Wiedniu poślubił Marię Teresę Burbon (6 czerwca 1772 - 13 kwietnia 1807), córkę króla Sycylii i Neapolu Ferdynanda I i Marii Karoliny Habsburg, córki cesarza Franciszka I Lotaryńskiego. 10 listopada 1816 poślubił z kolei Karolinę Augustę Wittelsbach (ur. 8 lutego 1792 Mannheim, zm. 9 lutego 1873 Wiedeń), córkę króla Bawarii, Maksymiliana I, po jej rozwodzie z Wilhelmem I Wirtemberskim.
[edytuj] Wojny z rewolucyjną Francją
W przeciwieństwie do swoich oświeconych poprzedników Franciszek był zadeklarowanym konserwatystą. Z niepokojem obserwował rewolucyjne wydarzenia we Francji. 20 kwietnia 1792 r. Austria wypowiedziała Francji wojnę. Powstała I koalicja antyfrancuska w skład której weszła Austria, Prusy, Wielka Brytania, Hiszpania, Portugalia, Sardynia i Neapol. Jednak letnia kampania 1792 r. nie przyniosła sukcesów. Ofensywa prusko-austriacka została powstrzymana 20 września pod Valmy. Porażką zakończyło się również austriackie oblężenie Lille, a Francuzi odnieśli sukcesy w Alzacji. W kolejnych latach Francuzi odnosili kolejne sukcesy. W latach 1794-1795 zajęli austriackie Niderlandy. Austriacy odnosili również porażki na froncie włoskim, gdzie dowodził generał Napoleon Bonaparte. Na mocy pokoju w Campo Formio z 1797 r. Austriacy utracili Mediolan. Uzyskali natomiast część obalonej Republiki Weneckiej - Dalmację, Istrię i samą Wenecję.
Austria nie brała udziału w II rozbiorze Polski w 1793 r. Franciszek był z tego faktu wielce niezadowolony i zdymisjonował swojego ministra, Philippa von Cobenzla. Jego miejsce zajął Johann Amadeus Franz de Paula Thugut. Choć zajęta wojnami z rewolucyjną Francją Austria nie wzięła udziału w tłumieniu insurekcji kościuszkowskiej, w 1795 r. wraz z cesarzową Rosji Katarzyną II i królem Prus Fryderykiem Wilhelmem II Franciszek wziął udział w III rozbiorze Polski.
Pokój z Francją nie trwał długo. W 1799 r. powstała II koalicja antyfrancuska, w skład której weszły Austria, państwa niemieckie, Wielka Brytania, Neapol, Rosja i Turcja. Wojska austriacko-rosyjskie odniosły pewne sukcesy we Włoszech, ale w 1799 r. Rosja wycofała się z wojny po fiasku wyprawy na Zurich. Przyczyniła się do tego niekompetencja austriackich generałów, którzy wyposażyli rosyjskiego dowódcę Suworowa w niedokładne mapy, w efekcie czego Suworow pobłądził w Alpach. W 1800 r. Napoleon zadał Austriakom klęskę pod Marengo i wyrzucił ich z Italii. Niepowodzenia wojenne spowodowały upadek Thuguta. Jego miejsce zajął Ludwig Cobenzl, który przystąpił do rokowań z Francją. Ich owocem był podpisany 9 lutego 1801 r. pokój w Lunéville. W 1803 r. na polecenie Napoleona dokonano zmian w organizacji Rzeszy, likwidując księstwa biskupie i mniejsze miasta, tradycyjnie przyjazne dynastii austriackiej.
[edytuj] Wojny napoleońskie
11 sierpnia 1804 r., wobec fiaska prób uzyskania od książąt Rzeszy dziedziczności tytułu cesarza rzymskiego, przyjął dziedziczny tytuł cesarza Austrii jako Franciszek I. W ten sposób formalnie powstało Cesarstwo Austriackie, obejmujące wszystkie dziedziczne posiadłości Habsburgów. Była to również odpowiedź na przyjęcie przez Napoleona tytułu cesarza Francuzów. Przez niecałe dwa lata Franciszek był określany jako "cesarz Niemiec i Austrii" i jako podwójny cesarz, "dwucesarz" (niem. Doppelkaiser).
Wkrótce potem zawiązano III koalicję antyfrancuską. W 1805 r. austriacka armia zaatakowała Bawarię, ale została wymanewrowana przez Napoleona i w październiku skapitulowała pod Ulm. Franciszek musiał uznać królewskie tytuły, przyjęte pod patronatem Napoleona przez władców Bawarii i Wirtembergii i zadowolić się jedynie deklaracją, że nie oznacza to secesji obu krajów z Rzeszy Niemieckiej. 2 grudnia 1805 r. połączone siły austriacko-rosyjskie (Franciszek i car Aleksander I) przegrały bitwę z Francuzami pod Austerlitz. Pokojem w Preszburgu Austria oddawała Francji Dalmację, Wenecję, Tyrol i Górną Szwabię. Porażka osłabiła austriacką pozycję w I Rzeszy. 12 sierpnia 1806 r. powstał Związek Reński, obejmujący większość państw niemieckich a Franciszek został zmuszony przez zwycięskiego Napoleona do wydania aktu, w którym zrzekał się tytułów cesarza rzymskiego i króla niemieckiego oraz zwolniał stany Rzeszy ze zobowiązań względem Cesarstwa. Był to koniec Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W ten sposób tradycja cesarstwa Franków i protektorat nad Niemcami przechodził w ręce Francuzów.
Przez kolejne trzy lata Austria stała przy boku Napoleona. Jednak francuska inwazja na Hiszpanię i obalenie dynastii Burbonów zaniepokoiły dwór cesarski. W 1809 r. wybuchła kolejna wojna Austrii z Francją. Zakończyła się ona jeszcze w tym samym roku klęską pod Wagram, która kosztowała Austrię utratę części Galicji, ziem III rozbioru Polski. Terytoria te zostały przyłączone do Księstwa Warszawskiego. Na rzecz samego Napoleona utracił natomiast wybrzeże dalmatyńskie, a Salzburg przypadł Bawarii (pokój w Schönbrunn). W 1810 r. córka Franciszka I Maria Ludwika Austriaczka została nową żoną Napoleona. Odtąd zneutralizowana Austria dostała się w orbitę francuskich wpływów, podobnie jak Prusy po bitwie pod Frydlandem w 1807 r.
6 stycznia 1808 r. we Wiedniu poślubił Marię Ludwikę Habsburg-Este (14 grudnia 1787 - 7 kwietnia 1816), córkę arcyksięcia Ferdynanda Habsburga i Marii Beatrycze d'Este, córki Herculesa III d'Este.
Tymczasem nowy kierownik austriackiej polityki, Klemens Lothar von Metternich, utrzymywał ścisły sojusz z Francją. Wojska austriackie brały udział w wyprawie na Rosję w 1812 r. Jednak klęska Wielkiej Armii sprawiła, że od początku 1813 r. Metternich zaczął się powoli wycofywać z sojuszu z Francją. W sierpniu 1813 r. Austria wypowiedziała Francji wojnę. Franciszek I był gospodarzem kongresu wiedeńskiego (1814-1815 r.) i współzałożycielem Świętego Przymierza (wraz z carem Rosji Aleksandrem I i królem Prus Fryderykiem Wilhelmem III). Kongres wiedeński przyniósł Austrii niewielkie nabytki terytorialne, Habsburgowie nie odzyskali ziem III rozbioru Polski, które przypadły Rosji, jako pogromczyni Napoleona, i weszły w skład Królestwa Polskiego.
[edytuj] Epoka Metternicha
Po klęskach w wojnach napoleońskich ster rządów coraz bardziej przechodził w ręce księcia Metternicha, którego cesarz mianował najpierw ministrem spraw zagranicznych, a potem kanclerzem cesarstwa austriackiego. Ponieważ Metternich uważał, iż godność cesarza rzymskiego byłaby po 1815 r. dla Habsburgów bardziej ciężarem niż źródłem korzyści, pokonanie Napoleona nie przyniosło zjednoczenia Niemiec. Zawiązano jedynie konfederację państw niemieckich – Związek Niemiecki z cesarzem Austrii jako przewodniczącym ex officio. Metternich starał się za to uczynić z Austrii przywódcę Świętego Przymierza i energicznie włączył się w działania tego sojuszu występując z inicjatywami zwoływania kolejnych kongresów.
29 października 1816 r. Franciszek ożenił się po raz czwarty. W Monachium poślubił Karolinę Augustę Wittelsbach (8 lutego 1792 - 9 lutego 1873), córkę króla Bawarii Maksymiliana I Józefa i Augusty Wilhelminy Marii, córki księcia Jerzego Wilhelma.
Franciszek zmarł w 1835 r. Jego następcą został jego najstarszy syn, upośledzony umysłowo Ferdynand. Franciszek został pochowany w grobie nr 57 w krypcie cesarskiej kościoła Kapucynów we Wiedniu.
[edytuj] Genealogia
Franciszek I Lotaryński ur. 8 XII 1708 zm. 18 VIII 1765 |
Maria Teresa Habsburg ur. 13 V 1717 zm. 29 XI 1780 |
Karol III Burbon ur. 20 I 1716 zm. 14 XII 1788 |
Maria Amalia Wettyn ur. 24 XI 1724 zm. 27 IX 1760 |
||||||||||
Leopold II Habsburg ur. 5 V 1747 zm. 1 III 1792 |
Maria Ludwika Burbon ur. 24 XI 1745 zm. 15 V 1792 |
||||||||||||
1 Elżbieta Wirtemberska ur. 21 IV 1767 zm. 18 II 1790 OO 6 I 1788 |
2 Maria Teresa Burbon 1) ur. 6 VI 1772 zm. 13 IV 1807 OO 19 IX 1790 |
Franciszek II Habsburg ur. 12 II 1768 zm. 2 III 1835 |
3 Maria Ludwika Habsburg-Este 2) ur. 14 XII 1787 zm. 7 IV 1817 OO 6 I 1808 |
4 Karolina Wittelsbach 3) ur. 8 II 1792 zm. 9 II 1873 OO 10 XI 1816 |
|||||
1 | 2 | 2 | 2 | 2 | |||||
Ludwika Habsburg ur. 18 II 1790 zm. 24 VI 1791 |
Maria Ludwika Habsburg ur. 12 XII 1791 zm. 17 XII 1847 |
Ferdynand I Habsburg ur. 19 IV 1793 zm. 29 VI 1875 |
Maria Karolina Habsburg ur. 8 VI 1794 zm. 16 III 1795 |
Karolina Habsburg ur. 9 XII 1795 zm. 30 VI 1799 |
|||||
2 | 2 | 2 | 2 | 2 | |||||
Maria Leopoldyna Habsburg 4) ur. 22 I 1797 zm. 11 XII 1826 |
Maria Klementyna Habsburg ur. 1 III 1798 zm. 3 IX 1881 |
Józef Habsburg ur. 9 IV 1799 zm. 30 VI 1807 |
Maria Karolina Habsburg ur. 8 IV 1801 zm. 22 V 1832 |
Franciszek Karol Habsburg 5) ur. 7 XII 1802 zm. 8 III 1878 |
|||||
2 | 2 | 2 | |||||||
Maria Anna Habsburg ur. 8 VI 1804 zm. 28 XII 1858 |
Jan Nepomucen Habsburg ur. 30 VIII 1805 zm. 19 II 1809 |
Amalia Habsburg ur. 6 IV 1807 zm. 9 IV 1807 |
- córka Ferdynanda I Burbona i Marii Karoliny Habsburg (córki Franciszka I Lotaryńskiego i Marii Teresy Habsburg)
- córka Ferdynanda Habsburga (syna Franciszka I Lotaryńskiego i Marii Teresy Habsburg)
- córka Maksymiliana I Józefa Wittelsbacha
- żona Piotra I Braganzy
- ojciec Franciszka Józefa I Habsburga
Poprzednik Leopold II Habsburg |
Cesarz rzymsko-niemiecki 1792-1806 |
Następca rozwiązanie Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego Napoleon I Bonaparte (Prezydent Związku Reńskiego) |
Poprzednik Leopold II Habsburg |
Król Czech 1792-1835 |
Następca Ferdynand V Habsburg |
Poprzednik Leopold II Habsburg |
Król Węgier 1792-1835 |
Następca Ferdynand V Habsburg |
Poprzednik Leopold VII Habsburg |
Arcyksiążę Austrii 1792-1804 |
Następca tytuł się przekształcił |
Poprzednik Leopold II Habsburg |
Władca austriackich Niderlandów 1792-1795 |
Następca utrata na rzecz Francji |
Poprzednik Leopold II Habsburg Republika Cisalpińska |
Książę Mediolanu 1792-1797 1799-1800 |
Następca Republika Cisalpińska Prowincjonalna Komisja Rządowa |
Poprzednik tytuł nie istniał |
Cesarz Austrii 1804-1835 |
Następca Ferdynand I Habsburg |
Poprzednik Leopold II Habsburg |
Król Galicji 1815-1835 |
Następca Ferdynand I Habsburg |
Poprzednik Napoleon I Bonaparte (Prezydent Związku Reńskiego) |
Prezydent Związku niemieckiego 1815-1835 |
Następca Ferdynand I Habsburg |
Zabór rosyjski (władcy państw zaborczych (1772-1815) |
Katarzyna II Wielka • Paweł I Romanow • Aleksander I Romanow |
|
Zabór pruski (władcy państw zaborczych (1772-1815) |
Fryderyk II Wielki • Fryderyk Wilhelm II • Fryderyk Wilhelm III |
|
Zabór austriacki (władcy państw zaborczych (1772-1815) |
Józef II Habsburg • Leopold II Habsburg • Franciszek II |
|
Księstwo Warszawskie | ||
Po upadku Księstwa Warszawskiego Romanowowie – unia personalna z Rosją | ||
Romanowowie |
Mikołaj I Pawłowicz • Aleksander II Romanow • Aleksander III Romanow • Mikołaj II Romanow |
|
Hohenzollernowie |
Fryderyk Wilhelm III • Fryderyk Wilhelm IV • Wilhelm I • Fryderyk III • Wilhelm II |
|
Habsburgowie (cesarze austriaccy noszący tytuł króla Galicji i Lodomerii i wielkiego księcia Krakowa) |
Franciszek II • Ferdynand I • Franciszek Józef I • Karol I Habsburg |