Góry Świętokrzyskie
Z Wikipedii
|
||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Góry Świętokrzyskie (342.34) – masyw górski położony w południowo-wschodniej Polsce, w centralnej części Wyżyny Kieleckiej. Obok Sudetów jedno z najstarszych pasm górskich w Polsce[1]. Najwyższy szczyt to Łysica (612 m n.p.m.) w paśmie Łysogór. Nazwa gór pochodzi od relikwii Krzyża Świętego przechowywanych w klasztorze na Łysej Górze[2].
Góry Świętokrzyskie wypiętrzyły się w czasie kaledońskich ruchów górotwórczych na granicy syluru i dewonu. Następnie zostały odmłodzone w czasie orogenezy hercyńskiej (dolnykarbon) i ponownie podczas orogenezy alpejskiej (trzeciorzęd).
Charakterystyczne dla krajobrazu najwyższych partii Gór Świętokrzyskich są strome stoki, głęboko wcięte doliny, skałki ostańcowe i gołoborza[1]. Góry Świętokrzyskie porośnięte są lasami jodłowymi (Puszcza Jodłowa) i bukowymi. Na ich terenie wytyczono Świętokrzyski Park Narodowy.
Gospodarczym i turystycznym centrum regionu są Kielce. Do ważniejszych ośrodków turystycznych należą Święta Katarzyna i Nowa Słupia.
W przeszłości na terenie Gór Świętokrzyskich znajdowały się ośrodki górnictwa rud żelaza, ołowiu i miedzi.
Spis treści |
[edytuj] Budowa geologiczna
Budowa geologiczna Gór Świętokrzyskich jest bardzo zróżnicowana. Pasmo główne w skład którego wchodzą m.in. Łysogóry zbudowane jest z najstarszych skał kambryjskich. Podobnie dno Doliny Chęcińskiej oraz południowe pasmo wzniesień ciągnące się od Pasma Zgórskiego po Wygiełzowskie.
Z okresu ordowiku oraz syluru pochodzą osady( łupki szarogłazowe dla syluru) z których zbudowane jest m.in. dno Doliny Wilkowskiej. Pasma Chęcińskie i Zelejowskie znajdujące się w okolicach Chęcin zbudowane są z osadów dewońskich.
W Górach Świętokrzyskich występuje także niewielka ilość utworów z karbonu i permu. Zlepieńce zygmuntowskie zbudowane z dolomitowych otoczaków wieku dewońskiego, spojone kalcytowym matriksem; pochodzące z tego ostatniego okresu wydobywane są w kamieniołomach na Czerwonej Górze w Paśmie Bolechowickim. Karbon natomiast jest reprezentowany przez łupki krzemionkowe. Można znaleźć wychodnie w polu przy zachodniej scianie kamieniołomu Kowala. Utwory triasowe występują w zachodnim przedłużeniu pasma głównego m.in. w pasmach Dobrzeszowskim i Oblęgorskim i reprezentowane są przez utwory piaskowcowe i ilaste.
Z osadów jurajskich zbudowane są Grzywy Korzeczkowskie oraz Grząby Bolmińskie. Utwory kredowe spotykane są w zasadzie tylko na obrzeżach Gór Świętokrzyskich. Z okresu trzeciorzędu i czwartorzędu pochodzą utwory powstałe w wyniku erozji masywu Gór Świętokrzyskich, a także less nawiany przez wiatr.
[edytuj] Klimat
Klimat Gór Świętokrzyskich znacznie różni się od otaczających je regionów. Średnia temperatura roczna jest o około 1-2 °C niższa od temperatury w Warszawie i wynosi 6-7°C. Średnia suma opadów na rok waha się od 650 do 900 mm. Najwyższe szczyty pokryte są śniegiem od listopada do kwietnia. Średni czas utrzymywania się pokrywy śnieżnej to 50-90 dni w ciągu roku. Okres wegetacyjny najwyższych partii gór jest o dwa tygodnie krótszy niż w Warszawie i wynosi około 200 dni. Podobnie jak w wyższych górach można tu zaobserwować zjawisko inwersji temperatur – temperatura na nagrzanych stokach górskich może być nawet o 5°C wyższa niż na dnie dolin, położonych kilkadziesiąt metrów niżej.
[edytuj] Wody
Teren Gór Świętokrzyskich jest działem wodnym dopływów Wisły. Największy obszar zajmują zlewnie: Kamiennej na północy i Nidy na południu. Część obszaru Gór odwadniana jest ponadto przez Opatówkę, Koprzywiankę, Czarną Staszowską oraz Czarną Konecką (dopływ Pilicy). Sieć wodna jest niezależna od przebiegu pasm oraz budowy geologicznej. Tylko Pasmo Jeleniowskie stanowi dział wód między dorzeczami Kamiennej i Nidy. Główny węzeł hydrograficzny ulokowany jest na północ od Pasma Klonowskiego.
[edytuj] Pasma górskie
W skład Gór Świętokrzyskich wchodzi kilkanaście pasm. Są one położone równolegle do siebie, ciągnąc się z zachodu na wschód. Główną oś stanowi ciąg pasm o długości ok. 70 km. Rozpoczyna się on w okolicach Dobrzeszowa na zachodzie. W jego skład wchodzą od zachodu: Pasmo Dobrzeszowskie, Pasmo Oblęgorskie, Wzgórza Tumlińskie, Pasmo Masłowskie, Łysogóry oraz Pasmo Jeleniowskie, które kończy się w okolicach Opatowa. Ciąg ten pocięty jest przełomami rzek: Łosośnej, Bobrzy, Lubrzanki i Słupianki. Na południe od Łysogór znajduje się niewielkie Pasmo Bielińskie.
Na południe od pasma głównego, oddzielony od niego Padołem Kielecko-Łagowskim, położony jest ciąg, w skład którego wchodzą pasma: Zgórskie, Posłowickie, Dymińskie, Daleszyckie, Cisowskie, Brzechowskie, Orłowińskie i Wygiełzowskie. Na północ od Pasma Wygiełzowskiego znajduje się Pasmo Iwaniskie. Na południe od Pasma Orłowińskiego położone jest Pasmo Ociesęckie.
Na południowy zachód od Pasma Dymińskiego rozciągają się pasma Zelejowskie i Chęcińskie, rozdzielone Doliną Chęcińską. Na zachód od Chęcin położone są dwa niewielkie pasma: Grzywy Korzeczkowskie i Grząby Bolmińskie. Na północny wschód od Chęcin znajduje się natomiast Pasmo Bolechowickie.
Na północ od pasma głównego rozciąga się Pasmo Klonowskie, w którego wschodniej części znajduje się kilka samotnych wzniesień (m.in. Góra Chełmowa). Dalej na północ położone jest Pasmo Sieradowickie.
Na terenie Kielc oraz w ich okolicach znajduje się Pasmo Kadzielniańskie.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, PWN, Warszawa 1998, ISBN 83-01-12677-9, str 845-846
- ↑ Ryszard Garus, Znakowane szlaki turystyczne woj. kieleckiego, Kielce 1990, str 7
[edytuj] Bibliografia
- Ryszard Garus, Przewodnik dla turystów pieszych i zmotoryzowanych. Kielce – Góry Świętokrzyskie, Kielce 1998, ISBN 83-86953-35-7
- Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, PWN, Warszawa 1998, ISBN 83-01-12677-9, str 845-846
[edytuj] Zobacz też
Płaskowyż Suchedniowski • Garb Gielniowski • Przedgórze Iłżeckie • Góry Świętokrzyskie • Wyżyna Sandomierska • Pogórze Szydłowskie
