Gabon

Z Wikipedii

République Gabonaise Republika Gabońska
Flaga Gabonu Herb Gabonu
Hymn: La Concorde
Język urzędowy	francuski
Stolica	Libreville
Ustrój polityczny	republika
Typ państwa	republika parlamentarna
Głowa państwa	prezydent Omar Bongo
Szef rządu	premier Jean-Eyeghe Ndong
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	74. na świecie 267 667 km² ~0%
Liczba ludności (2007)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	154. na świecie 1 454 867▲ 5,4 osób/km²
Jednostka monetarna	frank CFA (XAF)
Niepodległość	od Francji 17 sierpnia 1960
Religia dominująca	katolicyzm
Strefa czasowa	UTC +1
Kod ISO 3166	GA
Domena internetowa	.ga
Kod samochodowy	GAB
Kod telefoniczny	+241

Gabon, Republika Gabońska (franc. République Gabonaise) – państwo położone w środkowej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Gwineą Równikową, Kamerunem (na północy) i Kongiem (na wschodzie). Stolicą i największym miastem Gabonu jest Libreville.

Od czasu uzyskania niepodległości od Francji 17 sierpnia 1960, Gabon był rządzony tylko przez dwóch prezydentów. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku, Gabon wprowadził wielopartyjny system i nową demokratyczną konstytucję, która uwzględniła bardziej przezroczysty proces wyborczy i zreformowała wiele rządowych instytucji. Niewielka populacja (niespełna dwa miliony), obfite bogactwa naturalne, i zagraniczne inwestycje uczyniły z Gabonu jeden z najbogatszych krajów regionu o jednym z najwyższych HDI w Czarnej Afryce. Jest członkiem MFW, NAM, ONZ, UNESCO i WHO.

Spis treści 1 Historia 1.1 Wczesna historia 1.2 Gabon jako kolonia francuska 1.3 Niepodległy Gabon 2 Pochodzenie nazwy kraju 3 Polityka 3.1 Prezydent 3.2 Premier 3.3 Senat 3.4 Zgromadzenie Narodowe 3.5 Sądownictwo 3.6 Uroczystości państwowe 3.7 Przestrzeganie praw i swobód 3.8 Stosunki międzynarodowe 4 Podział administracyjny 4.1 Prowincje 5 Geografia 5.1 Informacje ogólne 5.2 Ukształtowanie powierzchni 5.3 Zasoby naturalne 5.4 Zagrożenia 5.5 Klimat 5.6 Rzeki 6 Przyroda Gabonu 6.1 Fauna i flora 6.2 Ekologia 6.3 Parki narodowe 7 Gospodarka 7.1 Rolnictwo 7.2 Hodowla zwierząt 7.3 Rybołówstwo 7.4 Leśnictwo 7.5 Górnictwo 7.6 Przemysł 7.7 Energetyka 7.8 Handel zagraniczny 7.9 Waluta 7.10 Wzrost PKB [6] 8 Transport 8.1 Transport drogowy 8.2 Transport kolejowy 8.3 Transport lotniczy 8.4 Transport wodny 9 Demografia 9.1 Grupy etniczne 9.2 Języki 9.3 Religie i wyznania 9.4 Migracje 9.5 Urbanizacja 9.6 Miasta 10 Edukacja 10.1 Uniwersytety i uczelnie wyższe 11 Kultura 11.1 Muzyka 11.2 Maski 11.3 Sport 11.4 Radiofonia i telewizja 12 Warunki socjalne 12.1 Służba zdrowia 13 Siły zbrojne 14 Znani Gabończycy 14.1 Osoby związane z Gabonem 15 Przypisy 16 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

[edytuj] Wczesna historia

Pierwsze odkryte ślady ludzkiej obecności na tym terenie pochodzą z przełomu paleolitu i neolitu. W późniejszym czasie ziemie te zostały zasiedlone przez liczne plemiona z grupy Bantu. Pierwszymi Europejczykami, którzy dotarli do Gabonu byli w 1471 trudniący się handlem niewolnikami Portugalczycy.

[edytuj] Gabon jako kolonia francuska

W XVIII wieku na terenie Gabonu zaczęli osiedlać się Francuzi. Francja przybrała status seniora przez podpisywanie traktatów z gabońskimi wodzami przybrzeżnych plemion w 1839 i 1841 roku. Amerykańscy misjonarze z Nowej Anglii założyli misję przy Baraka (obecnie Libreville) w 1842 roku. W 1849 roku, Francuzi zdobyli statek służący do transportu niewolników i wypuścili oni niewolników przy delcie rzeki Komo. Niewolnicy założyli w tym miejscu osadę o nazwie Libreville (fr. miasto wolności). Francuscy eksploratorzy spenetrowali gęste dżungle Gabonu w okresie 1862 a 1887 roku. Najsławniejszy, Savorgnan de Brazza, wykorzystywał gabońskich tubylców w jego poszukiwaniach górnego biegu rzeki Kongo. Francja zajęła Gabon w 1885 roku, a w 1889 roku Gabon został włączony do Konga Francuskiego. W 1910 roku Gabon stał się częścią Francuskiej Afryki Równikowej, federacji, która przetrwała do 1959 roku. W 1946 roku otrzymał status francuskiego terytorium zamorskiego, a w 1958 roku na podstawie referendum stał się republiką posiadającą ograniczoną autonomię przewidzianą dla krajów Wspólnoty Francuskiej. Gabon ostatecznie uzyskał niepodległość 17 sierpnia 1960 roku.

[edytuj] Niepodległy Gabon

W latach sześćdziesiątych XX wieku Gabon brał udział w tworzeniu grupy państw Brazzaville. Od momentu uzyskania niepodległości istniały dwie partie: BDG, rządzony przez Leona M'Ba, i UDSG (Union Démocratique et Socialiste Gabonaise) od Jean-Hilaire Aubame. BDG uzyskało poparcie od trzech z czterech niezależnych ustawodawczych zastępców, i M'Ba został zaprzysiężony premierem. Wkrótce potem było wnioskowane, że Gabon miał niewystarczającą liczbę osób dla systemu dwupartyjnego, dwóch przywódców partii zgodziło się co co jednej listy kandydatów. W lutym 1961 r. odbyły się wybory, utrzymane pod nowym systemem prezydenckim, w których Léon M'ba został prezydentem, a Aubame ministrem spraw zagranicznych.

Ta koalicja istniała do lutego 1963 r., gdy większe BDG zmusiło członków UDSG do wybrania między przyłączeniem do swojej partii albo rezygnacji. Ministrowie UDSG ustąpili, a Léon M'ba rozpisał wybory na luty 1964 r. oraz również zmniejszył liczbę miejsc Zgromadzenia Narodowego (od 67 do 47). UDSG nie zebrał listy kandydatów zdolnych spełniać wymagania z wyborczych dekretów. Gdy BDG miało duże szanse ponownie wygrać wybory, gabońskie wojsko obaliło prezydenta M'Ba w bezkrwawym zamachu stanu 18 lutego 1964 r. Francuskie wojsko na nowo przywróciło jego rząd następnego dnia. Wybory odbywały się w kwietniu z wieloma opozycyjnymi kandydatami. Kandydaci BDG odnieśli zwycięstwo wyborcze zajmując 31 miejsc a opozycja 16. W marcu 1967 roku, Léon M'ba był wybrany na prezydenta, a Omar Bongo (wtedy Albert Bongo) na wiceprezydenta. M'Ba zmarł później tamtego roku, i Omar Bongo został prezydentem.

W marcu 1968, Bongo oznajmił, że Gabon zostanie jednopartyjnym krajem przez rozwiązanie BDG i założenie nowej partii – Gabońska Partia Demokratyczna. Bongo został wybrany na prezydenta w lutym 1975 roku i ponownie wybrany w grudniu 1979 r. i listopadzie 1986 r. na okres siedmiu lat. W kwietniu 1975 r. zlikwidowano urząd wiceprezydenta, a na jego miejsce wprowadzono premiera. Używając PDG jako narzędzie by zlikwidować regionalne i plemienne rywalizacje, które podzieliły gabońską politykę, Bongo starał się jednoczyć naród.

Opozycja partii PDG kontynuowała swoją politykę, jednakże, we wrześniu 1990 r., dwa próby zamachu stanu nie powiodły się. Gospodarczy kryzys i chęć liberalizacji polityki sprowodowały agresywne demonstracje i strajki przez studentów i robotników na początku 1990 r. W odpowiedzi ich żądania, Bongo wynegocjował z nimi znaczące koncesje płacowe. W dodatku, obiecał utworzyć PDG i organizować krajową polityczną konferencję na przełomie marca i kwietnia 1990 roku, by omówić przyszły polityczny system Gabonu. PDG i 74 organizacji politycznych było obecnych na konferencji. Uczestnicy zasadniczo podzielili się na dwie luźne koalicje.

Konferencja kwietniowa zatwierdziła szeroko zakrojone polityczne reformy, wliczając w to tworzenie senatu, decentralizację procesu budżetowego, wolności zgromadzeń i prasy, i anulowanie wiz wyjazdowych. W próbie prowadzenia zmiany politycznego systemu na wielopartyjną demokrację, Omar Bongo został przewodniczącym PDG i stworzył przejściowy rząd, na czele którego stanął nowy premier – Casimir Oye-Mba. Gabońskie Socjaldemokratyczne Ugrupowanie (RSDG) było mniej liczne niż poprzedni rząd i obejmował przedstawicieli z kilku partii opozycyjnych w jego szafce. RSDG sporządziło projekt tymczasowej konstytucji, która dostarczyła podstawowej deklaracji praw człowieka i niezawisłego sądownictwa ale zachowało silne prawa wykonawcze dla prezydenta. Po dalszej recenzji przez konstytucyjny komitet i Zgromadzeniu Narodowym, ten dokument zaczął obowiązywać w marcu 1991 r.

Pomimo dalszych antyrządowych demonstracji po przedwczesnej śmierci przywódcy opozycji, pierwsze wybory do Zgromadzenia Narodowego po prawie 30 latach miały miejsce na przełomie września i października 1990 roku. PDG ponowne wygrał wybory w grudniu 1993 roku z 51% ilością głosów, kandydaci opozycyjni odmówili potwierdzenia wyników wyborów. Poważne społeczne niepokoje wywołały ugodę między rządem a frakcjami opozycyjnymi do pracy na rzecz politycznego ośrodka społecznego. PDG wygrało wybory samorządowe w 1996 i 1997 r., ale w kilku ważnych miastach, wliczając w to Libreville, wygrali burmistrzowie opozycyjni.

[edytuj] Pochodzenie nazwy kraju

Nazwa Gabon pochodzi z języka portugalskiego Rio de Gaboa, kiedy to Portugalczycy w 1485 r. przybyli do ujścia zacisznej rzeki, nazywając ją rzeka schronienia.

[edytuj] Polityka

Gabon jest republiką opartą na konstytucji pochodzącej z roku 1991. Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władzę sprawuje 2-izbowy parlament: Zgromadzenie Narodowe (120 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję) i Senat (91 senatorów powoływanych przez rady gminne i regionalne również na 5-letnią kadencję).

W marcu 1991 r., została uchwalona nowa konstytucja. Wśród jej zapisów pojawia się deklaracja praw człowieka i rządowa komisja doradcza, która zajmuje się kwestiami gospodarczymi i społecznymi. Wielopartyjne wybory odbywały się w 1990-91 chociaż partie opozycyjne miały jeszcze nie być formalnie dopuszczone do nich.

Największe partie Gabonu to:

• Gabońska Partia Demokratyczna
• Unia Ludu Gabońskiego
• Zgromadzenie na rzecz Gabonu
• Gabońska Unia na rzecz Demokracji i Rozwoju

[edytuj] Prezydent

Pierwszym prezydentem niepodległego Gabonu był wybrany w 1961 r. Léon M'ba. Prowadził antyopozycyjną politykę, która doprowadziła do zamachu stanu w 1964 roku, udaremnionego przez wojska francuskie. Obecnym prezydentem Gabonu jest Omar Bongo. Jest on jednym z najdłużej pozostających u władzy osób na świecie. Prezydentem jest od 1967 roku. Jest członkiem Gabońskiej Partii Demokratycznej.

[edytuj] Premier

Obecnym premierem Gabonu od 20 stycznia 2006 roku jest Jean-Eyeghe Ndong. Jest członkiem Gabońskiej Partii Demokratycznej. Zastąpił on Jeana-François Ntoutoume Emane.

[edytuj] Senat

Senat jest izbą wyższą gabońskiego parlamentu. Zasiada w nim 91 członków, wybranych na okres sześciu lat w jednomandatowych okręgach wyborczych przez lokalnych i deparatementalnych radnych.

Pierwszym prezydentem senatu był Georges Rawiri (1932-2006), stary krajowy wpływowy polityk i bliski sojusznik Omara Bongo. Służył na tym stanowisku aż do swojej śmierci w 2006 roku. Został on zastąpiony przez obecnego senatora – René Radembino Coniquet pochodzącego z grupy etnicznej Myéné.

[edytuj] Zgromadzenie Narodowe

Zgromadzenie Narodowe (Assemblée Nationale) jest niższą izbą gabońskiego parlamentu. Zasiada w nim 120 członków (111 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na na 5-letnią kadencję i dziewięciu członków wyznaczonych przez prezydenta).

[edytuj] Sądownictwo

Cywilny system sądownictwa w Gabonie składa się z trzech części: sądy okręgowe, sądy apelacyjne i Sąd Najwyższy Gabonu. Sąd Najwyższy ma trzy izby: sądowy, administracyjny i księgowości. Konstytucja z 1991 roku, która dała wiele podstawowych wolności i praw, też utworzyła również Sąd Konstytucyjny - ciało, które rozważa tylko konstytucyjne zagadnienia i wykazuje właściwy stopień samodzielności w podejmowaniu decyzji.

Sądownictwo też składa się równeż z wojskowego trybunału, który rozpatrywuje wykroczenia pod wojskowym prawem, państwowego sądu bezpieczeństwa (cywilny trybunał) i specjalnego sądeu karnego dla przypadków oszustwa i korupcji włączając w to rządowych urzędników.

Konstytucja daje prawo do publicznego procesu sądowego i prawa do obrony prawnej, ale nie ma żadnego prawa do domniemania niewinności. W dodatku, chociaż konstytucja zapewnia ochronę do nieingerencji w prywatność i korespondencję, nakaz przeprowadzenia rewizji łatwo może być wydany przez sąd, czasami po wykrytym fakcie. Znaczący czynnik odstraszający do politycznej zdrady jest słaba niezależność sądownictwa w próbach bezpieczeństwa stanu, gdzie wpływ sędziego może mieć ważne znaczenie. Sąd Bezpieczeństwa Państwa, ostatnio zebrany w 1990 roku, jest zwoływany przez rząd, by rozpatrywać sprawy dotyczące bezpieczeństwa państwa.

[edytuj] Uroczystości państwowe

Święta państwowe

Data	Polska nazwa	Oryginalna nazwa
19 lutego	Dzień Konstytucji
12 marca	rocznica założenia Gabońskiej Partii Demokratycznej
17 sierpnia	Dzień Niepodległości	Jour d'Indepence

[edytuj] Przestrzeganie praw i swobód

Wolność i demokracja

W raporcie Freedom in the World 2006, ogłoszonym przez pozarządową amerykańską organizację Freedom House, Gabon znalazł się w kategorii państw "Częściowo wolnych" ze wskaźnikiem 4,5 w 7-stopniowej skali. ^[1]

Wolność prasy i mediów

1) w raporcie Freedom of the Press 2005 (Freedom House), Gabon znalazł się w kategorii państw "Częściowo wolnych" na 139 miejscu na 194 ze wskaźnikiem 66 w 100-stopniowej skali. ^[2]

2) w raporcie Press Freedom Index 2004 organizacji Reporterzy bez Granic (ang. Reporters Without Borders, RWB, fr. Reporters sans frontières, RSF', Gabon był na 115 miejscu na 167. ^[3]

[edytuj] Stosunki międzynarodowe

Gabon nie jest za bardzo zaangażowany w polityce międzynarodowej, popiera jednak rozmowy ws. międzynarodowych wydarzeniach i rozpoznawaniu obu części podzielonych krajów. Od 1973 roku, liczba krajów utrzymująca stosunki dyplomatyczne z Gabonem podwoiła się. W wewnątrzafrykańskich wydarzeniach, Gabon opowiada się za rozwojem przez ewolucję a nie rewolucję i popierają wolną przedsiębiorczość jako system najbardziej skuteczny w szybkim wzroście gospodarczym. Zainteresowany stabilnością w Centralnej Afryce i możliwościach interwencji, Gabon był bezpośrednio zainteresowany wysiłkami mediacji w Czadzie, Republice Środkowoafrykańskiej, Kongo, Angoli, i dawnym Zairze (DRK). W grudniu 1999 roku, dzięki mediacji prezydenta Bongo, zostało zawarte porozumienie pokojowe w Kongo-Brazzawille między rządem a większością dowódców zbrojnego buntu. Gabon był silnym rzecznikiem regionalnej stabilności i gabońskie siły zbrojne odgrywały ważną rolę w ONZ w stabilizacji Republiki Środkowoafrykańskiej (MINURCA).

[edytuj] Podział administracyjny

Gabon jest podzielony w 9 prowincji i na 37 departamentów.

[edytuj] Prowincje

Nr Nazwa Powierzchnia km² liczba mieszkańców (2005) Stolica 1 Estuaire 20 740 638 219 Libreville 2 Górne Ogowe 36 547 143 715 Franceville (Masuku) 3 Środkowe Ogowe 18 535 58 307 Lambaréné 4 Ngounié 37 750 107 173 Mouila 5 Nyanga 21 285 54 330 Tchibanga 6 Ogowe-Ivindo 46 075 67 326 Makokou 7 Ogowe-Lolo 25 380 60 510 Koulamoutou 8 Ogowe Nadmorskie 22 890 134 913 Port Gentil 9 Woleu-Ntem 38 465 134 028 Oyem ogólnie 267 667 1 398 521 Libreville

[edytuj] Geografia

Gabon leży w środkowej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Długość linii brzegowej wynosi 880 km. Na północy graniczy z Gwineą Równikową (długość granicy – 350 km) i Kamerunem (300 km), na wschodzie i na południu z Republiką Konga (1903 km). Przez terytorium państwa przechodzi równik. Gabon jest rozciągnięty pomiędzy szerokościami geograficznymi 2°N i 4°S. Największą rzeką przepływającą przez Gabon jest Ogowe. Gabon także zachowuje naturalne środowisko z czym może być największą przestrzenią naturalnych parków w świecie. Gabon jest położony w większości w Wyżynie Dolnogwinejskiej, średnio wznoszącej się na wysokość 600 m n.p.m. Nad jej równinną powierzchnią dominują dwa masywy: Góry Krystaliczne i Chaillu. Najwyższym szczytem Gabonu jest Mont Iboundji (1575 m n.p.m.). Administracyjnie, Gabon jest rozdzielany do 9 prowincji, które dzielą się na 37 departamentów.

[edytuj] Informacje ogólne

• Obszar:
  • całkowity: 267 667 km²
• Granice lądowe:
  • długość całkowita: 2533 km
  • granica: z Gwineą Równikową (długość granicy – 350 km), Kamerunem (300 km), Republiką Konga (1903 km)
  • Linia brzegowa: 880 km

[edytuj] Ukształtowanie powierzchni

Gabon jest położony w większości w Wyżynie Dolnogwinejskiej, średnio wznoszącej się na wysokość 600 m n.p.m. Jest położony wzdłuż nizin, rozciągające się na szerokości od 30 do 200 km, gdzie na szerokości dłuższej niż 96 km tworzy skalisty stok, którego wysokość sięga od 450 do 600 m. Ten płaskowyż jest położony na północy, wschodzie i w większości na południu. Rzeki schodzące z głębi wyrzeźbiły głębokie kanały wobec skarpy, podzielając ją na odmienne części, takie jak Góry Krystaliczne i Góry Chaillu. Są to góry położone w różnych częściach Gabonu z najwyższym szczytem – Mt. Iboundji (1,575 m). Północna linia brzegowa głęboko jest nacięta z zatokami, estuariami i deltami tak daleko na południe jak delta rzeki Ogowe, tworząc doskonałe naturalne schronienia. Dalej na południu wybrzeże staje się bardziej strome, ale są też przybrzeżne obszary graniczone przez laguny i bagna namorzynu. Faktycznie cały teren jest zawarty w dorzeczu Rzeki Ogowe, której długość wynosi około 1,100 km długa i nadaje się do żeglugi na długości około 400 km. Najniższy punkt wysokościowy znajduje się u wybrzeża Oceanu Atlantyckiego (0 m n.p.m.), a najwyższy punkt to Mont Iboundji (1575 m n.p.m.).

[edytuj] Zasoby naturalne

Zasoby naturalne: ropa naftowa, mangan, uran, złoto, drewno, rudy żelaza, energia wodna.

[edytuj] Zagrożenia

Zagrożenia: wylesianie, kłusownictwo.

[edytuj] Klimat

Gabon leży w strefie klimatu równikowego wybitnie wilgotnego. Średnia roczna temperatura wynosi 26°C. Najgorętszym miesiącem jest styczeń, z przeciętną temperaturą wahającą się w Libreville od 23°C do 31°C. Przeciętne lipcowe temperatury, czyli najzimniejszego miesiąca, znajdują się w zasięgu między 20°C i 28°C. Od czerwca do września nie ma faktycznie żadnych opadów ale jest wysoki poziom wilgotniości; sezonowo najwięcej deszczu pada w grudniu i styczniu. Deszcz wtedy jest intensywny. Nadmierny deszcz jest spowodowany przez kondensację wilgotnego powietrza będącego skutkiem połączenia się, bezpośrednio poza wybrzeżem, zimnego Prądu Benguelskiego z południa i ciepłego Prądu Gwinejskiego z północy. Roczna suma opadów waha się pomiędzy 1500 a 2500 mm.

[edytuj] Rzeki

Przez Gabon przepływają trzy rzeki główne:

Nr	nazwa	długość	powierzchnia dorzeczy
1.	Ogowe	1 200 km	215 000 km²
2.	Nyanga	600 km	22 000 km²
3.	Komo	230 km	5000 km²

[edytuj] Przyroda Gabonu

[edytuj] Fauna i flora

Pokrywa roślinna na terenach Gabonu jest i gęsta i jej przyrost jest szybki. Około 85% powierzchnii kraju zajmują wilgotne lasy równikowe. Okres wegetacyjny jest wiecznie zielony. W Gabonie występuje ponad 6.000 gatunków roślin oraz inne gatunki, które raz na rok tracą liście. Wzrost drzew jest szczególnie gwałtowny; w rzadziej zaleszonych obszarach, drzewa są średnio wysokie na 60 m i pnie grubo są splecione z winoroślami. Występuje tu około 300 gatunków drzew. W przybrzeżnych regionach szerokie przestrzenie są przykryte wysoką trawą papirusu. W Gabonie można spotkać takie gatunki drzew jak okoumé, mahoń, iroko. Poza tym występują: mango, bananowiec, palma kokosowa, heban, iboga, palma, spathodea, kakaowiec. Sawanny występują w dolinach rzek Nyanga i Ngoumé.

W Gabonie można spotkać takie zwierzęta jak: boa dusiciel, bawół, bongo, dzioborożce, kameleon, karakal, kot złoty, szympans zwyczajny, krab, słoń afrykański, goryl, buszbok, hipopotam, świnia leśna, ibis, manat afrykański, mamba czarna, mamba pospolita, mandryl, mangusta, łuskowiec, lampart, lew, sępowronek, potamochoerus, papuga popielata, jeżozwierz, żmija gabońska.

[edytuj] Ekologia

Problemy Gabonu w dziedzinie ochrony środowiska dotyczą wycinki lasów, zanieczyszczenia i utrzymanie dzikiej przyrody. Lasy, które zajmują 78% powierzchnii kraju są zagrożone przez nadmierną wycinkę drzew.

Przybrzeżne lasy Gabonu były zubożałe, ale istnieje program ponownego zalesienia. Około 2,7% całkowitego obszaru powierzchnii Gabonu jest pod ochroną. Zanieczyszczenie gruntu jest problemem w rozwoju miejskich centrów przez zanieczyszczający przemysł i gospodarstwa domowe. Miasta Gabonu łącznie produkują 0.1 milionów ton śmieci rocznie. Woda w Gabonie jest zanieczyszczona przez przemysł naftowy. Gabon ma 164 m³ kilometrów odnawialnych zasobów wody. Około 47% mieszkańców wsi i 95% mieszkańców miast ma czystą wodę pitną. W wyniku rozwoju demograficznego powiększył się popyt na mięso, kłusownictwo stało się zagrożeniem dla fauny. Począwszy od 2001 roku, 12 ze 190 gatunków ssaków w Gabonie zostały zagrożone. Cztery gatunki ptaków ze 466 też zostało zagrożonych wraz z dwoma gatunkami gadów. Dodatkowo 78 ze ok. 6,000 gatunków roślin zostało zagrożonych. Gabon ma największą populację goryla na świecie.

[edytuj] Parki narodowe

park narodowy	prowincja	powierzchnia
Akanda	Estuaire	540 km²
Monts Birougou	Ngounié, Ogowe-Lolo	690 km²
Ivindo	Ogowe-Ivindo	3000 km²
Loango	Ogowe Nadmorskie	1550 km²
Lopé	Ogowe-Ivindo	4970 km²
Mayumba	Nyanga	80 km²
Minkébé	Woleu-Ntem	7560 km²
Monts de Cristal	Estuaire	1200 km²
Moukalaba-Doudou	Nyanga	4500 km²
Mwagne	Ogowe-Ivindo	1160 km²
Plateaux batékés	Górne Ogowe	2050 km²
Pongara	Estuaire	870 km²
Waka	Ngounié	1070 km²

[edytuj] Gospodarka

Dane statystyczne za lata 2004-2007
struktura zatrudnienia:	– rolnictwo 60% – przemysł 15% – usługi 25%
Produkt krajowy brutto ważony parytetem siły nabywczej (PKB):	20,09 mld USD
wzrost PKB:	4,5% (2007 r.)
PKB na jednego mieszkańca:	13,800 USD
udział w strukturze PKB:	– rolnictwo 5,8% – przemysł 58,8% – usługi 35,5%
budżet:	– dochody: 3,353 mld USD – wydatki: 1,3 mld USD
inflacja:	5%
dług zagraniczny:	3,579 mld USD
rezerwy złota i dewizy:	1,459 mld USD
siła robocza:	600 000 ludzi
bezrobocie:	21%
inwestycje:	24% PKB
elektryczność:	– produkcja: 1,52 mld TWh – konsumpcja: 1,241 GWh – produkcja wg źródła: paliwa kopalne: 27,8% hydroelektrownie: 72,2% elektrownie atomowe: 0% inne: 0%
ropa naftowa:	– produkcja: 266 000 bar/d – konsumpcja: 13 000 bar/d – eksport: 228 000 bar/d – import: 2 436 bar/d
gaz ziemny:	– produkcja: 95,91 mln m³ – konsumpcja: 95,91 mld m³
import:	1,951 mld USD
eksport:	6,856 mld USD
eksport (najważniejsi partnerzy):	– Stany Zjednoczone (27,6%), – Chiny (15,9%), – Francja (7,8%), – Trynidad i Tobago (5,4%), – Tajlandia (4,3%)
import (najważniejsi partnerzy):	– Francja (35,4%), – Stany Zjednoczone (7,6%), – Holandia (5,5%), – Kamerun (4,5%), – Belgia (4,3%)

Gabon jest krajem rolniczo-przemysłowym. W Gabonie uprawiane są takie rośliny jak: jams, maniok, taro, kukurydza, trzcina cukrowa, kawa, kakao, palma oleista. Bardzo dobrze rozwinięty jest tam przemysł wydobywczy (gł. wydobycie i przetwórstwo ropy naftowej). Gabon posiada także znaczne złoża rud uranu i wystarczające na ponad 100 lat zasoby rud manganu. Nie eksploatowane są jednak dotychczas złoża rudy żelaza w Bélinga (płn.-wsch. część kraju), które należą do największych na świecie. Inne występujące w obfitości bogactwa naturalne – w tym najlepsze na świecie tropikalne gatunki twardego drewna są na razie wykorzystywane w niewielkim stopniu. Gabon jest bardziej rozwinięty niż sąsiednie państwa. Był pełnym członkiem OPEC od 1975 do 1995. Dochód narodowy w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi 5010 USD i jest czterokrotnie większy od państw Czarnej Afryki. Spowodowało to nagłym spadkiem skrajnego ubóstwa, jednak wciąż duża odsetek populacji pozostaje biedna. Problemem gospodarki są długi od zaciągniętych pożyczek w latach siedemdziesiątych XX w.

Jednostką monetarną Gabonu jest frank CFA, dzielący się na 100 centymów.

Gabon był uzależniony od drewna i manganu do czasu odkrycia na morzu ropy naftowej we wczesnych latach siedemdziesiątych XX wieku. Sektor naftowy obecnie stanowi 50% PKB i 80% eksportu. Wydobycie nafty obecnie podupada od czasów, gdy wydobywano 370 000 baryłek ropy dziennie w 1997 roku. W 1998 roku spadek w cenach ropy naftowej wywarł ujemny wpływ na dochody państwowe i gospodarkę.

Przekroczenie budżetu na transgabonśką kolej, wstrząs cen ropy naftowej w 1986 r., i dewaluacja franka CFA w 1994 r. spowodowały problem długów. Gabon pogorszył reputację z Klubem Paryskim i IMF za złe zarządzanie długiem i dochodami. IMF skrytykowało rząd za przekroczenie budżetu na rzeczach dalekobudżetowych, zapożyczenia z banku centralnego, i opóźnianie harmonogramu dla prywatyzacji i administracyjnej reformy.

Dochody Gabonu z ropy naftowej spowodowało silnym wzrostem PKB na głowę do 4 000 dolarów, niezwykle wysokim jak dla regionu środkowoafrykańskiego. Z drugiej strony są wysokie wskaźniki ubóstwa. Gospodarka jest bardzo zależna od uzyskiwania obfitych materiałów. Drewno i górnictwo manganowe są innymi głównymi sektorami. Gabon kontynuuje wychodzenie na wahające się ceny za ropę naftową, drewno, mangan, i eksport uranu. Zagraniczni i gabońscy obserwatorzy konsekwentnie lamentowali nad brakiem zmiany podstawowych materiałów w gabońskiej gospodarce. Różni pośrednicy do tej pory udaremnili więcej dywersyfikacji (mały rynek z 1 milionem osób, uzależnienie od francuskich importów, niezdolność by zbić kapitał na regionalnych rynkach, brak gorliwości świadczącej o przedsiębiorczości wśród Gabończyka, i dość regularny strumień ropy jako "czynsz"). Małe przetwarzanie i sektory usług są zdominowane w dużej mierze kilku wiodących lokalnym inwestorom.

W 1992 roku, deficyt budżetowy został zwiększony do 2,4% PKB, i Gabonowi nie udało się zapisać zaległości jego dwustronnemu długowi, wywołując anulowanie ugód zmiany harmonogramu spłat z oficjalnymi i prywatnymi wierzycielami. Dewaluacja gabońskiego franka CFA o 50% 12 stycznia 1994 r. wywołała nagły wzrost inflacji do 35%; stawka jednak ta spadła na 6% w 1996 r. IMF wprowadził roczny plan awaryjny w 1994-95 i trzyletni zwiększony EFF przy bliskich handlowych stawkach zaczynając pod koniec 1995 roku. Francja zapewniła dodatkowe finansowe poparcie w styczniu 1997 roku po tym jak Gabon osiągnął cele IMF w połowie 1996 r. W 1997 roku, IMF skrytykowała rząd za przekroczenie budżetu na rzeczach dalekobudżetowych, pożyczając od Banku Centralnego, i wkładając jego harmonogram dla prywatyzacji i administracyjnej reformy.

[edytuj] Rolnictwo

Od czasu uzyskania niepodległości, panująca pozycja sektora ropy naftowej znacznie zmniejszyła rolę rolnictwa. Tylko 1.8% całkowitego obszaru ziemi w Gabonie jest przystosowane jako grunty orne i rolnictwo przyczynia się tylko około 5.8% PKB^[4]. W 2001 roku, import towarów rolnych do Gabonu to 18% całego importu. Do II wojny światowej, rolnictwo zostało ograniczone głównie do gospodarki samozaopatrzeniowej i uprawiano takie rośliny jak maniok, banany, zboża, ryż, pochrzyn i słodkie ziemniaki. Od czasu niepodległości chciano intensywnie zróżnicować i powiększyć rolniczą produkcję. Eksperymentalne gospodarstwa rolne zostały założone oraz spółdzielnie, które zostały założone przez połączenie wiejskiej ludności. Jednakże rolnictwo nie było na wysokim priorytecie w latach 1976–81 i robotnicy woleli szukać zatrudnienie w obszarach miejskich. Rozwój rolnictwa i małego biznesu utrudnia brak międzynarodowej konkurencji. Inny problemem jest brakie transportu dóbr na rynki.

[edytuj] Hodowla zwierząt

Gospodarka zwierzęca jest ograniczona głównie przez obecność muchów tse-tse. Główne zwierzęta, jakie są hodowane w Gabonie to: świnie, owce, kozły, bydło i kury. W wysiłku, by zmniejszyć import mięsa, rząd odłożył 200,000 hektarów (494,000 akrów) w niezaludnionym regionach sawanny, by założyc trzy rancza w Ngounie, Nyanga i Lekabi. Aktualnie import zamrożonej wołowiny są najważniejszym źródłem wołowiny, koszty importu są cztery razy mniejsze niż lokalnie wyprodukowana wołowina. Produkcja drobiu zaspokaja połowę konsumpcji Gabonu. Typowa roczna produkcja drobiu wynosi 3,900 ton.

[edytuj] Rybołówstwo

Rybołówstwo w Gabonie jest stosunkowo słabo rozwinięte. Tradycyjne rybołówstwo wynosy około dwóch-trzecich całego połowu ryb w Gabonie. Wody poza wybrzeżem Gabonu zawierają duże ilości ryb. Głownie są wyłaniane tuńczyki i sardynki. Flota rybołówstwa dawniej została bazowana głównie w Libreville. Nowy port rybacki został zbudowany w Port-Gentil w 1979 roku. Ten port jest obecnie centrum operacji dla przemysłowej floty. Całkowity połów ryb w 2000 roku wynosił 47,470 ton, z tego 80% z Oceanu Atlantyckiego. Przez międzynarodowe porozumienie i prawo Gabonu jest wytyczona strefa ekonomiczna, rozciągająca się na ok. 300 km poza wybrzeżem, które zakazuje połowów ryb w tej strefie bez rządowego upoważnienia. Jednakże, odkąd Gabon nie ma łodzi patrolowych, obce trawlery często nielegalnie chwytają tuńczyka w wodach przybrzeżnych Gabonu.

[edytuj] Leśnictwo

Powierzchnia Gabonu pokrytego przez las wynosi 77%; lasy w zawsze dostarczały mieszkańcom Gabonu podstawę do życia, specjalnie paliwa i schronienia. W lasach gabońskich występuje ok. 400 gatunków drzew, z czego około 100 gatunków jest wykorzystywanych do przemysłu. Gabon jest największym eksporterem surowego lasu w regionie i jego sprzedaże drewna surowego to ok. 20% produkcji całej Afryki. Leśnictwo jest drugie po sektorze ropy naftowej najważniejszym sektorem eksportowym. Gabon jest największym producentem okoumé na świecie - ok. 90% całej produkcji. Z Gabonu są również dostarczane inne drzewa, jak mahoń, kevazingo i heban. Inne gatunki drzew obejmuje m. in. dibetou, movingui i zingana.

Eksploatacja drewna w Gabonie jest utrudniona i rabunkowa przez utrudnienia w transporcie, głównie z powodu utrudnienia przez Kolej Transgabońską i drogę Ndjole - Bitam. W eksploatację lasów Gabonu jest zaangażowanych ok. 50 firm, które mogą dokonywać eksploatacji drewna na obszarze ok. pięciu miliona hektarów powierzchnii lasów, które zostało przyznanych przez rząd.

[edytuj] Górnictwo

Gabon jest jednym najbogatszych państw dawnej Francuskiej Afryki Równikowej jeżeli chodzi o występowanie surowców mineralnych. Gabon jest jednym z światowych liderów w wydobywaniu manganu. Duże złoża manganu występują w Moanda. Produkcja manganu wynosi 2.9 millionów ton^[5]. Na terenie Gabonu występują takie surowce jak potaż, uran, niob, ruda żelaza, ołów, cynk, diamenty, marmur i fosforan. Nie licząc ropy naftowej i gazu ziemnego, górnictwo obejmowało 2% PKB w 1996 roku.

[edytuj] Przemysł

W przemyśle jest zatrudnionych 15% siły roboczej i wytwarza on 58,8% całego PKB (2007 r.). Jest on skoncentrowany głownie na ropie naftowej, górnictwie manganu i przetwarzaniu drewna. Zakłady przemysłowe znajdują się głównie w pobliżu Libreville i miasta Port Gentil. W Gabonie poza tym znajdują się zakłady przemysłowe związane z produkcją tekstylii, cementu, chemikaliów, browary i stocznie. Produkcja jest bardzo uzależniona od czynników zewnętrznych; koszty importów podniosły się znacząco w 1994 r., kiedy dokonała się dewaluacja franka CFA. Zwiększyły się przez to koszty produkcji spowodowowało tym, że przemysł wytwórczy jest mniej konkurencyjny i głównie dostarcza towary rynek krajowy.

[edytuj] Energetyka

Głównym źródłem produkcji energii elektrycznej w Gabonie są hydroelektrownie - 70.1% (1999 r.) całej produkcji energetycznej. Pozostałą część produkuą głównie elektrownie cieplne wykorzystujące głównie gaz ziemny. Główne hydroelektrownie w Gabonie znajdują się na tamach Kinguélé i Tchimbélé na rzece Mbei i w tamie Petite Poubara niedaleko Makokou na rzece Ogowe. Produkcja i dystrybucja elektryczności są utrzymane przez Gabońskie Przedsiębiorstwo Wody i Elektryczności (SEEG), które zostało utworzone w 1963 r., wcielając równocześnie kilka mniejszych prywatnych firm. Produkcja energii elektrycznej wzrosła z 114 mln kWh w 1971 roku do 1520 kWh w 2005 r. Konsumpcja energii w Gabonie w tym samym roku wynosiła 1241 mln kWh.

[edytuj] Handel zagraniczny

Gabon jest krajem dosyć silnie uzależnionym od Francji również w imporcie, który wynosi 35,4% wszystkich importów do Gabonu, ale Francja ma coraz mniejszy udział w imporcie (z 64% w 2001 r.). Inni najważniejszi partnerzy zagraniczni w imporcie to Stany Zjednoczone - 7,6%, Holandia - 5,5%, Kamerun - 4,5%, Belgia - 4,3% (2006 r.). Głownymi produktami, które importuje Gabon to sprzęt maszynowy, artykuły żywnościowe, chemikalia i materiały budowlane.

Głowne produkty, które eksportuje Gabon to nieprzetworzona ropa naftowa (77% całego eksportu), drewno, mangan i uran (2001 r.). Jeszcze w 2001 roku Stany Zjednoczone były dominującym krajem eksportowym (47% całego eksportu). Obecnie również jest najważniejszym partnerem w eksporcie - 27,6% (2006 r.). Inni partnerzy w eksporcie towarów to Chiny - 15,9%, Francja - 7,8%, Trynidad i Tobago - 5,4% i Tajlandia 4,3% (2006 r.).

[edytuj] Waluta

Walutą obowiązującą w Gabonie jest frank CFA (The Communauté Financiere Africaine franc, symbol - XAF) dzielący się na 100 centymów. Frank CFA jest emitowany w Gabonie w monetach o nominałach: 1, 2, 5, 10, 25, 50, 100 i 500 franków CFA i banknotów: 50, 100, 500, 1 000, 5 000 i 10 000 franków CFA.

[edytuj] Wzrost PKB ^[6]

Rok	Wzrost PKB	Rok	Wzrost PKB
1980	0,0%	2001	2,1%
1987	-15,4%	2002	-0,3%
1989	15,4%	2003	2,4%
1990	5,1%	2004	1,1%
1992	-3,1%	2005	3,0%
1995	5,0%	2006	1,2%
1999	-8,9%	2007	5,6%
2000	-1,9%	2008	4,2%

[edytuj] Transport

Dane infrastruktury
Drogi o twardej nawierzchni:	629 km (wliczając 30 km dróg ekspresowych)
Linie kolejowe:	669 km
Śródlądowe szlaki wodne:	1600 km
Sieć rurociągowa:	270 km
Ilość linii telefonicznych:	– 32 000 (1995) – 39 100 (2005)
Liczba aktywnych telefonów komórkowych:	720 000 (2007)
Kod telefoniczny:	+241
Liczba odbioników radiowych:	208 000 (1997)
Ilość telewizorów:	63 000 (1997)
Internet – domena:	.ga

[edytuj] Transport drogowy

Główne drogi łączą faktycznie wszystkie główne części kraju, ale praca przy ich konserwacji i napraw jest trudna z powodu częstych i ciężkich ulew. W 2002 roku, drogowa sieć obejmowała 8,454 km dróg, w których 838 km ma twardą nawierzchnię, wliczając w to 30 km dróg ekspresowych. Głowna droga łącząca północ z południem prowadzi z Bitam do Ndendé. Ta główna droga (północ – południe) dalej jest kontynuowana w Kamerunie na północy i w Kongo na południu. Główna droga łącząca wschóz z zachodem łączy Libreville i Mékambo. Dalej na południe, inne drogi biegną z Mayumba do Lastoursville i Franceville. W 1995 roku w Gabonie było zarejestrowanych około 23,000 samochodów osobowych i 10,000 innych pojazdów w użyciu.

Drogi główne są oznaczone krajowymi trasami i ponumerowane, z przedrostkiem "N" (czasami "RN"):

• N1: Libreville – Kougouleu – Bifoun – Lambaréné – Mouila – Ndendé – Tchibanga (Kongo)
• N2: Bifoun – Alémbe – Viate – Mitzic – Bibasse – Oyem – Bitam – Éboro (Kamerun)
• N3: Alémbé – Kazamabika – Lastoursville – Moanda – Franceville
• N4: Viate – Ekonlong – Makokou – Mékambo
• N5: Kougouleu – Bibasse
• N6: Mayumba – Tchibanga – Ndendé – Lebamba – Koulamoutou – Lastoursville

[edytuj] Transport kolejowy

Jedyną linią kolejową w Gabonie jest Kolej Transgabońska (fr Transgabonais). Długość tej linii to 649 km (2002 r.). Prowadzi ona z portu Owendo (niedaleko Libreville) i prowadzi do Franceville przez m.in. miejscowości Ndjolé, Lopé, Booué, Lastoursville i Moanda.

Do lat siedemdziesiątych XX wieku Gabon nie miał żadnych linii kolejowych. W październiku 1974 roku pojawił się program budowy Kolei Transgabońskiej. Początkowo kolej miała prowadzić do Makokou i transportować rudę żelaza, jednakże trasa została zmieniona z powodów politycznych, mianowicie miała trzymać w obrębie granic państwowych transport rud manganu. W pierwszej fazie budowy, ukończonej w 1983 roku kolej połączyła port Owendo z miastem Booué (332 km). Koszty wyniosły 227 miliardów franków CFA, dodatkowo 98 miliardów franków CFA na budowy związanej z nią infrastruktury. Druga faza, ukończona w grudniu 1986 roku połączyła Booué z Franceville (357 km) przez miasto Moanda, w ten sposób ułatwiając transport i eksport manganu z południowego wschodu i eksploatacji leśnictwa w tym samym regionie. Kolej jest również ważna dla przewożenia drewna i uranu oprócz trgo jest ważnym publicznym środkiem transportu w państwie. W 2005 roku kolej przewiozła ok. 218,000 pasażerów^[7], jednakże przejazdy pasażerskie na linii są ograniczone tylko do trzech przejazdów na tydzień. Kolej Transgabońska została sprywatyzowana w 1999 roku. Obecnie jest planowane przedłużenie linii kolejowej do Brazzaville w Republice Konga. Jednak przeszkodą jest różny rozstaw torów w Gabonie (1435mm) i Kongo (1067mm). Proponowana trzecia faza budowy poprowadziłaby dalej linię z Booué do miasta Belinga w północnym wschodzie, gdzie są złoża rudy żelaza. Kolej w Gabonie jest jedną z niewielu w środkowoafrykańskich kolei, która nie powstała w czasach kolonializmu.

[edytuj] Transport lotniczy

Na terenach Gabonu znajduje się 61portów lotniczych, z których 11 posiada twardą nawierzchnię i 50 o miękkiej nawierzchnii (stan na 1999 r.). Znajdują się tu 3 międzynarodowe porty lotnicze: Libreville (im. Leona M'Ba), Port-Gentil i Franceville. Air Gabon jest narodową linią lotniczą, obsługując linie do Europy, Zachodniej i Środkowej Afryki i w przeloty wewnątrzkrajowe. Również wiele innych licznych linii lotniczych obsługują trasy międzynarodowe z i do Gabonu. Air Affaires Gabon prowadzi loty wewnątrz kraju. W 2001 roku linie lotnicze w lotach krajowych i międzynarodowych przewiozły 373,900 pasażerów.

[edytuj] Transport wodny

Najbardziej ruchliwe porty w Gabonie to Port-Gentil, centrum eksportu ropy naftowej i importu górniczego sprzętu oraz Owendo, nowy port, który został wybudowany w 1974 roku, 10 km na południe od Libreville. Pojemność portu Owendo, początkowo wynosiła 300,000 ton, i zwiększyła się do 1,5 miliona ton w 1979 roku. Mniejszy port znajduje się w Mayumba, również magazynuje drewno i port był zaprojektowany dla miasta. W 1998 roku, flota handlowa Gabonu posiadała 2 okręty, ale od 2002 roku Gabon nie ma żadnej handlowych okrętów. Gabon ma 1,600 km śródlądowych szlaków wodnych.

[edytuj] Demografia

Populacja Gabonu wynosi około 1,5 miliona obywateli (1 454 867 ^[8]). Językiem urzędowym Gabonu jest język francuski. Prawie wszyscy Gabończycy pochodzą z plemienia Bantu, chociaż w Gabonie żyje co najmniej czterdzieści grup etnicznych z oddzielnymi językami i kulturami. Fang jest największą grupą etniczną, pomimo że dane z niedawnego spisu ludności wskazują, że największą grupą jest Bandjabi (albo Nzebi). Inne grupy obejmują: Myene, Bakota, Eshira, Bapounou, i Okande. Granice pomiędzy grupami etnicznymi są rzadsze niż w innych krajach w Afryce. Ludność jest nierównomiernie rozmieszczona (na wybrzeżu gęstość zaludnienia wynosi ponad 20 osób/km², a w głębi lądu ok. 1 osoby/km²) Gabon należy do krajów o najwyższym przyroście naturalnym, który w 2004 r. wyniósł tutaj 2,5% (25‰).

Statystyki demograficzne (2006)
Zmiana liczby ludności Gabonu w latach 1961-2003 (w tysiącach)
Liczba ludności	1 424 906
Ludność według wieku
0 – 14 lat	42,1%
15 – 64 lat	53,9%
ponad 64 lata	4,0%
Wiek (mediana)
W całej populacji	18,6 roku
Mężczyzn	18,4 lat
Kobiet	18,8 lat
Przyrost naturalny	21,3‰
Współczynnik urodzeń	36,16 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	12,25 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	-2,65 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,03 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,01 mężczyzn/kobiet
15 – 64 lat	0,99 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,71 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	54,51 zgonów/1000 urodzeń żywych
płci męskiej	63,65 zgonów/1000 urodzeń żywych
płci żeńskiej	45,1 zgonów/1000 urodzeń żywych
Średnia długość życia
W całej populacji	54,49 lat
Mężczyzn	53,21 lat
Kobiet	55,82 lat
Rozrodczość	4,74 dzieci/kobietę
Piramida wieku

[edytuj] Grupy etniczne

Gabon zamieszkuje przynajmniej 40 odmiennych grup etnicznych. Pigmeje są uważani za rdzennych mieszkańców. Obecnie pozostało tylko około 3,000, będąc rozmieszczonych w małych plemionach w lasach. Największa grupa etniczna – Fang (około 30% populacji), pochodzą z północy i w XVIII wieku osiedlili się na terenach obecnego północnego Gabonu. W prowincji Woleu-Ntem, północnej części Gabonu potomkowie ludów żyją do dziś bez konfliktów z innymi ludami Bantu. Nzebi, Obamba, Eshira, Bapounou i Batéké to inne główne grupy etniczne. Mniejsze grupy to Omyene, Mpongwe, Galoa, Nkomi, Orungu i Enenga; te ludy żyją wzdłuż niższej części rzeki Ogowe, od Lambaréné do miasta Port-Gentil. Grupa etniczna Kota (albo Bakota) zamieszkuje głównie na północnym wschodzie, ale kilka plemion jest zamieszkanych również na południu. Inne grupy to Vili i Séké. Oprócz tego Gabon jest zamieszkane przez inne narodowości wliczając 6,000 Francuzów i 11,000 osób podwójnej narodowości. Członkowie plemienia Omyéné zamieszkującego okolice Port Gentil uważają się za arystokrację społeczeństwa gabońskiego ze względu na długą tradycję kontaktów z władzami kolonialnymi.

Struktura etniczna:

• Fang (35,5%)
• Mpongwe (15,1%)
• Mbede (14,2%)
• Punu (11,5%)
• Inne grupy (23,7%)

[edytuj] Języki

Językiem urzędowym Gabonu jest język francuski. Jest również używany w tutejszym systemie oświaty. Przed druga wojną światową niewielu mieszkańców Gabonu uczyło się języka francuskiego, ale niemal wszyscy z nich pracują obecnie w biznesie lub polityce. Tuż po wojnie Francja rozwijała powszechne podstawowe szkolnictwo we wszystkich swoich afrykańskich terytoriach i w latach 1960-61 spis ludności wykazał, że 47% Gabończyków mających ponad czternaście lat mówi po francusku. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku liczba osób potrafiąca czytać i pisać wzrosła do 60%.

Niewielki procent mieszkańców ma średnie lub wyższe wykształcenie, są oni również niezwykle biegli we francuskim języku. Szacuje się, że 80%^[9] populacji kraju potrafią porozumiewać się w języku francuskim i jeda trzecia mieszkańców Libreville są rodzimymi użytkownikami języka Francuskiego^[10]. Około 10,000 Francuzów żyje w Gabonie i Francja dominuje we wpływach kulturalnych i handlowych Gabonu.

Lokalne języki to przede wszystkim języki z grupy bantu, którzy zaosiedlili się na terenach Gabonu około 2,000 lat temu i został on odróżniony do około 40 języków. W tych językach powszechnie się mówi, ale nie pisze; misjonarze ze Stanów Zjednoczonych i Francji rozwinęli przepisywanie języków opartych na łacińskim alfabecie w XIX wieku i przetłumaczali oni Biblię na kilka z tych języków. Francuska kolonialna polityka oficjalnie propagowała naukę francuskiego i zniechęcała afrykańskie języki. Jednak języki były przekazywane z pokolenia na pokolenie dzięki rodzinie i plemionom.

Rząd gaboński sfinansował badania nad językami bantu na początku lat siedzemdziesiątych XX wieku i jest możliwość, by część z nich można wykorzystać do szkolnictwa.

Używane są również języki: Fang, Myene, Bateke i Bandjabi.

[edytuj] Religie i wyznania

Około 55% – 75% populacji Gabonu to chrześcijanie, w większości obrzędku rzymskokatolickiego oraz protestanci. Reszta mieszkańców to muzułmanie oraz animiści i wyznawcy lokalnych afrykańskich religii. Prawdą też jest, że bardzo dużo chrześcijan i muzułmanów łączą wiele tradycyjnych symbolu afrykańskich obrzędów w ich praktykowanej religii.

[edytuj] Migracje

Z powodu niewielkiej populacji i dobrze prosperującej gospodarki, Gabon jest bardzo korzystnym krajem dla robotników z innych afrykańskich narodów, wliczając Benin, Kamerun, Gwineę Równikową, Mali i Senegal. Około 100,000 – 200,000 imigrantów z innych krajów przebywa w Gabonie, więcej niż w Gwinei Równikowej i Kamerunie. Przypuszcza się, że obcokrajowcy stanowią przynajmniej 20% populacji w Gabonie.

Gabon w przeszłości przyjął dwie fale uchodźców z Republiki Konga. Pierwsza grupa, głównie przedstawiciele rządu, przybyła do Gabonu w 1997 r. wraz z odejściem od rządu prezydenta Pascala Lissouba; druga grupa, licząca około kilku tysięcy uchodźców, przybyła do 1999 roku w wyniku nieustannych walk w Kongo.

Całkowita liczba imigrantów w Gabonie w 2000 roku wyniosła 250,000 osób, wliczając w to 18,000 uchodźców. W 2000 roku, ostateczne saldo migracji wyniosło 4.3 na 1,000 osób, to mniej niż od 7.9 na 1,000 osób w 1990 roku. Rząd uważa, że poziom migracji jest zbyt wysoki.

[edytuj] Urbanizacja

W gabonie znajduje się 33 miast i 3 483 wsi i innych miejscowości^[11]. Poziom urbanizacji wynosi 47%. Osadnictwo wiejskie jest usytuowane wzdłuż dróg komunikacyjnych i rzek.

[edytuj] Miasta

Poniższa tabelka przedstawia spis miast w Gabonie od największych:

Nr	Miasto	Liczba mieszkańców		Prowincja
		1993	2005
1.	Libreville	419.596	578.156	Estuaire
2.	Port Gentil	79.225	109.163	Ogowe Nadmorskie
3.	Franceville (Masuku)	31.183	42.967	Górne Ogowe
4.	Oyem	22.404	30.870	Woleu-Ntem
5.	Moanda	21.882	30.151	Górne Ogowe
6.	Mouila	16.307	22.469	Ngounié
7.	Lambaréné	15.033	20.714	Środkowe Ogowe
8.	Tchibanga	14.054	19.365	Nyanga
9.	Koulamoutou	11.773	16.222	Ogowe-Lolo
10.	Makokou	9.849	13.571	Ogowe-Ivindo
11.	Bitam	7.473	10.297	Woleu-Ntem
12.	Tsogni	7.226	9.957	Nyanga
13.	Gamba	7.205	9.928	Ogowe Nadmorskie
14.	Mounana	6.372	8.780	Górne Ogowe
15.	Ntoum	6.219	8.569	Estuaire
16.	Nkan	6.188	8.526	Estuaire
17.	Lastoursville	6.053	8.340	Ogowe-Lolo
18.	Okandja	5.193	7.155	Górne Ogowe
19.	Ndendé	4.500	6.200	Ngounié
20.	Booué	4.200	5.787	Ogowe-Ivindo
21.	Fougamou	4.100	5.649	Ngounié
22.	Ndjolé	3.700	5.098	Środkowe Ogowe
23.	Mbigou	3.000	4.134	Ngounié
24.	Mayumba	2.900	3.996	Nyanga
25.	Mitzic	2.820	3.886	Woleu-Ntem
26.	Mékambo	2.800	3.858	Ogowe-Ivindo
27.	Lékoni	2.600	3.583	Górne Ogowe
28.	Mimongo	2.400	3.307	Ngounié
29.	Minvoul	2.100	2.894	Woleu-Ntem
30.	Médouneu	1.400	1.929	Woleu-Ntem
31.	Omboué	1.210	1.667	Ogowe Nadmorskie
32.	Cocobeach	1.200	1.653	Estuaire
33.	Kango	1.100	1.516	Estuaire

[edytuj] Edukacja

W Gabonie mieszka 1 362 000 osób, w tym 41% stanowią osoby poniżej 15 roku życia. 9,6% środków z budżetu idzie na edukację. Okres chodzenia do szkoły trwa 13 lat z klasy pierwszej do trzynastej. Nauka trwa w języku francuskim. Piśmienność mieszkańców Gabonu wynosi 84,0%^[12] (73,7% u mężczyzn, 53,3% u kobiet).

Do głównych stopnii tytułu baccalauréat są zaliczane:

• A1, skoncenrowany na jeżyku francuskim, filozofii i matematyce
• A2, skoncenrowany na języku francuskim i języku obcym
• B, skoncenrowany na ekonomii
• C, skoncenrowany na matematyce i fizyce
• D, skoncenrowany na matematyce, fizyce, biologii i naukach o Ziemi.

[edytuj] Uniwersytety i uczelnie wyższe

• Uniwersytet Omara Bongo
• Politechnika we Franceville
• Szkoła Medyczna
• Centrum Międzynarodowych Badań Medycznych we Franceville (Centre International de Recherches Médicales de Franceville)
• Narodowa Szkoła Leśnictwa w Libreville
• Narodowa Szkoła Prawa (Ecole nationale de magistrature)
• Wyższa Szkoła Edukacji
• Afrykański Instytut Informatyki (Institut Africain d'Informatique)
• Narodowy Instytut Biznesu (Institut national des sciences de gestion)

[edytuj] Kultura

[edytuj] Muzyka

Gabon jest afrykańskim krajem, gdzie muzyka jest mało znana w porównaniu z innych krajów Czarnej Afryki jak Demokratyczna Republika Konga i Kamerun. Kraj szczyci się wachlarzem stylów ludowych, tak bardzo jak wykonawcy muzyki pop, jak wokalistka Patience Dabany (mieszkająca teraz w USA). Albumy Dabany, nagrywane w Los Angeles, mają wyraziście gaboński klimat i cieszą się popularnością we Frankojęzycznej Afryce. Inni muzycy obejmują gitarzystów jak Georges Oyendze, La Rose Mbadou i Sylvain Avara oraz śpiewak Oliver N'Goma. Rock i hip-hop z USA i Wielkiej Brytanii cieszą się popularnością w Gabonie, tak jak rumba, makossa i soukous. Inni główni muzycy obejmują Pierre-Claver Akendengue, "weteran" Mack Joss, Vickos Ekondo, znany jako "Król Tandima".

Annie Flore uczestniczyła w muzycznych wydarzeniach, zaimprowizowała i zaplanowała, z wielkim wyborem muzyków z całego świata, wliczając w to: Youssou N'dour (Senegal), Ray Léma (Demokratyczna Republika Kongo), Lokua Kanza (DRK), La Baronne (Francja), Carlo Rizzo (Włochy), Cynthia Scott (USA), Mario Chenart (Kanada), Solange Campagne (Kanada), Philip Peris (Australia) i Qiu-Xia-He (Chiny).

[edytuj] Maski

Gabon również jest znany na całym świecie w sławne maski, taki jak n'goltang (Fang). Każda grupa ma swój własny krąg masek użytych dla rozmaitych powodów. Oni są głównie używane w tradycyjnych ceremoniach takich jak ślub, narodziny i pogrzeby. Tradycjne maski głównie są zrobione z rzadkich gatunków drzew i innych cennych materiaów.

[edytuj] Sport

Sportowcy gabońscy nie odnosili większych sukcesów na międzynarodowych zawodach sportowych i na olimpiadach. Reprezentanci Gabonu startowali w siedmiu letnich igrzyskach olimpijskich i na nich nie zdobywali żadnych medali. Najbardziej popularnym sportem w Gabonie jest piłka nożna. Największym stadionem jest Stade Omar Bongo znajdującym się w Libreville. Jest jednym ze współorganizatorów Pucharu Narodów Afryki w 2012 roku.

[edytuj] Radiofonia i telewizja

W Gabonie działają dwa główne stacje radiowe. Stacja państwowa, Radiodiffusion Télévision Gabonaise (RTG), obsługuje dwie główne sieci – krajową sieć w jęz. francuskim i prowincjonalną sieć w języku francuskim i w językach grup etnicznych. Być może najpopularniejsza prywatna stacja w Gabonie (i jeden że wielu krótkofalowych radiostacji) Afrique Numero Un, działa na FM w Libreville a także nadaje przez krótkofalówkę. Afrique Numero Un również ma stacje przekaźnikowe w głównie francuskojęzycznych afrykańskich krajach. Radio France Internationale ma stacje przekaźnikowe w Gabonie. Inne prywatne stacje również obsługują w Gabonie, jednak są skoncentrowane przeważnie obszarze miasta Libreville.

W Gabonie działają cztery kanały telewizyjne. Jak też wiele dawnych francuskich kolonii, Gabon używa SECAM-K standard. Jednakże, RTG jest jedyną stacją telewizyjną obsługującą na obszarze całego Gabonu. Dodatkowo dwa kanały telewizyjne działają na obszarze Libreville.

[edytuj] Warunki socjalne

Zasiłki dla osób starych i dla kaleków są dostępne dla wszystkich pracowników i są sfinansowane ze składek od pracowników i pracodawców. Inne korzyści to macierzyństwo, wsparcie medyczne i wynagrodzenia pracowników. Rodzinny zasiłek jest dostępny dla wszystkich otrzymujących pensję pracowników z dziećmi poniżej 16 lat. Pracownicy rolni i rolnicy nie są objęci tymi programami.

Kobiety mimo tego, że mają prawną ochronę i uczestniczą w biznesie i polityce, są one dyskryminowane w wielu obszarach. Wielożeństwo jest nadal powszechne i prawa kobiet w poligamicznych związkach są ograniczone. Nadużycie siły wobec kobiet w domach jest powszechne, głównie w wiejskich obszarach.

Warunki w gabońskich więzieniach są ciężkie i zagrażają życiu.

[edytuj] Służba zdrowia

Medyczna infrastruktura Gabonu jest uważana z jedną z najlepszych na Czarnej Afryce. Większość usług zdrowotnych jest publicznych, ale istnieją również prywatne instytucje, z których najlepszy jest szpital założony w 1913 roku w Lambaréné przez Alberta Schweitzera. Do 1985 roku w Gabonie działało 28 szpitali, 87 centrów medycznych i 312 przychodnii. W 1999 roku na 1000 osób przypadało 0.2 lekarza i 3.2 łóżek szpitalnych. Od 1985 do 1995, 90% populacji miało dostęp do opieki zdrowotnej. W 2000 roku 70% populacji miało dostęp do bezpiecznej wody pitnej i 21% miało odpowiednie warunki sanitarne.

[edytuj] Siły zbrojne

Gabon ma małe, zawodowe wojsko o liczebności ok. 5000 żołnierzy, podzielonych na wojsko lądowe, marynarkę wojenną, lotnictwo wojskowe, żandarmerię, i państwową policję. Gabońskie siły są ukierunkowane do obrony kraju i nie zostały przystosowane do działań ofensywnych. Dobrze wyszkolona i dobrze wyposażona gwardia o liczebności 1800 żołnierzy dostarcza ochrony prezydentowi. Wydatki na wojsko wynoszą 2% PKB.

[edytuj] Znani Gabończycy

• Jean-Baptiste Abessolo – pisarz
• Jean-Hilaire Aubame – polityk, były prezydent Gabonu (tymczasowy)
• Omar Bongo – obecny prezydent
• Daniel Cousin – piłkarz Glasgow Rangers
• Georges Aleka Damas – twórca hymnu Gabonu
• Jean Eyeghe Ndong – obecny premier
• Angèle Rawiri – pisarka

[edytuj] Osoby związane z Gabonem

• Jean-Rémy Bessieux – misjonarz chrześcijański
• Pierre Savorgnan de Brazza – podróżnik
• Paul du Chaillu – amerykański podróżnik
• Patience Dabany – piosenkarka
• Félix Éboué – administrator kolonialny
• Émile Gentil – administrator kolonialny
• Albert Schweitzer – niemiecki teolog luterański, filozof, organista, muzykolog, lekarz

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

Rząd

• Le Gabon : oficialna strona Republiki Gabońskiej
• (fr:) Oficjalna strona Zgromadzenia Narodowego Gabonu
• (fr:) Oficjalna strona Senatu Gabonu

Wiadomości

• Gaboneco.com – Gabon
• AllAfrica.com – Gabon

Statystyki i ogólne informacje

• BBC – Gabon
• CIA World Factbook – Gabon

Kultura

• Sztuka gabońska