Gady
Z Wikipedii
| Gady | |
 kajman żakare |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | gady (parafiletyczna) |
| Nazwa systematyczna | |
| Reptilia | |
| Laurenti, 1768 | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Gady (Reptilia, od łac. repto - czołgam się) – parafiletyczna grupa zmiennocieplnych owodniowców. Współczesne gady są pozostałością po znacznie większej grupie zwierząt, której największy rozkwit przypadł na erę mezozoiczną. Z osiemnastu znanych rzędów gadów obecnie żyją tylko cztery, pozostałe wymarły. Niektóre kopalne gady naczelne czyli archozaury takie jak pterozaury i dinozaury były prawdopodobnie zwierzętami stałocieplnymi.
W tradycyjnej linneuszowskiej klasyfikacji kręgowców gady wyodrębniano jako gromadę, do której zaliczano wszystkie owodniowce z wyjątkiem ptaków i ssaków. Jednak tak definiowana gromada gadów jest parafiletyczna, gdyż należą do niej przodkowie ptaków i ssaków, lecz obie te gromady nie są do niej zaliczane. Aby gady stały się grupą monofiletyczną należałoby je zsynonimizować z zauropsydami (co oznaczałoby zaliczenie ptaków do gadów, a jednocześnie wykluczenie z tej gromady synapsydów), lub owodniowcami (wówczas do gadów zaliczałyby się nie tylko ptaki, ale i ssaki). Prof. Michael J. Benton zaproponował, by tradycyjnie pojmowane "gady" zastąpić dwiema gromadami owodniowców: gromadą zauropsydów (Sauropsida), obejmującą anapsydy i diapsydy (właśnie do tej gromady należą wszystkie współcześnie żyjące "gady"), oraz gromadą synapsydów (Synapsida).[1]
Niektórzy naukowcy podejmowali też próby przedefiniowania gadów, tak by stały się grupą monofiletyczną. Np. Gauthier i in. (1988) zdefiniowali Reptilia jako grupę obejmującą wszystkie współczesne żółwie i przedstawicieli kladu Sauria (obejmującego grupy Lepidosauromorpha i Archosauromorpha), ich ostatniego wspólnego przodka i wszystkich jego potomków[2]. Nie jest pewne, czy tak definiowane gady byłyby synonimem zauropsydów i jakie zwierzęta należałyby do tej grupy (m.in. ze względu na niepewną pozycję systematyczną żółwi - tradycyjnie zaliczanych do anapsydów, ale w niektórych nowszych publikacjach uznawanych za diapsydy); wiadomo jednak, że przy takiej definicji do gadów należałyby ptaki, natomiast nie należałyby do nich synapsydy.
Spis treści |
[edytuj] Cechy budowy
[edytuj] Skóra
Skóra gadów jest sucha, szorstka lub delikatna, wytwarzająca rogowe tarcze (żółwie i krokodyle) lub tarczki i łuski (jaszczurki, węże), nieprzepuszczalna dla gazów,nie mogą więc oddychać przez skórę. Miejsca styku łusek i tarczek są słabo zrogowaciałe, dzięki czemu gady zachowują dużą ruchliwość. U krokodyli naskórek zużywa się i odrasta w miarę złuszczania, a u jaszczurek i węży jest zrzucany w postaci wylinki (u jaszczurek płatami, a u węży w całości). W skórze jaszczurek znajdują się gruczoły udowe, żółwie mają gruczoły u nasady kończyn, a krokodyle po bokach żuchwy. Ubarwienie gadów zależy od rozmieszczenia komórek pigmentowych - melanoforów, lipoforów, alloforów i guanoforów.
[edytuj] Szkielet
Szkielet gadów jest silnie skostniały i można go podzielić na czaszkę, szkielet osiowy oraz szkielet pasów i kończyn.
[edytuj] Czaszka
Czaszka połączona jest z pierwszym kręgiem za pomocą jednego kłykcia potylicznego, który ma trzy powierzchnie stawowe (środkową i dwie boczne) - połączenie ruchome. Posiada otwory otoczone łukami kostnymi. Zmniejsza to ciężar czaszki bez utraty odporności mechanicznej. Na podstawie planu rozmieszczenia otworów wyróżnia się 4 typy czaszki:
- 1. anapsydalny - brak otworów skroniowych (anapsydy, współcześnie - żółwie)
- 2. synapsydalny - jedna para otworów skroniowych nie sięgających kości ciemieniowej, stykające się z łukiem jarzmowym (synapsydy - "gady ssakokształtne")
- 3. euryapsydalny (=parapsydalny) - jedna para otworów skroniowych, bliższych grzbietowi czaszki, nie stykających się z kośćmi jarzmowymi (wymarłe gady morskie)
- 4. diapsydalny - dwie pary otworów skroniowych. Czaszki współczesnych jaszczurek i węży pochodzą od tego typu, ale wiele składników uległo redukcji.
- Dawniej właśnie na podstawie liczby i rozmieszczenia otworów skroniowych w czaszce wyróżniano 4 główne grupy gadów - anapsydy, synapsydy, euryapsydy i diapsydy. Podział ten z czasem uległ jednak dużym zmianom; np. wyróżniane dawniej euryapsydy obecnie są generalnie uważane za diapsydy, które wtórnie straciły jedną parę otworów skroniowych. Zdaniem części naukowców diapsydami, które wtórnie straciły obie pary otworów skroniowych są żółwie - jednak ich pozycja systematyczna jest jeszcze przedmiotem sporu.
Żółwie i krokodyle mają czaszkę akinetyczną, tzn. kości szczęki są zrośnięte z puszką mózgową. U węży kości szczęki połączone są z czaszką ruchomo za pomocą więzozrostów - jest to tzw. czaszka kinetyczna. Żuchwę gadów budują kości: zębowa, stawowa, nadkątowa, kątowa i wieńcowa. Kość kwadratowa łączy żuchwę z mózgoczaszką.
[edytuj] Kręgosłup
Kręgosłup gadów składa się przeważnie z 5 odcinków:
- 1. Szyjny - kręgi bez powierzchni stawowych dla żeber lub zestawiające się z krótkimi żebrami nie sięgającymi mostka. Pierwszy kręg nazywa się kręgiem szczytowym (atlas). Nie posiada trzonu (u współczesnych) i składa się tylko z pierścienia kostnego. Drugi kręg - obrotowy, posiada ząb do połączenia z kręgiem pierwszym. Następne kręgi mają budowę typową dla kręgów szyjnych.
- 2. Piersiowy (Mostkowy) - kręgi opatrzone powierzchniami stawowymi dla żeber.
- 3. Lędźwiowy - kręgi bez powierzchni stawowych dla żeber.
- 4. Krzyżowy - Przeważnie 2 kręgi. Zrastają się za pośrednictwem żeber z miednicą.
- 5. Ogonowy - u niektórych kilka początkowych kręgów łączy się z krótkimi żebrami.
Jaszczurki posiadają w zasadzie 4 odcinki kręgosłupa: szyjny (8 kręgów), mostkowo-lędźwiowy (tułowiowy) (22 kręgi), krzyżowy (2 kręgi) i ogonowy (kilkadziesiąt kręgów). U beznogich jaszczurek i węży występuje tylko odcinek tułowiowy i ogonowy; nie ma mostka. U żółwi wyróżnia się odcinek szyjny, tułowiowy i krzyżowy, które są zrośnięte z płytkami kostnymi puklerza oraz ogonowy. Żebra są zrośnięte z płytkami kostnymi pancerza, więc nie ma ruchomej klatki piersiowej. Kręgi gadów są przeważnie przodowklęsłe.
[edytuj] Szkielet pasów i kończyn
Kończyny gadów są dobrze rozwinięte, zredukowane lub brak ich zupełnie. U gadów posiadających kończyny pas barkowy jest dobrze rozwinięty i składa się z kości kruczej, przedkruczej, łopatki i obojczyka. Pas miednicowy tworzy zamknięty pierścień otaczający otwór miednicowy. Złożony jest z 2 kości bezimiennych, które łączą się z kręgami krzyżowymi oraz ze sobą tworząc spojenie łonowe i kulszowe. Każda kość bezimienna złożona jest z kości biodrowej, kulszowej i łonowej. U węży i beznogich jaszczurek szkielet pasów barkowego i miednicowego jest przeważnie zredukowany.
[edytuj] Uzębienie
Brak u żółwi, u pozostałych dobrze rozwinięte. Zęby większości gadów, oprócz agam i kameleonów, podlegają stałej wymianie (polifiodontyzm). Wyróżniane są trzy typy osadzenia:
- akrodontyczne - osadzone podstawą na kościach szczęki lub żuchwy
- pleurodontyczne - przytwierdzone z boku kości
- tektodontyczne - osadzone w zębodołach (tylko krokodyle)
Zęby mogą występować na kościach szczękowych, żuchwie, lemieszu, kościach podniebiennych i skrzydlastych (formy prymitywne) lub na kościach szczękowych i żuchwie (formy młodsze filogenetycznie). U niektórych są podobne do siebie (homodontyzm), a u innych zróżnicowane (heterodontyzm).
[edytuj] Układ mięśniowy
Umięśnienie gadów jest bardziej zróżnicowane niż umięśnienie kręgowców niższych. Charakteryzuje się:
- silnym zanikiem metamerii mięśniowej
- rozwinięciem się mięśni szyjnych
- rozwojem mięśni międzyżebrowych, odgrywających ważną rolę w mechanizmie oddychania (nie ma tych mięśni u żółwi - jako mięsień oddechowy funkcjonuje u nich mięsień poprzeczny brzucha)
- skomplikowaną muskulaturą kończyn
[edytuj] Układ pokarmowy
Układ pokarmowy zaczyna się jamą gębową, wyraźnie odgraniczoną od gardzieli. U żółwi i krokodyli występuje kostne podniebienie oddzielające przewody nosowo-gardzielowe od jamy gębowej. Na dnie jamy gębowej leży język spełniający różne funkcje u różnych gatunków. W jamie gębowej znajdują się też gruczoły; najczęściej występującymi są gruczoły przyżuchwowe, językowe i wargowe, których wydzielina zwilża pokarm. U niektórych gatunków występują gruczoły jadowe. Za gardzielą znajduje się przełyk, prowadzący do wyraźnie wyodrębnionego żołądka. Za żołądkiem mieści się jelito cienkie, którego przedni odcinek - dwunastnica - tworzy charakterystyczną pętlę, w której znajduje się trzustka. Przewód trzustkowy wpada do dwunastnicy w tym samym miejscu co przewód wątrobowy. Wątroba jest płatowata i posiada woreczek żółciowy. Na granicy jelita cienkiego i grubego znajduje się zaczątkowe jelito ślepe. Jelito grube łączy się z kloaką, która dzieli sie na 3 części: część, w której gromadzi się kał; część, do której uchodzą moczowody i przewody płciowe oraz część przechodzącą w ujście kloaki.
[edytuj] Układ oddechowy
Układ oddechowy stanowią pofałdowane płuca, z wyjątkiem krokodyli (gąbczaste). Wentylację płuc uwydatniają ruchy klatki piersiowej. U węży i padalców jedno płuco ulega redukcji, a drugie jest wydłużone i może tworzyć worek powietrzny. Powietrze do płuc dostaje się przez szczelinę krtaniową oraz przez tchawicę rozdzielającą się na oskrzela i oskrzeliki.
[edytuj] Układ krwionośny
Układ krwionośny składa się z serca i naczyń krwionośnych. Serce zbudowane jest z dwóch przedsionków oraz komory podzielonej niepełną przegrodą na dwie części. W czasie skurczu przegroda przylega do górnej części serca, więc następuje dobre oddzielenie krwi żylnej od tętniczej. Jedynie u krokodyli przegroda jest pełna (serce z dwóch przedsionków i dwóch komór). Zatoka żylna gadów jest słabo rozwinięta. Z komory wychodzi pień tętniczy podzielony na 3 tętnice: tętnicę płucną (wychodzi z prawej komory i dzieli się na 2 gałęzie), aortę lewą i aortę prawą. Aorta prawa wychodzi z lewej komory i odchodzą od niej tętnice szyjne i tętnice podobojczykowe ( u większości gadów), unaczyniające głowę i kończyny przednie. Aorta lewa wychodzi z komory prawej. Obie aorty łączą się w aortę grzbietową, od której odchodzą tętnice do narządów wewnętrznych, mięśni tułowia, kończyn tylnych i ogona. Do prawego przedsionka ujście mają 2 żyły główne i żyła tylna. Do lewego przedsionka wpadają 2 żyły płucne.
[edytuj] Układ chłonny
Układ chłonny jest dobrze rozwinięty. Złożony jest z pni chłonnych, zatok i serc limfatycznych. Śledziona leży w krezce w pobliżu żołądka.
[edytuj] Układ wydalniczy
W czasie rozwoju zarodkowego funkcjonują pranercza, a u gadów dorosłych nerka ostateczna. U samic pranercza ulegają całkowitemu zanikowi, a u samców przekształcają się w najądrze. Od nerek odchodzą moczowody, którymi do kloaki spływa mocz. Do kloaki otwiera się też pęcherz moczowy, który występuje jednak tylko u żółwi i jaszczurek. Ostatecznym produktem przemian białkowych jest kwas moczowy.
[edytuj] Układ rozrodczy i rozmnażanie
Układ rozrodczy żeński złożony jest z parzystych jajników oraz jajowodów uchodzących do kloaki. Układ rozrodczy męski zbudowany jest z jąder, które u jaszczurek mają owalny kształt, a u węży kształt wydłużonych wałeczków. Wychodzą z nich kanaliki tworzące najądrza, z którego wychodzą nasieniowody łączące się z kloaką. U wszystkich samców, oprócz hatterii występuje narząd kopulacyjny. Jaja są typu polilecytalnego - zawierają duże ilości żółtka w osłonkach pergaminowatych, a u żółwi i krokodyli w wapiennych skorupkach. Zapłodnienie wewnętrzne, jajorodne, jajożyworodne lub żyworodne, rozwój prosty, zarodki tworzą błony płodowe - owodniowce.
[edytuj] Układ nerwowy i narządy zmysłów
Kresomózgowie podzielone jest na dwie półkule (dobrze rozwinięte), kora mózgowa dobrze rozwinięta, międzymózgowie małe i słabo rozwinięte, obecna szyszynka i przysadka, śródmózgowie zawiera ośrodki wzrokowe i słuchowe, móżdżek nieduży, ale dobrze rozwinięty, rdzeń przedłużony (zamózgowie) posiada esowate wygięcie. U jaszczurek i hatterii występuje narząd ciemieniowy, reagujący na temperaturę i promienie świetlne. Nerwy rdzeniowe tworzą 2 sploty: barkowy i miednicowy. Dobrze rozwinięty jest układ współczulny.
Wrażenia węchowe są odbierane przez zakończenia nerwowe znajdujące się w części węchowej jamy nosowo-gardzielowej oraz przez narząd Jacobsona odchodzący od górnej części jamy gębowej.
Oczy zaopatrzone są w 3 powieki: górną, dolną i migawkową. U niektórych gadów powieki zrastają się tworząc przezroczysty okular. Akomodacja zachodzi dzięki zmianie kształtu i przesuwaniu się soczewki. Uczestniczy w tym procesie mięsień rzęskowy. W twardówce występują płytki kostne, które tworzą charakterystyczny pierścień. W ciało szkliste wnika tzw. grzebień.
Narząd słuchu jaszczurek składa się z ucha wewnętrznego i środkowego, które łączy się z gardzielą przewodami Eustachiusza. W uchu środkowym znajduje się strzemiączko. Ucho to przykryte jest błoną bębenkową. Błędnik błoniasty (ucho wewnętrzne) różnicuje się i tworzy ślimak. U węży nie ma jamy bębenkowej, ale występuje kostka słuchowa.
[edytuj] Ewolucja gadów
W karbonie z najprymitywniejszych owodniowców niezależnie powstały synapsydy, w których czaszce występował jeden (dolny) otwór skroniowy za każdym okiem, oraz zauropsydy. Synapsydy były dominującą grupą kręgowców lądowych w okresie permu i na początku triasu; w erze mezozoicznej dały początek ssakom.
Zauropsydy rozdzieliły się na dwie linie ewolucyjne: anapsydy, charakteryzujące się czaszką pozbawioną otworów skroniowych, oraz diapsydy. Wśród anapsydów pojawiły się m.in. parejazaury wymarłe na przełomie permu i triasu, oraz żyjące do dziś żółwie. Z kolei diapsydy wykształciły czaszkę z dwoma parami otworów skroniowych (pary: dolna i górna). Dzięki obecności otworów skroniowych czaszka była lżejsza, a mięśnie miały więcej miejsca; w rezultacie szczęka stawała się silniejsza i bardziej ruchliwa. Diapsydy rozdzieliły się (nie licząc kilku bocznych linii ewolucyjnych, m.in. grupy Ichthyopterygia) na dwie główne linie:
- lepidozauromorfy (do których należą wymarłe morskie zauropterygi oraz współczesne lepidozaury - węże, jaszczurki i hatterie)
- archozauromorfy (obecnie reprezentowane tylko przez krokodyle i ptaki, ale wcześniej do tej grupy należały m.in. pterozaury i dinozaury)
| Okres istnienia
Gady
◄ mln lat temu |
||||||||||||
| ◄ 4,6 mld | 542 | 488 | 444 | 416 | 359 | 299 | 251 | 200 | 145 | 65 | 23 | 2 |
[edytuj] Systematyka
Liczbę gatunków gadów żyjących współcześnie szacuje się na blisko 8000 i zalicza do czterech rzędów:
- Testudines - żółwie
- Crocodilia - krokodyle
- Sphenodontia - sfenodonty (hatteria)
- Squamata - łuskonośne (jaszczurki, amfisbeny i węże)
W Polsce żyje jedynie 8 gatunków.
Systematyka gadów nie jest ostatecznie ustalona.
Żółwie posiadają pokryte płytkami skorupy, zamykające ich ciała z dołu i z góry. Do skorupy przyrośnięte są żebra. Nie mają zębów. Pysk kończy się mocnym rogowym dziobem.
Węże i jaszczurki mają ciało wydłużone, pokryte łuskami lub tarczkami, duży pysk, język przeważnie rozdwojony. Jaszczurki mają przeważnie cztery kończyny (ale np. padalec nie ma kończyn), a węże nie mają ich wcale.
Krokodyle i aligatory są podobne do jaszczurek, wielkie, o skórze pokrytej twardymi, dużymi łuskami. Mają wielkie pyski i liczne zęby. U większości nozdrza znajdują się na szczycie głowy.
[edytuj] Gady (Reptilia)
- Gromada: Synapsydy (Synapsida) gady ssakoształtne
- Podrząd: Caseasauria
- Rodzina: Eothyrididae
- Rodzina: Caseidae
- (Ranga niepewna): Eupelycosauria
- Rodzina: Varanopseidae
- Rodzina: Ophiacodontidae
- Rodzina: Edaphosauridae
- (Ranga niepewna): Sphenacodontia
- Rodzina: Sphenacodontidae
- Rząd: terapsydy (Therapsida)
- Podrząd: Biarmosuchia
- (Ranga niepewna): Eutherapsida
- Podrząd: Dinocephalia
- Rodzina: Estemmenosuchidae
- (Ranga niepewna): Anteosauria
- (Ranga niepewna): Tapinocephalia
- (Ranga niepewna): Neotherapsida
- Podrząd: Anomodontia
- Infrarząd: Venyukovioidea (syn. Venyukoviamorpha)
- Infrarząd: Dromasauria
- Infrarząd: dicynodonty (Dicynodontia)
- (Ranga niepewna): teriodonty (Theriodontia) gady ssakozębne
- Podrząd: gorgonopsy (Gorgonopsia)
- (Ranga niepewna): Eutheriodontia
- Podrząd: Therocephalia
- Podrząd: cynodonty (Cynodontia)
- (Ranga niepewna): ssakokształtne (Mammaliaformes)
- Gromada: ssaki (Mammalia)
- (Ranga niepewna): ssakokształtne (Mammaliaformes)
- Podrząd: Anomodontia
- Podrząd: Dinocephalia
- Podrząd: Caseasauria
- Gromada: Zauropsydy (Sauropsida)
- Podgromada: Anapsydy (Anapsida)
- Rząd: mezozaury (Mesosauria) (?)
- Rodzina: Mesosauridae
- Rodzina: Millerettidae
- Rodzina: Bolosauridae
- (Ranga niepewna): Procolophonomorpha (syn. Ankyramorpha)
- (Ranga niepewna): Procolophonia
- Nadrodzina: Procolophonoidea
- (Ranga niepewna): Hallucicrania (syn. Pareiasauriformes)
- Nadrodzina: Lanthanosuchoidea (?)
- Nadrodzina: Pareiasauroidea
- Rząd: żółwie (Testudines) (?)
- Rodzina: Australochelidae
- Podrząd: Proganochelydia
- Podrząd: żółwie skrytoszyjne (Cryptodira)
- Rodzina: Meiolaniidae
- Podrząd: żółwie bokoszyjne (Pleurodira)
- (Ranga niepewna): Procolophonia
- Rząd: mezozaury (Mesosauria) (?)
- (Ranga niepewna): Eureptilia
- Rodzina: Captorhinidae
- Rodzina: Protorothyrididae
- Podgromada: Diapsydy (Diapsida)
- Rząd: Araeoscelida (syn. Araeoscelidia)
- (Ranga niepewna): Avicephala (?)
- (Ranga niepewna): Neodiapsida
- Rząd: Younginiformes
- Nadrząd: Ichthyopterygia (?)
- Rząd: Ichtiozaury (Ichtiosauria)
- (Ranga niepewna): Sauria
- Infragromada: Lepidosauromorpha
- Nadrząd: Zauropterygi (Sauropterygia)
- Rząd: Thalattosauriformes (?)
- Podrząd: Thalattosauria
- Rząd: plakodonty (Placodontia)
- (Ranga niepewna): Eosauropterygia
- Podrząd: Pachypleurosauria (?)
- (Ranga niepewna): Eusauropterygia
- (Ranga niepewna): notozaury (Nothosauria)
- (Ranga niepewna): Pistosauroidea
- Rodzina: Pistosauridae
- Rząd: plezjozaury (Plesiosauria)
- Podrząd: Plesiosauroidea
- Podrząd: Pliosauroidea
- Rząd: Thalattosauriformes (?)
- (Ranga niepewna): Lepidosauriformes
- Rząd: Eolacertilia
- Nadrząd: lepidozaury (Lepidosauria)
- (Ranga niepewna): Sphenodontida
- Rząd: sfenodonty (Sphenodontia)
- Rząd: łuskonośne (Squamata)
- Podrząd: jaszczurki (Lacertilia) (Takson parafiletyczny)
- Rodzina mozazaury (Mosasauridae)
- Podrząd: amfisbeny (Amphisbaenia syn. Annulata)
- Podrząd: węże (Serpentes syn. Ophidia)
- Podrząd: jaszczurki (Lacertilia) (Takson parafiletyczny)
- (Ranga niepewna): Sphenodontida
- Nadrząd: Zauropterygi (Sauropterygia)
- Infragromada: Archosauromorpha
- Rząd: Choristodera (?)
- Rząd: rynchozaury (Rhynchosauria)
- Rząd: Trilophosauria
- Rząd: Prolacertiformes
- (Ranga niepewna): Archosauriformes
- Rodzina: Proterosuchidae
- Rodzina: Erythrosuchidae
- Rodzina: Euparkeriidae
- (Ranga niepewna): Avesuchia
- Rodzina: Proterochampsidae
- (Ranga niepewna): archozaury (Archosauria) gady naczelne
- (Ranga niepewna): Crurotarsi
- Podrząd: fitozaury (Phytosauria syn. Parasuchia)
- Rodzina: Ornithosuchidae (?)
- (Ranga niepewna): aetozaury (Aetosauria) (?)
- Rodzina: Rauisuchidae (?)
- Rodzina: Poposauridae (?)
- Nadrząd: Crocodylomorpha
- (Ranga niepewna): Sphenosuchia
- (Ranga niepewna):: Crocodyliformes
- (Ranga niepewna): krokodyle pierwotne (Protosuchia)
- (Ranga niepewna): Mesoeucrocodylia
- (Ranga niepewna): Thalattosuchia (?)
- Rodzina: Teleosauridae
- Rodzina: Metriorhynchidae
- (Ranga niepewna): Metasuchia
- Rodzina: Notosuchidae (?)
- Rodzina: Baurusuchidae (?)
- Rodzina: Sebecosuchidae (syn. Sebecidae) (?)
- (Ranga niepewna): Neosuchia
- Rodzina: Dyrosauridae
- Rodzina: Pholidosauridae
- Rodzina: Goniopholidae
- (Ranga niepewna): Eusuchia
- Rząd: krokodyle (Crocodilia, syn. Crocodylia)
- (Ranga niepewna): Thalattosuchia (?)
- (Ranga niepewna): Ornithodira
- Rząd: pterozaury (Pterosauria) gady latające
- Podrząd: ramforchynusy (Rhamphorhynchoidea) (Takson parafiletyczny)
- Podrząd: pterodaktyle (Pterodactyloidea)
- (Ranga niepewna): Dinosauromorpha
- (Ranga niepewna): Dinosauriformes
- Nadrząd: dinozaury (Dinosauria)
- Rząd: dinozaury gadziomiedniczne (Saurischia)
- Gromada: ptaki (Aves)
- Rząd: dinozaury ptasiomiedniczne (Ornithischia)
- Rząd: dinozaury gadziomiedniczne (Saurischia)
- Nadrząd: dinozaury (Dinosauria)
- (Ranga niepewna): Dinosauriformes
- Rząd: pterozaury (Pterosauria) gady latające
- (Ranga niepewna): Crurotarsi
- Infragromada: Lepidosauromorpha
- Podgromada: Anapsydy (Anapsida)
[edytuj] Przypisy
- ↑ Benton, M. J. (2004), Vertebrate Paleontology, 3rd ed. Blackwell Science Ltd. Klasyfikację kręgowców prof. Bentona zamieszcza strona The Palaeobiology and Biodiversity Research Group: http://palaeo.gly.bris.ac.uk/benton/vertclass.html
- ↑ Gauthier, J.; Kluge, A. G. & Rowe, T. (1988) "The early evolution of the Amniota." In M. J. Benton (ed.) The phylogeny and classification of the tetrapods, Vol. 1: Amphibians, reptiles, birds Systematics Association Special Volume No. 35A, pp. 103-155. Oxford: Clarendon Press.
[edytuj] Bibliografia
Cechy budowy z: Budowa ciała gadów w: W.Zamachowski, A.Zyśk Strunowce Chordata, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, 1997 ISBN 83-86841-92-3
