Gerhart Hauptmann
Z Wikipedii
Gerhart (Gerhard) Johann Robert Hauptmann (ur. 15 listopada 1862 w Bad Salzbrunn, zm. 6 czerwca 1946 w Jagniątkowie, wówczas czasowo zwanym Agnieszków) – niemiecki dramaturg i powieściopisarz, laureat Nagrody Nobla w 1912 r., przedstawiciel nurtu naturalistycznego w teatrze.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Ojciec Hauptmanna był zarządcą hotelu "Zur Preussischen Krone" (Pod pruską koroną; dziś "Korona Piastowska") w Szczawnie-Zdroju, dzięki czemu syn już w latach młodości miał okazję poznać najróżniejsze typy ludzkie, które później pojawiały się w jego naturalistycznej twórczości. Jego brat Carl Hauptmann był także znanym niemieckim pisarzem. Po krótkich, przerwanych studiach w zakresie rzeźbiarstwa, Hauptmann zwrócił się ku literaturze. W latach młodości odbył liczne podróże, min. do Hiszpanii, Szwajcarii i Włoch. W roku 1885 poślubił Marię Thienemann, córkę zamożnego kupca i osiadł w Berlinie. Małżeństwo to ustabilizowało jego sytuację finansową, pozwalając na swobodną pracę literacką. W 1891 wraz z żoną przeniósł się do Szklarskiej Poręby, małżeństwo to jednak rozpadło się, a w roku 1907 Hauptmann ożenił się ponownie. Od 1901 mieszkał na zmianę w Agnetendorf (obecnie Jagniątków, dzielnica Jeleniej Góry; w dawnym domu Hauptmanna znajduje się Muzeum Miejskie), Berlinie oraz na wyspie Hiddensee we wsi Kloster, gdzie został pochowany. W latach późniejszych często przebywał także we Włoszech.
Po pierwszej wojnie światowej Hauptmann dał się poznać jako zwolennik nowego ustroju republikańskiego, jednak po dojściu do władzy nazistów w roku 1933 nie zdobył się na słowa krytyki i wycofał się z życia publicznego.
[edytuj] Twórczość
Wyróżniony w roku 1912 Nagrodą Literacką Nobla, Hauptmann należy do najwybitniejszych nowszych pisarzy niemieckich. W swej twórczości często przedstawia środowiska nizin, biedę, wyzysk i niesprawiedliwość społeczną, obnaża ponadto upadek moralny mieszczańskiej klasy średniej. Jest mistrzem charakteryzacji przy pomocy subtelnych środków. W późniejszej twórczości szuka nowego stylu, wynikiem czego jest eklektyczna mieszanka środków naturalistycznych z motywami baśniowymi, np. w dramacie Zatopiony dzwon (1896). Na podstawie utworów Hauptmanna powstało wiele filmów fabularnych – pierwszy już w roku 1913 (Atlantyda).
Pierwotnie Hauptmann chciał się poświęcić rzeźbiarstwu, studiował nauki przyrodnicze. Pierwszy jego poemat epicki "Promethidenlos" (1885) nie wywarł wrażenia. Pisarz stał się znany dopiero dzięki dramatowi społecznemu "Vor Sonnenaufgang" (1889), którego inscenizacja w Berlinie rozpętała ogromną burzę. Pod wpływem Ibsena napisał dramaty rodzinne "Das Friedensfest" (1890, tłum. Adolf Strzelecki 1904) i "Einsame Menschen" (1891, tł. Ign. Suesser 1892). Najgłośniejszym i najważniejszym dziełem Hauptmanna jest sztuka "Tkacze" ("Die Weber") z 1892, opisująca powstanie tkaczy śląskich w 1844 (pierwsza redakcja w narzeczu śląskim, tłum. Wiktor Tusz 1898 i G. Baumfeld), pełen wstrząsającej siły dramat o nędzy tkaczy. Następnie Hauptmann wydał dramaty: "Kollege Crampton" (1892, tłum. Ludomił German 1900), "Der Biberpelz" (1893), "Hanneles Himmelfahrt" (1894, tłum. Maria Konopnicka 1899), "Florian Geyer" (1895) oraz "Die versunkene Glocke" (1896, tłum. Jan Kasprowicz 1899). Z późniejszych dramatów naturalistycznych do najlepszych należą: "Fuhrmann Henschel" (1898, tłum. G. Kempner 1900), "Michael Kramer" (1900), "Rose Bernd" (1903. tłum. Jan Kasprowicz), "Die Ratten" (1911). Ze sztuk romantycznych należy wymienić: "Der arme Heinrich" (1902, tłum. Jan Kasprowicz 1908), "Und Pippa tanzt" (1906, tłum. Artur Schroeder), "Kaiser Karls Geisel" (1908), "Indipohdi" (1921), "Veland" (1925).
Hauptmann pisał również prozę: opowiadania "Der Apostel" 1892, "Bahnw/rter Thiel" (tłum. polskie 1900), "Der Ketzer von Soana" 1918, jego najlepszy utwór prozą (tłum. Leopold Staff 1927) oraz powieści "Der Narr in Christo Emanuel Qumt" (1910, tłum. B. Merwin 1925), "Atlantis" (1912), "Phantom" (1922), "Die Insel der grossen Mutter" (1924, tłum. Stanisław Wasylewski 1930), "Wanda" (1930).
Wydał ponadto min. epos "Till Eugenspiegel" (1927), powieść autobiograficzną "Buch der Leidenschaft" (1929, 2 tomy) oraz parafrazę szekspirowskiego "Hamleta" (1928).
[edytuj] Wybrane utwory tłumaczone na język polski
- 1888 – Dróżnik Thiel (niem. Bahnwärter Thiel)
- 1889 – Przed wschodem słońca (niem. Vor Sonnenaufgang)
- 1893 – Futro bobrowe (niem. Der Biberpelz)
- 1893 – Tkacze (niem. Die Weber)
- 1896 – Florian Geyer
- 1911 – Szczury (niem. Die Ratten).
[edytuj] Nagrody i wyróżnienia
- 1896 – nagroda literacka im. Franza Grillparzera
- 1899 – nagroda literacka im. Franza Grillparzera
- 1905 – nagroda literacka im. Franza Grillparzera
- 1912 – Nagroda Nobla
- 1924 – członkostwo honorowe w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu
- 1924 – order Pour le Mérite (klasa pokojowa)
1901: Prudhomme • 1902: Mommsen • 1903: Bjørnson • 1904: F.Mistral, Echegaray • 1905: Sienkiewicz • 1906: Carducci • 1907: Kipling • 1908: Eucken • 1909: Lagerlöf • 1910: Heyse • 1911: Maeterlinck • 1912: Hauptmann • 1913: Tagore • 1915: Rolland • 1916: Heidenstam • 1917: Gjellerup, Pontoppidan • 1919: Spitteler • 1920: Hamsun • 1921: France • 1922: Benavente • 1923: Yeats • 1924: Reymont • 1925: Shaw • 1926: Deledda • 1927: Bergson • 1928: Undset • 1929: Mann • 1930: Lewis • 1931: Karlfeldt • 1932: Galsworthy • 1933: Bunin • 1934: Pirandello • 1936: O'Neill • 1937: Gard • 1938: Buck • 1939: Sillanpää • 1944: Jensen • 1945: G.Mistral • 1946: Hesse • 1947: Gide • 1948: Eliot • 1949: Faulkner • 1950: Russell • 1951: Lagerkvist • 1952: Mauriac • 1953: Churchill • 1954: Hemingway • 1955: Laxness • 1956: Jiménez • 1957: Camus • 1958: Pasternak • 1959: Quasimodo • 1960: Perse • 1961: Andrić • 1962: Steinbeck • 1963: Seferis • 1964: Sartre • 1965: Szołochow • 1966: Agnon, Sachs • 1967: Asturias • 1968: Kawabata • 1969: Beckett • 1970: Sołżenicyn • 1971: Neruda • 1972: Böll • 1973: White • 1974: Johnson, Martinson • 1975: Montale • 1976: Bellow • 1977: Aleixandre • 1978: Singer • 1979: Elitis • 1980: Miłosz • 1981: Canetti • 1982: García Márquez • 1983: Golding • 1984: Seifert • 1985: Simon • 1986: Soyinka • 1987: Brodski • 1988: Mahfuz • 1989: Cela • 1990: Paz • 1991: Gordimer • 1992: Walcott • 1993: Morrison • 1994: Oe • 1995: Heaney • 1996: Szymborska • 1997: Fo • 1998: Saramago • 1999: Grass • 2000: Gao • 2001: Naipaul • 2002: Kertész • 2003: Coetzee • 2004: Jelinek • 2005: Pinter • 2006: Pamuk • 2007: Lessing
Arthur Johnson Hobrecht (1872) • Heinrich Robert Göppert (1875) • Ernst W. Wachler (1875) • Max von Forckenbeck (1878) • Carl Friedrich Eduard Bartsch (1878) • Wilhelm von Tümpling (1880) • Adolph Menzel (1885) • Helmut Karl Bernhard von Moltke (1890) • Gustav Dickhuth (1892) • Otto Theodor von Seydewitz (1894) • Ferdinand Julius Cohn (1897) • Wilhelm Salomon Freud (1901) • Maximilian von Ysselstein (1902) • Herman Fürst von Hatzfeld-Trachenberg (1903) • Otto Muehl (1907) • Robert von Zedlitz-Trützschler (1909) • Georg Bender (1912) • Georg von Kopp (1912) • W. Książe Raciborski (1913) • Remus von Woyrsch (1919) • Gerhart Hauptmann (1922) • Alfred von Scholz (1924) • Paul von Hindenburg (1927) • Adolf Hitler (1933) • Helmuth Brückner (1933) • Hermann Göring (1935) • Friedrich Hofmann (1936) • Wilhelm Frick (1937) • Josef Wagner (1938) • Joseph Goebbels (1938) • Władysław Gomułka (1946) • Stanisław Piaskowski (1946) • Stanisław Popławski (1947) • Konstanty Rokossowski (1949) • Ryszard Malinowski (1963) • Mirosław Hermaszewski (1978) • Romesh Chandra (1979) • Alfred Jahn (1993) • Tadeusz Różewicz (1994) • Henryk Tomaszewski (1995) • Henryk Gulbinowicz (1996) • Jan Paweł II (1997) • Jerzy Grotowski (1998) • Wojciech Dzieduszycki (1999) • Jan Nowak-Jeziorański (2000) • Vaclav Havel (2001) • Norman Davies (2002) • Andrzej Wajda (2003) • Władysław Bartoszewski (2004) • Lech Wałęsa (2005) • Sylwester Chęciński (2006) • Kurt Masur (2007)
