Hajfa

Z Wikipedii

Współrzędne: 32°48'59" N 35°00'09" E32.8163889 35.0025 (Hajfa)

Hajfa חיפה
Herb Hajfy
Panorama Hajfy
Dewiza: brak
Państwo	Izrael
Dystrykt	Dystrykt Hajfy
Burmistrz	Yona Yahav
Powierzchnia	63,7 km² km²
Położenie	32° 48' 59 '' N 35° 00' 09 '' E
Wysokość	0-546 m n.p.m.
Ludność (2006) • liczba ludności • gęstość • aglomeracja	267 800 4 180 os./km² 1.1 mln
Nr kierunkowy	+972 4
Kod pocztowy	31096
Tablice rejestracyjne	IL
Miasta partnerskie	Rosario, Argentyna Santa Fe, Argentyna Antwerpia, Belgia Szanghaj, Chiny Limassol, Cypr Aalborg, Dania Manila, Filipiny Marsylia, Francja Brema, Niemcy Düsseldorf, Niemcy Erfurt, Niemcy Moguncja, Niemcy Kapsztad, RPA Boston, Stany Zjednoczone San Francisco, Stany Zjednoczone Fort Lauderdale (Floryda), Stany Zjednoczone Palm Desert, Stany Zjednoczone Odessa, Ukraina Hackney, Wielka Brytania Newcastle upon Tyne, Wielka Brytania Portsmouth, Wielka Brytania
Położenie na mapie kraju Hajfa חיפה
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Hajfa (hebr. חיפה; arab. حيفا, Hayfā) - jest największym miastem północnego Izraela i stolicą administracyjną Dystryktu Hajfa. Jest to trzecie największe miasto w kraju pod względem powierzchni (63,7km²) i ludności (267 800 mieszkańców)^[1].

Miasto jest położone nad Zatoką Hajfy, na wybrzeżu Morza Śródziemnego. Tutejszy port morski jest największym portem przeładunkowym i pasażerskim w Izraelu. Wokół portu rozlokowały się liczne zakłady przemysłowe, wliczając w to rafinerię ropy naftowej. Hajfa to także ważny ośrodek kulturalny i naukowy. Znajdują się tutaj dwie światowej klasy uczelnie wyższe oraz kilka ośrodków naukowo-badawczych.

Spis treści 1 Geografia 1.1 Klimat 2 Historia 2.1 W Brytyjskim Mandacie 2.2 Współczesność 3 Demografia 3.1 Dzielnice 4 Kultura 5 Edukacja i nauka 6 Gospodarka 7 Komunikacja 8 Sport 9 Turystyka 10 Opieka zdrowotna 11 Burmistrzowie 12 Ludzie urodzeni w mieście 13 Przypisy 14 Bibliografia 15 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

Miasto jest położone na wybrzeżu Morza Śródziemnego, nad Zatoką Hajfy, na zboczach góry Karmel (546 m n.p.m.). W najniższej nadmorskiej części znajduje się centrum handlowe z portem. Środkowa część miasta jest położona na stokach góry Karmel i składa się ze starszych dzielnic mieszkaniowych. Natomiast najwyższą część stanowią współczesne dzielnice mieszkaniowe, które wybudowano na górze Karmel. Rozciąga się stąd widok na całą Zachodnią Galileę, aż po granicę z Libanem^[2].

Hajfa jest położona w odległości 90 km na północ od miasta Tel Awiw. Posiada dużą ilość nadmorskich plaż. Dużą tutejszą atrakcją jest największy park narodowy Izraela. Znajduje się on na obrzeżach miasta, na stokach góry Karmel.

[edytuj] Klimat

Hajfa ma klimat śródziemnomorski, który charakteryzuje się gorącymi i wilgotnymi latami oraz chłodnymi i deszczowymi zimami^[3]. Wiosna rozpoczyna się w marcu, a w drugiej połowie maja rozpoczyna się lato. Średnia temperatura latem wynosi 26 °C, a zimą 12 °C. Opady śniegu są rzadkością w Hajfie, ale zdarza się spadek temperatury do 6 °C. Największe opady deszczu występują pomiędzy październikiem a kwietniem. Suma rocznych opadów atmosferycznych wynosi 524 mm.

Temperatura w kolejnych miesiącach roku (w °C) - średnia pomiarów z lat 1981-2000:

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
Maksymalna temperatura	18,0	17,9	21,1	25,3	25,4	28,5	31,5	31,1	30,3	26,9	23,5	20,8
Minimalna temperatura	10,7	10,5	12,3	15,2	17,4	21,8	24,3	25,6	22,9	18,2	15,3	12,7
Suma opadów mm	175	109	41	25	5	0	0	0	3	25	94	185

Źródło danych: Israel Central Bureau of Statistics.

[edytuj] Historia

Pierwsze wzmianki o Hajfie pochodzą z literatury talmudycznej z III wieku i chociaż etymologia nazwy miasta pozostaje niejasna, należy przypuszczać że pochodzi od hebrajskiego słowa "Hof yafe" ("piękne wybrzeże")^[4]. Była to wówczas niewielka żydowska osada położona w pobliżu miasta Shikmona.

Od 395 do 637 Hajfa z całą Palestyną znajdowała się pod panowaniem Bizancjum. W tym czasie miasto rozkwitło, jednak nigdy nie zdołało zdobyć duże znaczenie z powodu bliskiego sąsiedztwa Akki^[5]. W VII wieku Hajfa została zdobyta przez Persów, a następnie przez Arabów.

W 1100 Hajfę zdobyli Krzyżowcy^[6]. Nazywali oni to nadmorskie miasto "Caife", "Cayfe" i "Caiphas", co wskazuje na związek miasta z pochodzącym stąd arcykapłanem Kajfaszem^[7]. Miasto i port zostały wówczas rozbudowane. Jednak w 1265 Hajfę zdobyli i zniszczyli Mamelucy^[8]. Od tego momentu miasto pozostawało w stanie ruiny do XVII wieku, a na pierwszy plan wysunęła się wówczas pobliska Akka. Jedynie w XII wieku przybyli tutaj i osiedlili się na górze Karmel zakonnicy Karmelici^[9]. Od tego czasu na górze Karmel wznoszą się budynki kościoła i szpitala zakonnego. W XIX wieku dobudowano tutaj jeszcze budynek klasztoru. Zlokalizowana w pobliżu jaskinia jest uznawana za jaskinię proroka Eliasza^[10].

Gdy w 1265 armia Mameluków zdobyła Hajfę, zniszczone zostały fortyfikacje obronne i większość domów. Arabowie uczynili tak, aby nie dopuścić do powrotu chrześcijan z Europy^[8]. Informacje z dziejów miasta od XIII wieku do XVI wieku są bardzo znikome^[11].

W 1761 beduinski władca Akki, Daher el-Omar zdobył i zniszczył Hajfę. Miasto zostało wówczas odbudowane w nowym miejscu, z nowymi murami obronnymi^[11]. To wydarzenie wprowadziło Hajfę we współczesną erę.

Po śmierci El-Omara w 1775, miasto pozostawało pod władzą Imperium Osmańskiego do 1918, za wyjątkiem dwóch krótkich okresów: w 1799 Hajfę zdobył Napoleon Bonaparte podczas swojej kampanii w Syrii i Palestynie. Jednakże jeszcze w tym samym roku musiał wycofać się do Egiptu. Natomiast w latach 1831-1840 egipski wicekról Muhammad Ali ze swoim synem Ibrahim Pasza zdobili przejściowo Palestynę^[12]. W następnych latach Hajfa pozostawała w Imperium Ottomańskim. Znaczenie miasta stopniowo rosło, podczas gdy pobliska Akka podupadała.

Punktem zwrotnym w historii Hajfy okazało się osiedlenie w mieście w 1868 niemieckich chrześcijan z ruchu Tempelgesellschaft^[12]. Utworzyli oni w Hajfie niemiecką kolonię, przy której powstała elektrownia, fabryki i linia kolejowa łącząca miasto z Akką, Nazaretem i Tyberiadą. Był to kluczowy moment w modernizacji miasta^[13]. W 1898 Hajfę odwiedził Theodor Herzl, twórca ruchu syjonistycznego^[14].

Pod koniec XIX wieku rejon Hajfy stał się centrum zainteresowania Bahaizmu. Przywódca tego ruchu, Siyyid Mírzá 'Alí-Muhammad osiedlił się w Akce, a w 1909 wybudowano specjalny grobowiec na górze Karmel. Od tego momentu Hajfa pozostaje ważnym miejscem pielgrzymek dla członków tego ruchu religijnego^[15].

Na początku XX wieku Hajfa rozwinęła się w nowoczesne przemysłowe miasto, w którym istniał duży port floty handlowej i marynarki wojennej oraz punkt przeładunku ropy naftowej. W wyniku prac melioracyjnych pozyskano grunty pod budowę biur portowych i magazynów. Większość z tych prac przeprowadzono w okresie mandatu brytyjskiego^[16]. Bardzo szybko liczba mieszkańców doszła do 100 tys. osób (82% muzułmańscy Arabowie, 14% chrześcijańscy Arabowie, 4% Żydzi)^[17].

[edytuj] W Brytyjskim Mandacie

Jako wynik I wojny światowej Palestyna z Hajfą weszły w skład brytyjskiego mandatu na Bliskim Wschodzie. Pod panowaniem brytyjskim Hajfa rozwinęła się w największy port Palestyny. W Hajfie wybudowano nowoczesną rafinerię ropy naftowej, która docierała tutaj ropociągiem z Iraku. Rozwojowi miasta sprzyjała linia kolejowa, która łączyła Damaszek z Medyną - dzięki niej port w Hajfie się rozbudowywał i przekształcał w wielki port handlowy i ważną bazę marynarki wojennej.

Po zakończeniu II wojny światowej w Palestynie nasiliły się walki pomiędzy Żydami a Arabami. Skala starć powoli przybierała rozmiary wojny domowej. Rząd brytyjski zdawał sobie sprawę, że sytuacja w Mandacie Palestyny wymyka się spod kontroli, dlatego 2 kwietnia 1947 oficjalnie przekazał sprawę Palestyny do ONZ. 29 listopada 1947 Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło Rezolucję nr 181 w sprawie podziału Palestyny. Hajfę uznano za część równiny przybrzeżnej, którą przyznano państwu żydowskiemu.

30 grudnia 1947 członkowie żydowskiego Irgunu rzucili dwie bomby w tłum Arabów, którzy czekali na prace budowlane przed bramą rafinerii w Hajfie. W tym zamachu terrorystycznym zginęło 6 osób, a 42 zostały ranne. Wybuchły wówczas arabskie rozruchu, w których zginęło 39 żydowskich robotników. Przeszło to do historii pod nazwą "masakry w rafinerii Hajfy"^[18]. Żydzi wzięli odwet 31 grudnia 1947 atakując arabską wioskę Balad al-Shaykh.

Żydzi uznali Hajfę za strategiczne miasto portowe, które odgrywa kluczową rolę w sprawowaniu kontroli nad całą Galileą. Dlatego uznano przejęcie kontroli nad miastem za jeden z najważniejszych celów wojny domowej 1947-1948^[19].

Brytyjczycy wycofali swój kontygent wojskowy z Hajfy 21 kwietnia 1948. Żydowska Hagana w całkowitej tajemnicy przegrupowała swoje brygady i tego samego dnia z zaskoczenia zaatakowała miasto. Ciężkie walki uliczne wywołały panikę wśród arabskiej ludności cywilnej (około 100 tys. Arabów uciekło). Po dwóch dniach walk 23 kwietnia 1948 Żydzi opanowali Hajfę^[20].

[edytuj] Współczesność

Po 1948 port w Hajfie stał się jednym z najważniejszych punktów do którego docierali żydowscy imigranci z całego świata, tłumnie przybywający do nowo proklamowanego państwa Izrael. Z tego powodu wielu mieszkańców miasta jest imigrantami, którzy w pierwszych latach najczęściej zajmowali opuszczone arabskie domy. Stopniowo budowano także nowe dzielnice. W 1953 powstał generalny plan rozwoju architektonicznego miasta^[12].

W 1959 pogarszające się warunki socjalno-bytowe doprowadziły do wybuchu zamieszek w dzielnicy Wadi Salib. Później wyburzono większość domów ze starych arabskich dzielnic, przenosząc ludzi do nowych dzielnic. Na miejscu wyburzonych domów wybudowano współczesne, funkcjonalne budynki mieszkalne^[12].

W latach 80. w mieście osiedliło się wielu imigrantów z państw dawnego Związku Radzieckiego^[12].

Podczas Drugiej wojny libańskiej w 2006 na Hajfę spadły 93 rakiety Katiusza, wystrzelone przez Hezbollah z południowego Libanu. W wyniku tego ostrzału w Hajfie zginęło 11 ludzi^[21].

[edytuj] Demografia

Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w 2006 roku w mieście żyło 267,8 tys. mieszkańców, z czego 82% Żydzi, 4% Arabowie (Muzułmanie) oraz 14% Chrześcijanie (w tym chrześcijańscy Arabowie)^[1]. Największa liczba imigrantów mieszkających w Hajfie pochodzi z państw dawnego Związku Radzieckiego. Stanowią oni obecnie 25% populacji miasta. Jednakże od 2001 nastąpił powolny spadek liczby mieszkańców, co budzi obawy o przyszłość tego nowoczesnego przemysłowego miasta. Cechą charakterystyczną Hajfy jest starzejąca się populacja, która jest tutaj stosunkowo wyższa niż w Tel Awiwie i Jerozolimie. Wynika to z faktu, że wielu młodych ludzi wyprowadza się z miasta do centralnej części kraju lub wyjeżdża do zagranicznych szkół, natomiast pozostając młode rodziny przeprowadzają się do nowoczesnych osiedli mieszkaniowych położonych na obrzeżach Hajfy. Zmiany demograficzne są także widoczne w podziale religijnym mieszkańców miasta. Na ogół żydowscy mieszkańcy starzeją się, a młodzi Żydzi wyjeżdżają z miasta. Natomiast rośnie liczba chrześcijan i muzułman^[22]. W 2006 27% arabskiej populacji było w wieku 0-14, w porównaniu do 17% populacji żydowskiej i innych grup ludności. Ta tendencja utrzymywała się w grupie wiekowej 15-29 (27% populacji arabskiej i 22% żydowskiej) i 30-44 (23% populacji arabskiej i 18% żydowskiej). Ta tendencja zmienia się dopiero w przedziale wiekowym 45-59 (19% populacji żydowskiej i 14% arabskiej)^[23].

Populacja miasta pod względem wieku:

Wiek (w latach)	Procent populacji w %
0-4	6,1%
5-9	6,0%
10-14	5,9%
15-19	7,1%
20-29	15,1%
30-44	18,5%
45-59	18,6%
ponad 60	22,7%

Źródło danych: Central Bureau of Statistics.

[edytuj] Dzielnice

Hajfa wyraźnie dzieli się na trzy części, z których najbiedniejsza leży u podnóża góry Karmel, a najzamożniejsza na jej szczycie. Najstarsza i najbiedniejsza część miasta jest położona wokół portu i jest czasami nazywana po amerykańsku Downtown^[24]. W tej portowej dzielnicy znajdują się dworce autobusowy i kolejowy, oraz dolna stacja metra Carmelit. Jest tutaj także główny posterunek policji i główna poczta miejska.

W części środkowej zbocza góry Karmel znajdują się stare zamożniejsze osiedla, natomiast najzamożniejsza i najnowsza dzielnica jest zarazem położona najwyżej. Jednak w ostatnim czasie w znacznym stopniu odnowiono i przywrócono do świetności niżej położoną dzielnicę Moshava Germanit (Kolonia Niemiecka)^[25]. Hajfa jest miastem różnych grup narodowościowych, które żyją w odrębnych dzielnicach. Istnieje wyraźny podział dzielnic na żydowskie i arabskie, jednak ciekawym jest rosnąca tendencja bogacenia się Arabów, którzy przenoszą się do zamożnych żydowskich dzielnic mieszkaniowych^[26].

Ostatnio zabudowa mieszkaniowa skoncentrowała się wokół kilku dzielnic: Qiryat Hayyim i Qiryat Shemu'el, który powstały w latach 2002-2004 (około 75 000 m² powierzchni), Carmel (70 000 m² powierzchni) i Ramot Nawe Sha'anan (70 000 m²)^[27]. Duża koncentracja zabudowy nie-mieszkaniowej nastąpiła w nisko położonych dzielnicach Ha-Ir (Dolne Miasto, gdzie zabudowano 90 000 m² powierzchni), Ha-Mifratz (Zatoka Hajfa, 72 000 m²) i Ramot Nawe Sha'anan (54 000 m²). W 2004 około 80% budynków miejskich było prywatnych, a jedynie 20% należała do miasta^[27].

W 2005 dzielnicą posiadającą największą liczbę mieszkańców była Carmel (19 553 mieszkańców) i Zachodnia Hajfa (17 700 mieszkańców). Największymi pojedynczymi osiedlami były Merkaz Ha-Carmel (Centralny Karmel) i Carmel Ma'aravi (Zachodni Karmel), na których mieszkało 8 941 ludzi. W Zachodniej Hajfie największymi osiedlami były Bat Gallim i Qiryat Eliezer (8 661 mieszkańców)^[27].

Każda z dzielnic posiada indywidualne cechy architektoniczne i demograficzne. Nadmorska dzielnica Hadar jest ośrodkiem handlowym miasta. Skupiły się tutaj także stare osiedla mieszkaniowe^[28]. Na tym poziomie jest także wybudowana pod koniec XIX wieku Kolonia Niemiecka. Obecnie mieszka w niej w większości ludność arabska i chrześcijańska. Większa część arabskiej populacji mieszka w trzech dzielnicach: Khalisa, Abbas i Wadi Nisnas^[29]. Natomiast na wyższym poziomie stoków góry Karmel znajduje się dzielnica Neve Sha'anan, zamieszkała w większości przez żydowskich imigrantów z Rosji. Prawie wszystkie stare budynki w tej dzielnicy wyburzono, i na ich miejscu powstały współczesne czteropiętrowe funkcjonalne budynki mieszkaniowe. Ciekawostką jest obecność w Hajfie jedynej w Izraelu społeczności arabskiej Ahmadija. Zamieszkują oni dzielnicę Kababir^[29].

[edytuj] Kultura

Hajfa jest największym ośrodkiem kultury na północy Izraela. Szczególnym okresem rozwoju kulturalnego miasta były lata 50., podczas których ówczesny burmistrz Abba Hushi włożył duży wysiłek w zachęcenie aktorów i poetów do osiedlania się w Hajfie. Powstał wówczas Teatr Hajfy, który był pierwszym teatrem miejskim w kraju^[30]. W mieście znajdują się także inne teatry: Krieger Centre for the Performing Arts i Rappaport Art and Culture Center. Ponadto Centrum Kongresowe organizuje liczne wystawy i koncerty^[31].

W 1950 utworzono orkiestrę symfoniczną Hajfy, która propaguje muzykę klasyczną na północy kraju. W 2004 ich koncert wysłuchało ogółem 49 tys. osób^[32]. Dodatkowo od 1975 w Hajfie jest organizowany Międzynarodowy Festiwal Filmowy Hajfa^[33]. W mieście znajduje się 29 sal kinowych, wydawana jest gazeta Yediot Haifa^[34] i nadaje rozgłaśnia radiowa Radio Hajfa^[35].

W Hajfie znajduje się wiele muzeów, z których najbardziej popularnym jest Narodowe Muzeum Nauki, Techniki i Przestrzeni (National Museum of Science, Technology and Space), które w 2004 odwiedziło prawie 150 tys. gości. Muzeum znajduje się w dawnym budynku instytutu Technion, w dzielnicy Hadar^[36]. Muzeum Hajfy przedstawia współczesną i klasyczną sztukę, oraz informacje historyczne o Hajfie^[37]. Szczególnie wyjątkowym jest Muzeum Sztuki Japońskiej Tikotin, które jako jedyne na Bliskim Wschodzie prezentuje sztukę japońską^[38]. Z innych muzeów w Hajfie znajdują się: Muzeum Prehistorii, Muzeum Hechtów, Narodowe Muzeum Morskie, Muzeum Archeologiczne Dagon, Muzeum Kolejnictwa, Muzeum Tajnej Imigracji, Muzeum Izraelskiego Przemysłu Naftowego i inne.

W Hajfie znajduje się jedyny na świecie silos zbożowy (kompleks "Dagon") w ktorym urządzono muzeum prezentujące historię upraw i użytkowania zbóż^[39].

Na górze Karmel znajduje się ogród botaniczny i ZOO.

[edytuj] Edukacja i nauka

Hajfa jest siedzibą dwóch wyższych uczelni, które mają międzyanrodową renomę. Na szczycie góry Karmel znajduje się założony w 1963 Uniwersytet Hajfy. Kampus akademicki zaprojektował znany architekt Oscar Niemeyer. Wieża Eshkol na Uniwersytecie Hajfa została wzniesiona w 1978 i była drugim najwyższym budynkiem (wysokość 102 m) w Izraelu. Z najwyższego piętra Wieży Eshkol rozciąga się panorama na Zatokę Hajfy i północny Izrael.

Drugą uczelnią jest założony w 1924 Instytutu Technologii - Technion, który ma 18 wydziałów i 42 instytuty badawcze.

[edytuj] Gospodarka

W Izraelu mówi się często, że w Jerozolimie się modlą, w Tel Awiwie - tańczą, a w Hajfie pracują^[40]. Okazuje się, że jest więcej niż szczypta prawdy w tym powiedzeniu. Hajfa jest centrum nowoczesnego przemysłu, a jednocześnie największym portem morskim (35% przeładunków portowych) Izraela.

Strefa przemysłowa Hajfy znajduje się w północnej części miasta, w rejonie ujścia rzeki Kiszon do Morza Śródziemnego^[41]. Znajduje się tutaj duża rafineria, która przerabia rocznie 9 milionów ton ropy naftowej (66 milionów baryłek)^[42]. W latach 30-tych wybudowano wielkie bliźniacze chłodnie kominowe, które są z daleka rozpoznawalnym symbolem miasta^[43]. Wokół rafinerii powstało wiele zakładów przemysłu petrochemicznego.

Na południowych przedmieściach Hajfy znajduje się największy park przemysłowy Mat'am (skrót od Mirkaz Ta'asiya v'Meida - Scientific Industries Center). Swoje siedziby mają tutaj między innymi izraelskie filie Intelu, IBMu, Microsoftu, Motoroli, Google, Philipsa, Zoran i Amdocs^[44].

[edytuj] Komunikacja

Hajfa posiada dobrze rozwiniętą komunikację miejską, jak również dogodne połączenia komunikacyjne z pozostałymi miastami Izraela oraz z resztą świata.

W mieście funkcjonuje jedyne w Izraelu metro - Carmelit (hebr. כרמלית). Linia rozpoczyna się w dolnej dzielnicy Kikar Paris i kończy na górze Karmel. Dwa składy obsługują sześć stacji. Jest to najkrótsze metro na świecie^[45]. Ponadto kolejka linowa z gondolami łączy dzielnicę Bat Galim na wybrzeżu z tarasem widokowym przy klasztorze na górze Karmel. Miejsce to jest popularne dla turystów

Komunikacja krajowa jest utrzymywany przez sześć stacji kolejowych Israel Railways i trzy dworce autobusowe. Główny dworzec autobusowy znajduje się w dzielnicy portowej. Od strony północnej przyjeżdżają i odjeżdżają autobusy dalekobieżne, a od strony południowej lokalne. Do Tel Awiwu kursują autobusy trzech linii, jedna linia jeździ do Jerozolimy. Lokalne połączenia są utrzymywane z Nahariją, Akką, Nazaretem, Tyberiadą i Safedem^[46]. Hajfa jest jedynym miastem w Izraelu, w którym funkcjonuje komunikacja autobusowa w szabat.

Hajfa jest połączona z resztą kraju autostradą nr 2, która wzdłuż wybrzeża biegnie do Tel Awiwu. Ponadto autostrada nr 4 kieruje się wzdłuż wybrzeża na północ od Hajfy^[47]. Abyy przejechać z autostrady nr 2 na północ, trzeba przejechać przez śródmieście Hajfy. Jednak w 2006 rozpoczęto budowę tunelu pod górą Karmel (o długości 6 km), który ułatwi komunikację w obszarze Hajfy. Ukończenie budowy planuje się na 2010^[48].

Port w Hajfie jest największym międzynarodowym morskim portem pasażerskim w Izraelu. Promy odpływają stąd na Cypr lub Kretę. Międzynarodowe oraz krajowe loty lotnicze obsługuje port lotniczy Hajfa, który jest położony w strefie przemysłowej na wschód od miasta. Samoloty Arkia Israeli Airlines utrzymują stąd stałe połączenia z Tel Awiwem i Ejlatem.

[edytuj] Sport

W Hajfie działa osiem klubów piłkarskich, z których dwa - Maccabi Hajfa i Hapoel Hajfa - są w pierwszej lidze w Izraelu. Pozostałe kluby to: Beitar Haifa, Akhva Haifa, Hapoel Spartak Haifa, Sportek Haifa, Bnei Kababir i Hapoel Neve Sha'anan^[49]. W mieście znajduje się stadion Kiryat Eliezer Stadium (14 tys. miejsc).

W mieście znajdują się także kluby sportowe koszykówki, siatkówki, tenisa i piłki ręcznej. Arena Koszykarska Romema posiada 2 tys. miejsc, a stadion lekkoatletyczny Neve Sha'anan posiada 1 tys. miejsc. Na 2009 planowane jest ukończenie budowy stadionu Haifa Stadium (klub Maccabi Hajfa) na 30 tys. miejsc, który będzie już spełniał wymogi UEFA^[50].

Na plażach koło klubu Bat Galim trenuje się surfing, kitesurfing i żeglarstwo. W 1996 miasto było gospodarzem Mistrzostw Świata Windsurfingu^[51]. Klub tenisowy Haifa Tennis Center znajduje się w południowo-zachodniej części miasta i jest jednym z największych w Izraelu - posiada 20 kortów do gry^[52].

[edytuj] Turystyka

Jedna z największych atrakcji turystycznych Hajfy jest świątynia Bahaistów, która wznosi się w starannie pielęgnowanych ogrodach. Świątynia jest przykryta złotą kopułą. Jest to jeden z dwóch głównych ośrodków duchowych bahaizmu. Świątynię wybudowano w 1953. Łączy ona style i proporcje architektury europejskiej ze sztuką Orientu^[53].

Powyżej znajduje się Powszechny Dom Sprawiedliwości (ang. Universal House of Justice) należący do bahaistów. Jest on jednak zamknięty dla turystów^[53].

W odległości około 200 m od świątyni bahaistów znajduje się Ogród Rzeźb. Jest to park, w którym prezentowane są rzeźby z brązu, wykonane przez rzeźbiarkę Ursulę Malbin^[53].

Na szczycie góry Karmel (546 m n.p.m.) urządzono Park Matki (hebr. Gan Ha'em) z amfiteatrem, w którym organizowane są liczne koncerty. Wokół znajdują się liczne sklepiki i kawiarenki. W północnej części parku umieszczono niewielki ogród zoologiczny z Muzeum Prehistorii M. Stekelisa, Muzeum Biologii i Muzeum Historii Naturalnej^[53].

Na górze Karmel znajduje się także klasztor Karmelitów (Stella Maris). Według Karmelitów, kościół i klasztor zostały wzniesione nad jaskinią, w której miał mieszkać Eliasz. W klasztorze są malowidła sufitowe przedstawiające Eliasza i słynny wóz ognisty, króla Dawida z harfą, proroków Izajasza, Ezechiela oraz inne. W przyklasztornym ogrodzie jest piramida, ustawiona na grobie francuskich żołnierzy poległych podczas kampanii napoleońskiej. Do klasztoru można dojechać kolejką linową, której dolna stacja znajduje się przy nadmorskiej promenadzie. Tuż obok dolnej stacji jest druga grota proroka Eliasza. Do 1948 pełniła ona rolę meczetu Khadara (pod takim imieniem Eliasza czczą Muzułmanie)^[53].

Na malowniczych, południowych zboczach góry Karmel leży Park Narodowy Karmel, nazywany także "Małą Szwajcarią" (hebr. Shveytsaria HaK'tana)^[53].

[edytuj] Opieka zdrowotna

Hajfa dysponuje około 4 tys. łóżek w szpitalach. Największym tutejszym szpitalem jest państwowy Ośrodek Medyczny Rambam (ang. Rambam Medical Center), który ma około 900 łóżek. Miejski Szpital Bnai Zion posiada 400 łóżek. Z innych szpital w mieście znajduje się Szpital Włoski, trzy szpitale prywatne Elisha Hospital (z około 100 łóżkami), Centrum Medyczne Horev (ang. Horev Medical Center) i Ramat Marpe. W trzech największych szpitalach miejskich (Rambam, Bnai Zion i Carmel) średnia długość pobytu pacjenta wynosiła 4 dni. W 2004 szpitale Rambam i Bnai Zion miały zajęte łóżka w 96% i 94%, natomiast szpital Carmel w 104%. W 2005 Magen David Adom miał 48 103 interwencji, co daje średnio 180 wyjazdów dziennie. Około 1 500 wezwań było fałszywymi alarmami. Oddziały intensywnej opieki medycznej MDA odnotowały w tym samym okresie 16 097 przyjęć^[54].

[edytuj] Burmistrzowie

Najib Effendi al-Yasin (1873-1877) Akhmad Effendi Jalabi (1878-1881) Mustafa Bey al-Salih (1881-1884) Mustafa Pasha al-Khalil (1885-1903) Jamil Sadiq (1904-1910) Rif'at al-Salah (1910-1911) Ibrahim al-Khalil (1911-1913) Abd al-Rahman al-Haj (1920-1927) Hasan Shukri (1914-1920, 1927-1940) - ostatni arabski

Shabtai Levy (1940-1951) - pierwszy żydowski Abba Hushi (1951–1969) Moshe Flimann (1969–1973) Yosef Almogi (1974–1975) Yeruham Zeisel (1975–1978) Arie Gur'el (1978–1993) Amram Mitzna (1993–2003) Giora Fisher (2003) Yona Yahav (2003–)

[edytuj] Ludzie urodzeni w mieście

• Abed Abdi (ur. 1942 w Hajfie) - arabski malarz, grafik, rzeźbiarz.
• Ralph Bakshi (ur. 29 października 1938 w Hajfie) - reżyser, scenarzysta filmów animowanych, producent.
• Aaron Ciechanover (ur. 1 października 1947 w Hajfie) – biolog. W 2004 roku wraz z Avramem Hershko i Irwinem Rose, otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za odkrycie procesu degradacji białek w komórkach, w którym bierze udział białko ubikwityna.
• David Deutsch (ur. 1953 w Hajfie) - fizyk, pracuje na Uniwersytecie Oksfordzkim.
• Amos Gitai (ur. 11 października 1950 w Hajfie) - reżyser filmowy.
• Ivry Gitlis (ur. 22 listopada w Hajfie) - skrzypek, a także Ambasador Dobrej Woli UNESCO.
• Avram Hershko (ur. 31 grudnia 1937 w Karcag, Jász-Nagykun-Szolnok, Węgry) – biolog. W roku 2004 wraz z Aaron Ciechanoverem i Irwinem Rose'em, otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za odkrycie procesu degradacji białek w komórkach, w którym bierze udział białko ubikwityna. Obecnie jest profesorem w Rappaport Family Institute for Research in Medical Sciences w Technion (Israel Institutite of Technology), w Hajfie.
• Uzi Landau (ur. 2 stycznia 1943 w Hajfie) - polityk z partii Likud.
• Uri Lupolianski (ur. 1951 w Hajfie) - obecny (od 2003) burmistrz miasta Jerozolima. Jest członkiem Partii Tory. Był pierwszym ultraortodoksyjnym Żydem wybranym w Izraelu na urząd burmistrza Jerozolimy.
• Shiri Maimon (ur. 17 maja 1981 w Hajfie) – izraelska piosenkarka, reprezentantka Izraela na Konkursie Piosenki Eurowizji 2005 z piosenką Hasheket Shenish'ar, gdzie zajęła 4 miejsce, uzyskawszy 154 pkt.
• Moshe Safdie (ur. 14 lipca 1938 w Hajfie) - współczesny architekt.
• Gene Simmons (ur. 25 sierpnia 1949 w Hajfie) - rockowy wokalista i gitarzysta. Najbardziej znany jako "The Demon", członek w współzałożyciel hard rockowego zespołu Kiss.
• Hillel Slovak (ur. 13 kwietnia 1962, zm. 25 czerwca 1988 w Hajfie) był pierwszym gitarzystą kalifornijskiego zespołu rockowo-funkowego Red Hot Chili Peppers.
• Yochanan Vollach (ur. 14 maja 1945 w Qiryat Bialik (Dystrykt Hajfy), izraelski piłkarz.
• Haya Harareet - izraelska aktorka i scenarzystka.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Alex Carmel "The History of Haifa Under Turkish Rule", Pardes, Hajfa 2002. ISBN 965-7171-05-9. (he)
• Eli Shiller & Yossi Ben-Artzi "Haifa and its sites", Ariel, Jerusalem 1985. (he)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Zdjęcie satelitarne Hajfy Google Maps
• Mapa Hajfy
• Najnowsza mapa Hajfy w formacie pdf Israel Wonders
• Port of Haifa
• Światowe Centrum Bahá'í w Hajfie