Harmonia axyridis
Z Wikipedii
Harmonia axyridis | |
Systematyka | |
Domena | eukarioty |
Królestwo | zwierzęta |
Typ | stawonogi |
Gromada | owady |
Podgromada | uskrzydlone |
Rząd | chrząszcze |
Rodzina | biedronkowate |
Rodzaj | Harmonia |
Gatunek | Harmonia axyridis |
Nazwa systematyczna | |
Harmonia axyridis | |
(Pallas, 1773) | |
Systematyka w Wikispecies | |
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
Harmonia axyridis – pochodzący z Azji gatunek chrząszcza z rodziny biedronek (Coccinellidae). Przez ok. 20 lat rozprzestrzenił się w obydwu Amerykach i Europie. W Polsce jest gatunkiem inwazyjnym, stwierdzonym po raz pierwszy w 2006 w Poznaniu[1]. W mediach nazywana jest arlekinem, harlekinem (od angielskiej nazwy Harlequin lady beetle) lub biedronką azjatycką.
Spis treści |
[edytuj] Występowanie
Za naturalny zasięg występowania tej biedronki uważana jest wschodnia i środkowa Azja od Ałtaju po wybrzeża Oceanu Spokojnego i od południowej Syberii do południowych Chin. Od 1916 była wielokrotnie wprowadzona do walki z mszycami (Aphidoidea) na terenie Stanów Zjednoczonych, początkowo w Kalifornii, w 1988 w Luizjanie i w 1982 w Europie Zachodniej, gdzie była sprzedawana przez prywatne firmy. Na nowych terenach wymknęła się spod kontroli[2]. Okazała się gatunkiem bardzo ekspansywnym i szybko się rozprzestrzeniła. Stwierdzono jej pojawienie się w Ameryce Południowej i wielu krajach Europy Zachodniej, a ostatnio na południu Afryki.
Jej występowanie w Europie w warunkach naturalnych po raz pierwszy odnotowano na terenie Niemiec w 1999. W Holandii została zaobserwowana w 2002, a w 2004 stwierdzono jej obecność w hrabstwie Essex w Wielkiej Brytanii oraz we Francji. Do krajów, w których odnotowano jej występowanie, należą: Kanada, USA, Argentyna, Brazylia, Belgia, Francja, Grecja, Holandia, Niemcy i Wielka Brytania, od 2006 także Włochy, Austria, Czechy, Polska i Dania, a od 2007 Norwegia i Szwecja.
W Polsce udokumentowano pojawienie się Harmonia axyridis we wrześniu 2006 w Poznaniu-Ogrodach i w październiku tego samego roku w Mokrzu koło Wronek, a później w Zielonej Górze, we Wrocławiu i na Mazowszu[3]. Prawdopodobnie rozprzestrzeniła się w zachodniej części Polski. Wschodnią granicą zasięgu w 2007 był Dziekanów Leśny pod Warszawą. Prawdopodobnie pojawi się również na wschodzie Polski.
[edytuj] Charakterystyka
Harmonia axyridis jest biedronką średniej wielkości, o bardzo zmiennym ubarwieniu pokryw – od żółtego i pomarańczowego, przez czerwone aż do czarnego. Jej ciało jest owalne, wypukłe, o długości 5-8 mm, zbliżone wielkością do biedronki siedmiokropki (Coccinella septempunctata). Liczba kropek od 0-23.
Jest spotykana w różnych środowiskach, głównie na krzewach i drzewach liściastych, także na terenach zurbanizowanych. Żywi się głównie mszycami, ale również innymi stawonogami, ich jajami i larwami, w tym także innych biedronek. Zjada też pyłek kwiatowy i nektar, nadgryza dojrzałe owoce. W winogronach przegryza skórkę i wchodzi do owocu. Jesienią podejmuje długodystansowe loty w poszukiwaniu miejsc do przezimowania. Zimuje w zacisznych, ciemnych miejscach w budynkach, w dużych skupiskach składających się nawet z tysięcy osobników.
[edytuj] Zagrożenia
[edytuj] dla rodzimych gatunków
Obserwacje przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii wskazują, że Harmonia axyridis jest gatunkiem zagrażającym rodzimym gatunkom biedronek. Są też bardzo płodne i szybko zajmują nisze dotychczas zajmowane przez lokalne biedronki. Są bardziej drapieżne, żywią się tym samym pokarmem, a ponadto zjadają jaja i larwy innych gatunków biedronek.
[edytuj] dla upraw
Stwierdzono żerowanie Harmonia axyridis na owocach uszkodzonych przez ptaki lub inne owady. Istnieją obawy, że biedronka nadgryzająca owoce i wnikająca do wnętrza owoców winorośli może stać się uciążliwym szkodnikiem sadów owocowych i winnic[4]. Na nowo zajmowanych terenach praktycznie nie ma naturalnych wrogów, a walka z nią metodami chemicznymi pociągnęłaby zniszczenie populacji rodzimych gatunków biedronek.
[edytuj] dla ludzi
Odnotowano przypadki ukąszeń ludzi, u niektórych osób stwierdzono reakcje alergiczne dotyczące skóry i dróg oddechowych[5].
Pierwsze przypadki alergii wywołanej kontaktem z biedronką azjatycką zanotowano w 1998 r. Do kontaktu najczęściej dochodzi w warunkach domowych, albowiem jesienią grupy biedronek szukają w ludzkich domach dogodnego miejsca na odbycie zimowej hibernacji. Alergia na biedronkę pojawia się najczęściej jesienią, ale także wiosną. Uczulenie dotyczy wszystkich grup wiekowych (1-78 lat) i obu płci. Alergeny, oznaczone Har a 1 oraz Har a 2, są obecne w hemolimfie. Objawy nadwrażliwości obejmują: alergiczne zapalenie spojówek, astmę, pokrzywkę i obrzęk naczynioruchowy. Na jednym z obszarów odnotowano częstość występowania u ludzi alergii na biedronkę na poziomie 10%. W pierwszej kolejności zaleca się unikania kontaktu z biedronką azjatycką, zamiast stosowania leczenia farmakologicznego. W alergicznych testach skórnych należy uwzględnić test na Harmonia axyridis dla pacjentów zamieszkałych na terenach, gdzie ta biedronka występuje[6].
Uciążliwą dla człowieka substancją wydzielaną przez stawy udowo-goleniowe biedronki jest żółta hemolimfa, a dokładniej zawarte w niej metoksypyrazyny. Wydzielina ta jest wystrzykiwana z tzw. gruczołów obronnych biedronek w przypadku zagrożenia lub przy zgnieceniu chrząszcza. Pozostawia trwałe plamy na przedmiotach[4][5], psuje smak wina. Zdaniem Lingshuang Cai z Iowa State University skład hemolimfy jest związany z ubarwieniem danego osobnika i jest, przynajmniej częściowo, zależny od jego diety w okresie larwalnym[7].
[edytuj] Monitoring w Polsce
Systematyczną rejestrację rozprzestrzeniania się Harmonia axyridis w Polsce, od 2008 roku, prowadzi Centrum Badań Ekologicznych PAN.
Przypisy
- ↑ Przewoźny M., Barłożek Tomasz, Bunalski Marek, Harmonia axyridis (PALLAS, 1773) (Coleoptera: Coccinellidae) new species of ladybird beetle for Polish fauna, Polish Journal of Entomology 76 (3). 180. (format pdf)
- ↑ Aneta Augustyn: Atakuje biedronka ninja (to nie żart). Gazeta.pl Wrocław. [dostęp 2 czerwca 2008].
- ↑ Agresywne biedronki atakują Polskę. tvn24.pl. [dostęp 2 czerwca 2008].
- ↑ 4,0 4,1 Harmonia axyridis, Impacts (en). The Global Invasive Species Database. [dostęp 2 czerwca 2008].
- ↑ 5,0 5,1 Paweł Jałoszyński: Systemy obrony chemicznej chrząszczy.. Chrząszcze i motyle Polski. [dostęp 4 czerwca 2008].
- ↑ D.W. Goetz: Harmonia axyridis ladybug invasion and allergy.. Allergy & Asthma. [dostęp 5 czerwca 2008].
- ↑ Janet Raloff, Gardeners' Friend Causes a Stink, Science News z 260 kwietnia 2007 (en)
[edytuj] Bibliografia
- Strona internetowa Centrum Badań Ekologicznych PAN [dostęp 2 czerwca 2008]
- Harmonia axyridis (en). The Global Invasive Species Database. [dostęp 2 czerwca 2008].
- Adriaens et al., 2003, The Multicoloured Asian Ladybird Harmonia axyridis Pallas (Coleoptera : Coccinellidae), a threat for native aphid predators in Belgium? Belg. J. Zool., 133 (2) : 201-87 (format pdf) (en)
- Koch, R.L., 2003. The multicolored Asian lady beetle, Harmonia axyridis: A review of its biology, uses in biological control, and non-target impacts. Journal of Insect Science (en)