Hawaje (archipelag)

Z Wikipedii

Hawaje (ang. Hawaii, dawniej: Sandwich Islands, nazwane tak przez Cooka na cześć Johna Montagu, 4. hrabiego Sandwich) – archipelag pochodzenia wulkanicznego na Oceanie Spokojnym.

Niemal całe Hawaje są jednym ze stanów USA (liczącym 1,2 mln mieszkańców, o powierzchni ok. 28,3 tys. km²). Jedynie atol Midway, leżący w północno-zachodniej części archipelagu, nie należy do stanu Hawaje.

Spis treści 1 Historia 1.1 Królestwo Hawajów 1.2 Republika Hawajów 1.3 Królowie Hawajów 2 Warunki naturalne 2.1 Klimat 2.2 Fauna i flora 3 Demografia 4 Gospodarka 5 Militaria, Bazy 6 Nauka 7 Galeria 8 Zobacz też 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

[edytuj] Królestwo Hawajów

Hawaje zostały zaludnione w XIV wieku przez Polinezyjczyków z Tahiti. Dla Europy odkryte zostały przez Hiszpanów, w XVI wieku.

Rządy rodów arystokratycznych pojawiły się na Hawajach na długo przed przybyciem Europejczyków, jednakże istnienie skonsolidowanego królestwa datuje się od 1796 roku, kiedy władzę na Hawajach objął król Kamehameha I. W czasach tych w kulturze europejskiej wyspy hawajskie funkcjonowały pod dwiema nazwami: Wyspy Sandwich (nazwa nadana archipelagowi w 1778 roku przez jego odkrywcę Jamesa Cooka) i Hawaje (nazwa lokalna, od największej wyspy, Hawai'i). W roku 1810 po zjednoczeniu się wysp Oahu, Maui, Molokai, Lanai i Hawaii powstało królestwo. W 1840 roku przyjęto na wyspach pierwszą konstytucję wzorowaną na prawach brytyjskich i amerykańskich. Gwarantami suwerenności państwa były Stany Zjednoczone, Francja i Wielka Brytania.

W latach 1852, 1864 i 1887 uchwalano kolejne konstytucje. Od 1840 królestwo posiadało parlament. Administracyjnie państwo dzieliło się na 4 prowincje: Kauai, Oahu, Maui, i Hawaii.

W 1851 roku król Kamehameha III powierzył pieczę nad swym królestwem Stanom Zjednoczonym. W 1887 roku USA uzyskało prawo do wybudowania portu w zatoce Pearl Harbor. W 1893 roku miejscowa ludność amerykańska obaliła rządy królowej Liliuokalani i ustanowiła rządy republikańskie.

[edytuj] Republika Hawajów

Republika Hawajów powstała w latach 1894-1898. Republikę proklamowano 4 lipca 1894. 7 lipca 1898 kraj został zajęty przez Stany Zjednoczone. 12 sierpnia 1898 ogłoszono oficjalnie aneksję kraju (od 1959 są 50. stanem USA). Jedynym prezydentem republiki był Sanford Dole.

[edytuj] Królowie Hawajów

Dynastia Kamehameha

• Kamehameha I (1795-1819)
• Kamehameha II (1819-1824)
• Kamehameha III (1825-1854)
• Kamehameha IV (1854-1863)
• Kamehameha V (1863-1872)

Dynastia Kalākaua

• William C. Lunalilo (1873-1874)
• David Kalakaua (1874-1891)
• Lydia Lili'uokalani (1891-1893)

[edytuj] Warunki naturalne

[edytuj] Klimat

W całości zwrotnikowy morski. Średnie temperatury w lutym wahają się od 20 do 24 C, a w sierpniu od 24 do 29 C. Roczne opady od 300 do 400 mm na stokach południowych i zachodnich, do 3500-4000 mm na stokach północnych i wschodnich (12000 mm na Kauai).

[edytuj] Fauna i flora

Roślinność stanowią wiecznie zielone lasy z zaroślami palmowymi.

[edytuj] Demografia

Według danych z 2000 roku 6,6% Hawajczyków uważa się za ludność rdzenną wysp. Ponadto biali stanowią 24,3% ludności, potomkowie Portugalczyków i Azjaci 41,6% (w tym 16,7% Japończycy, 14,1% Filipińczycy, 4,7% Chińczycy, 1,9% Koreańczycy oraz 0,6% Wietnamczycy). 1,3% mieszkańców stanowią Polinezyjczycy, 21,4% Metysi, 1,8% Murzyni i 0,3% Indianie z USA i mieszkańcy Alaski. Ponad 72% ludności skupia się na wyspie Oahu. Główne miasta to: Honolulu (stolica), Hilo i Kailua.

[edytuj] Gospodarka

Podstawą gospodarki Hawajów jest obsługa ruchu turystycznego (co roku do wybrzeży przybija około 2 tys. statków) i licznych baz wojskowych. Ponadto wysoko rozwinięte rolnictwo, głównie uprawa ananasów, kawy, bananów, kwiatów i warzyw, hodowla bydła i rybołówstwo. Od 1835 funkcjonował przemysł cukrowniczy. Ponadto rozwinięte gałęzie przemysłu to:

• owocowy
• cementowy
• odzieżowy
• poligraficzny
• metalowy
• petrochemiczny

Hawaje leżą na przecięciu szlaków lotniczych i morskich z Ameryki Północnej do Australii i Azji. Między wyspami dobrze rozwinięta jest komunikacja lotnicza.

Średnie zarobki na archipelagu to 28221$, z czego najwięcej (75992$) przypada na miasteczko Kapalua.

[edytuj] Militaria, Bazy

Na wyspach znajdują się strategiczne bazy: marynarki wojennej, US Air Force oraz piechoty morskiej, jest naziemna stacja kontrolna należącego do Departamentu Obrony systemu nawigacji satelitarnej GPS, stacje łączności satelitarnej i nasłuchu elektronicznego. Mała bezludna wyspa Kahoolawe jest od lat intensywnie ostrzeliwanym poligonem dla lotnictwa, marynarki i Marines.

[edytuj] Nauka

Na wyspie Big Hawai na szczycie Mauna Kea znajduje się zespół obserwatoriów astronomicznych , z jednymi z największych na świecie teleskopami optycznymi bliźniaczymi Keck I i Keck II , każdy o średnicy zwierciadła 10 m.

[edytuj] Galeria

Island Maui, Haleakala national Park	Big Island, View from Mauna Kea Volcano	Big Island, Volcanoes National Park	Kauai, Na Pali Coast
Big Island, Punaluu Beach Park	Island Maui, Kapalua bay	Island Maui, Hookipa Beach	Big Island, Hapuna Beach

[edytuj] Zobacz też

• Grzbiet Hawajski
• Język hawajski
• Kultura hawajska
• Hula
• Premierzy Hawajów

[edytuj] Linki zewnętrzne

• hawaii.gov – oficjalna strona stanu (jęz. angielski)
• Zdjęcia satelitarne Hawajów wykonane przez NASA

To jest tylko zalążek artykułu związanego ze Stanami Zjednoczonymi. Jeśli możesz, rozbuduj go.