Historia socjologii

Z Wikipedii

Historia socjologii, w zależności od sposobu widzenia jej przedmiotu, może obejmować różne zakresy. Jerzy Szacki wyróżnia trzy zakresy historii socjologii:

Historia socjologii jako takiej, czyli wszelkich działań prowadzonych pod szyldem "socjologii" począwszy od Auguste'a Comte'a - twórcy nazwy nauki. Podejście takie prowadzi jednak, z jednej strony, do przesadnego eksponowania wielu mniej ważnych autorów będących "socjologami" z nazwy, z drugiej - do pomijania innych, którzy nimi nie byli, ale przyczynili się do rozwoju nauki.
Historia myśli socjologicznej, która dotyczy zagadnień związanych z rozwojem problemów socjologicznych znajdujących się w ośrodku zainteresowań socjologii współczesnej. Obejmuje myślicieli, którzy podejmowali takie problemy, nawet jeśli sami nie uważali się za socjologów lub nawet nigdy o socjologii nie słyszeli, czy też się od niej odżegnywali.
Historia analizy socjologicznej zajmuje się rozwojem naukowej analizy badania zjawisk społecznych, czyli ważniejszymi socjologami i ich wypowiedziami, o ile przyczynili się oni do szczególnych osiągnięć badawczych, odpowiadających przyjętym przez badacza standardom naukowości. Wtedy należałoby dokonać rozdziału pomiędzy właściwą nauką społeczną a wczesną socjologią, która nauką jeszcze nie była, i myślą socjologiczną.

Spór o to, kiedy właściwie zaczyna się historia socjologii jest, zdaniem Szackiego, bezzasadny. Na jednym jego biegunie znajdują się bowiem opinie, że socjologia istniała niemal zawsze i wszędzie, gdyż zgodnie ze słowami Émile'a Durkheima: "Ludzie nie czekali na pojawienie się nauki społecznej, by wytworzyć sobie ideę prawa, moralności, rodziny, państwa, a nawet społeczeństwa, ponieważ bez tych idei nie mogli by się w życiu obejść". Drugim skrajnym podejściem jest stwierdzenie, że socjologia nie istnieje nawet do tej pory, ponieważ nie spełnia jeszcze zasad naukowości jak np. fizyka (nie dysponuje równie niezawodnymi metodami naukowymi). Każde ze stanowisk zależy od przyjętego poglądu na to, czym jest socjologia i co jest w niej najważniejsze. Zdaniem Szackiego historia myśli socjologicznej najpełniej przedstawia historyczne tło socjologii współczesnej oraz ukazuje kolejne rewolucje, przez które przeszło myślenie o życiu społecznym. Szacki wymienia 4 takie rewolucje:

wyodrębnienie porządku ludzkiego z porządku przyrody (starożytni myśliciele greccy);
odróżnienie społeczeństwa od państwa (czasy nowożytne, zwłaszcza XVII i XVIII wiek);
uczynienie społeczeństwa przedmiotem systematycznej refleksji oraz stworzenie pojęcia nauki o społeczeństwie (XIX wiek);
unaukowienie refleksji o społeczeństwie (wciąż trwa).

[edytuj] Na podstawie:

1.Szacki Jerzy "Historia myśli socjologicznej".PWN, Warszawa 2006. ISBN 83-01-13844-0.

Historia ważniejszych odkryć i koncepcji socjologicznych w zestawieniu chronologicznym

Odkrycie/koncepcja	Rok odkrycia	Nazwisko odkrywcy/teoretyka	Tytuł publikacji, w której opublikowano koncepcję/odkrycie
Odkrycia myśli socjologicznej do XIX wieku
rozróżnienie prawa naturalnego i stanowionego		sofiści	-
pierwszy model organizmu społecznego		Platon	"Państwo"
politikon zoon		Arystoteles	"Polityka"
analizy porównawcze ustrojów polis		Arystoteles	"Polityka"
państwo jako wynik władzy i prawa		Marek Tulliusz Cyceron	"O państwie"
przeciwstawienie państwa Bożego i świeckiego	413-426	święty Augustyn	"O państwie Bożym"
podział pracy	1225-1273	święty Tomasz z Akwinu	"Suma teologiczna"
hierarchiczny schemat społeczeństwa	1225-1273	św. Tomasz z Akwinu	"Suma teologiczna"
pierwsza nowożytna utopia	1516	Tomasz Morus	"Utopia"
pierwsze dyrektywy socjotechniczne	1532	Niccolò Machiavelli	"Książę"
suwerenność	1566	Jean Bodin	"Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej"
państwo narodowe	1566	Jean Bodin	"Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej"
prekursorskie rozważania na temat relatywizmu kulturowego	1580	Michel de Montaigne	"Próby"
stan naturalny jest stanem wojny każdy z każdym	1651	Thomas Hobbes	"Lewiatan"
umowa społeczna	1651	Thomas Hobbes	"Lewiatan"
prekursorska koncepcja społeczeństwa obywatelskiego		John Locke	"Dwa traktaty o rządzie"
krytyka geometrycznego, racjonalnego ujmowania człowieka	1725	Giambatista Vico	"Nauka Nowa"
działania wynikające z popędów poprzedzają działania racjonalne	1739-1740	David Hume	"Traktat o naturze ludzkiej"
metoda obserwacji	1748	Montesquieu	"O duchu praw"
pierwsza typologia społeczeństw	1748	Montesquieu	"O duchu praw"
rozdzielenie pojęć natury i kultury	1762	Jan Jakub Rousseau	"Umowa społeczna"
krytyka społeczeństwa jako wytwórcy sztucznych potrzeb	1762	Jan Jakub Rousseau	"Umowa społeczna"
fazy rozwoju społecznego:dzikość, barbarzyństwo, cywilizacja	1767	Adam Ferguson	"An Essay on the History of Civil Society
samoregulacja ładu społecznego	1776	Adam Smith	"Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów"
naród	1784-1791	Johann Gottfried von Herder	"Myśli o filozofii dziejów"
determinizm geograficzny	1784-1791	Johann Gottfried von Herder	"Myśli o filozofii dziejów
konserwatywna myśl społeczna	1790	Edmund Burke	"Rozważania o rewolucji we Francji"
Odkrycia i koncepcje socjologiczne XIX wieku
projekt nauki społecznej na wzór nauk przyrodniczych	1807-1808	Henri de Saint-Simon	"Wprowadzenie do prac naukowych dziwiętnastego wieku"
fizjologia społeczna	1813	Henri de Saint-Simone	"La physiologie sociale"
społeczeństwo przemysłowe	1823-1824	Henri de Saint-Simone	"Katechizm industrialistów"
więź społeczna		Henri de Saint-Simone	"O systemie industrialnym"
klasy społeczne: rolnicza, przemysłowa i "myśląca"	1821	Georg Wilhelm Friedrich Hegel	"Zasady filozofii prawa"
socjologia jako nauka pozytywna	1830-1842	August Comte	"Kurs filozofii pozytywnej"
podział socjologii na statykę społeczną i dynamikę społeczną	1830-1842	August Comte	"Kurs filozofii pozytywnej"
pierwszy obszerny opis społeczeństwa demokratycznego	1835-1840	Alexis de Tocqueville	"O demokracji w Ameryce"
ujęcie praw społecznych jako praw statystycznych	1843	John Stuart Mill	"System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej"
alienacja pracy	1844	Karol Marks	"Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne"
formacje społeczne	1844	Karol Marks	"Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne"
postulat zmatematyzowania nauk społecznych	1848	Lambert Quételet	"Układ społeczny i jego prawa"
ogólne zasady liberalizmu	1859	John Stuart Mill	"O wolności"
teoria klasowej struktury społeczeństwa	1867	Karol Marks	"Kapitał"
baza (marksizm) i nadbudowa	1867	Karol Marks	"Kapitał"
świadomość społeczna	1867	Karol Marks	"Kapitał
prawa rozwoju społecznego	1867	Karol Marks	"Kapitał"
norma społeczna	1869	Lambert Quételet	"Physique sociale"
badania ewolucji kultury	1871	Edward Tylor	"Cywilizacja pierwotna"
instytucja społeczna	1876-1896	Herbert Spencer	"Zasady socjologii"
podział społeczeństw na produkcyjne - o współdziałaniu dobrowolnym i wojownicze - o współdziałaniu przymusowym	1876-1896	Herbert Spencer	"Zasady socjologii"
ewolucja instytucji z zarodków myśli	1877	Lewis Morgan	"Społeczeństwo pierwotne"
dyfuzja kulturowa	1882-1891	Friedrich Ratzel	"Anthropogeographia"
grupa społeczna	1885	Ludwik Gumplowicz	"Grundriss der Soziologie"
podział typologiczny społeczeństw na wspólnoty i stowarzyszenia	1887	Ferdinand Tönnies	"Wspólnota i stowarzyszenie"
koncepcja jaźni społecznej	1890	William James	"The Principles of Psychology"
solidarność mechaniczna i organiczna	1893	Émile Durkheim	"O podziale pracy społecznej"
komunikacja	1894	Charles Cooley	"The Theory of Transportation"
postulat badania faktów społecznych jak rzeczy	1895	Émile Durkheim	"Zasady metody socjologicznej"
morfologia społeczna	1895	Émile Durkheim	"Zasady metody socjologicznej"
analiza i klasyfikacja tłumów	1895	Gustave Le Bon	"Psychologia tłumu"
wartość	1899	Heinrich Rickert	"Kulturwissensdraft und Naturwissensdraft"
Odkrycia i koncepcje socjologiczne pierwszej połowy XX wieku
teoria nasladownictwa	1901	Gabriel Tarde	"Opinia i tłum"
publiczność	1901	Gabriel Tarde	"Opinia i tłum"
rozróżnienie obyczaju i mody	1901	Gabriel Tarde	"Opinia i tłum"
psychologia społeczna	1904	William Thomas
molekularna teoria zachowania się	1908	William Mc Dougall	"An Introduction to Social Psychology"
interakcja społeczna	1908	Georg Simmel	"Socjologia"
socjologia formalna	1908	Georg Simmel	"Socjologia"
grupa pierwotna	1909	Charles Cooley	"Social Organization"
anomia	1912	Émile Durkheim	"Elementarne formy życia religijnego"
metoda analizy dokumentów osobistych	1912	Florian Znaniecki, William Thomas
case study, początek szkoły chicagowskiej	1915	Robert Ezra Park	"The City"
system społeczny	1916	Vilfredo Pareto	"Trattato di sociologia generale"
teoria krążenia elit	1916	Vilfredo Pareto	Trattato di sociologia generale
postawa	1918-1920	William Thomas i Florian Znaniecki	"Chłop polski w Polsce i Ameryce"
cykle życiowe kultur	1918-1922	Oswald Spengler	"Zmierzch Zachodu"
przeciwstawienie kultury i cywilizacji	1918-1920	Oswald Spengler	Zmierzch Zachodu
typ idealny		Max Weber	""Obiektywność" poznania"
rola społeczna	1921	Robert E. Park	"Introduction to the Science of Sociology"
miasto jako laboratorium badawcze	1921	Robert E. Park	"Introduction to the Science of Sociology"
założenia ekologii społecznej	1921	Robert E. Park	"Introduction to the Science of Sociology"
grupa wtórna	1921	Robert E. Park	"Introduction to the Science of Sociology"
działanie społeczne	1922	Max Weber	"Gospodarka i społeczeństwo"
model biurokracji	1922	Max Weber	"Gospodarka i społeczeństwo"
początek funkcjonalizmu w socjologii	1922	Bronisław Malinowski	"Argonauci Zachodniego Pacyfiku"
współczynnik humanistyczny	1922	Florian Znaniecki	"Wstęp do socjologii"
pamięć zbiorowa	1925	Maurice Halbwachs	"Społeczne ramy pamięci"
analiza społecznego uwarunkowania myślenia	1929	Karl Mannheim	"Ideologia i utopia"
komunikacja symboliczna	1934	George Herbert Mead	"Umysł, osobowość i społeczeństwo"
uogólniony inny	1934	George Herbert Mead	"Umysł, osobowość i społeczeństwo"
mechanizm przyjmowania ról	1934	George Herbert Mead	"Umysł, osobowość i społeczeństwo"
technika socjometryczna	1934	Jacob Moreno	"Who Shall Survive"
zależności między kulturą i osobowością	1934	Ruth Benedict	"Wzory kultury"
ujęcie cywilizacji jako społeczności	1934-1961	Arnold Toynbee	"Studium historii"
teoria systemów	1937-1941	Pitrim Sorokin	"Social and Cultural Dynamics
interakcjonizm symboliczny	1937-1941	Pitrim A. Sorokin	"Social and Cultural Dynamics
instytucje pierwotne i wtórne	1939	Abram Kardiner	"The Individual and His Society"
habitus	1939	Norbert Elias	"Über der Prozess der Zivilisation"
prestiż jako wyróżnik warstw społecznych	1941	William Warner	"The social Life of Modern Community"
teoria potrzeb	1944	Bronisław Malinowski	"Naukowa teoria kultury"
teoria średniego zasięgu	1949	Robert K. Merton	"Teoria socjologiczna i struktura społeczna"
teoria grup odniesienia	1949	Robert K. Merton	"Teoria socjologiczna i struktura społeczna"
Odkrycia i koncepcje socjologiczne drugiej połowy XX wieku
próba budowy ogólnej teorii socjologicznej	1951	Talcott Parsons	"The Social System"
AGIL	1951	Talcott Parsons	"The Social System"
typy struktur komunikacyjnych	1951	Harold Leavitt	"Some Effect of Certain Communication Patterns on Group Performance"
strukturalizm	1955	Claude Levi-Strauss	"Smutek tropików"
osobowość statusowa	1955	Ralph Linton	"Kulturowe podstawy osobowości"
osobowość modalna	1955	Ralph Linton	"Kulturowe podstawy osobowości"
konfliktowy model społeczeństwa	1957	Ralph Dahrendorf	"Soziale Klassen und Klassenkonflikt in der industriallen Gesellschaft"
koncepcja struktury głębokiej	1958	Claude Levi-Strauss	"Antropologia strukturalna"
ZIS	1958	Ralph Dahrendorf	"Out of Utopia"
perspektywa dramaturgiczna	1959	Erving Goffman	"Człowiek w teatrze życia codziennego"
rama odniesienia	1959	Erving Goffman	"Człowiek w teatrze życia codziennego"
teoria wymiany	1961	George Homans	"Social Behawior"
interakcje zogniskowane i niezogniskowane	1961	Erving Goffman	"Encounters:Two Studies in the Sociology of Interaction"
ekskluzja	1963	Michel Foucault	"Narodziny kliniki"
triada eksternalizacja-obiektywizacja-internalizacja	1966	Peter Berger, Thomas Luckmann	"Społeczne tworzenie rzeczywistości"
uprawomocnienie społecznego świata	1966	Peter Berger, Thomas Luckmann	"Społeczne tworzenie rzeczywistości"
eksperyment przerywania	1967	Harold Garfinkel	"Studies in Ethnomethodology"
formacje dyskursywne	1969	Michel Foucault	"Archeologia wiedzy"
początek analizy sieciowej	1969		"Social Networks in Urban Situations"
struktura sieci społecznych	1972	Richard Emerson	"Exchange Theory"
początek badań nad społecznym zachowaniem szympansów	1974	Jane Goodall	"W cieniu człowieka"
system światowy	1974	Immanuel Wallerstein	"The Modern World System"
społeczeństwa owadów, początek socjobiologii	1975	Edward Osborne Wilson	"Socjobiologia"
koncepcja memu	1976	Richard Dawkins	"Samolubny gen"
manifest postmodernizmu	1979	Jean-François Lyotard	"Kondycja ponowoczesna"
racjonalność komunikacyjna	1981	Jürgen Habermas	"Teoria działania komunikacyjnego"
mutacja symboliczna	1982	Niklas Luhmann	"The Differentiation of Society"
teoria strukturacji	1984	Anthony Giddens	"Stanowienie społeczeństwa"
fakcja społeczna	1985	Pierre Bourdieu	"Social Space and the Genesis of Groups"
społeczeństwo ryzyka	1986	Ulrich Beck	Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności
teoria solidarności grupowej	1987	Michael Hechter	"Principles of Group Solidarity"
system autopojetyczny	1990	Niklas Luhmann	"The Autopoiesis of Social System"
koncepcja pola	1992	Pierre Bourdieu	"Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego"
symbole jako ekwiwalenty alfabetu genetycznego	1995	Gerhard Lensky, Patrick Nolan	"Human Societes. An Introduction to Macrosociology"
gender	1995	Richard Udry	"Sociology and Biology: What Biology Do Sociologists Need to Know "
koncepcja zderzenia cywilizacyjnego	1996	Samuel Huntington	"Zderzenie cywilizacji"
społeczeństwo sieciowe	1996	Manuel Castells	"The Rise of the Network Society"