Iwano-Frankowsk
Z Wikipedii
Współrzędne: 48°55' N 24°42' E
Iwano-Frankowsk Iвaнo-Фpaнкiвcьк |
|||
|
|||
Państwo | Ukraina | ||
obwód | iwanofrankowski | ||
Powierzchnia | 83,73 km² | ||
Położenie | 48° 55' 00 '' N 24° 42' 00 '' E |
||
Wysokość | 249 m n.p.m. | ||
Ludność (2004) • liczba ludności • gęstość |
218 400 2752 os./km² |
||
Nr kierunkowy | +38 (8)342 | ||
Kod pocztowy | 76000 | ||
Miasta partnerskie | Chrzanów Opole Rybnik Rzeszów Tomaszów Mazowiecki |
||
Położenie na mapie kraju
|
|||
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons | |||
Strona internetowa miasta |
Iwano-Frankowsk (ukr. Івано-Франківськ, Iwano-Frankiwśk; do 1962 Stanisławów, ukr. Станіслав, Stanisław lub Станіславів, Stanisławiw) – miasto obwodowe w zachodniej Ukrainie, 204,2 tys. mieszkańców (2004), prawa miejskie od 1662.
Spis treści |
[edytuj] Demografia
[edytuj] Historia
[edytuj] I Rzeczpospolita
Miasto zostało założone w 1662 r. na miejscu wsi Zabłotowo przez Andrzeja Potockiego, który nadał mu nazwę Stanisławów na cześć swego ojca Stanisława Rewery Potockiego. Pierwotnie pomyślany jako twierdza do obrony Rzeczypospolitej przed najazdami Tatarów.
W kolejnych latach dzięki życzliwości Potockiego swoich kościołów doczekali się również katoliccy Ormianie, oraz własnej cerkwi i szkoły wyznawcy prawosławni. W 1669 Potocki założył w mieście szkołę tzw. kolonię akademicką po auspicjami Akademii Krakowskiej, którą później przejęli jezuici. Od 1672 roku czyli od upadku Kamieńca Podolskiego, forteca stanisławowska wraz z pobliskim Haliczem przejęła na siebie ciężar obrony południowo wschodnich granic Rzeczypospolitej. Turcy już w roku 1676 oblegali mury Stanisławowa , który obronił się, ale kosztem ogromnych zniszczeń, stąd decyzja sejmu warszawskiego z roku 1677 o zwolnieniu go z podatków. W latach 1679-1682 pod kierunkiem Karola Bonowego odnowiono i umocniono fortyfikacje.
Stanisławów na sejmikach halickich bywa nazywany głową całego Pokucia. Rozbudowany w epoce baroku, nazywany był czasami "małym Lwowem". Stanowił również ważny ośrodek kultury ormiańskiej w Polsce. W tamtejszym kościele ormiańskim znajdował się do 1945 cudowny obraz Matki Boskiej Łaskawej (po wojnie przewieziony do Gdańska).
[edytuj] Zabór austriacki
Po rozbiorach Stanisławów znalazł się w granicach Austrii (w ramach Królestwa Galicji i Lodomerii), od 1804 Cesarstwa Austriackiego, a od 1867 r. Austro-Węgier.
[edytuj] II Rzeczpospolita
W 1919 r. był przedmiotem walk między Polską a ZURL. W okresie II Rzeczypospolitej pełnił rolę stolicy województwa stanisławowskiego. W 1931 liczył 198 359 mieszkańców, z tego Polaków: 120 214 (60,6%), Ukraińców 49 032 (24,7%), Żydów 26 996 (13,6%)[potrzebne źródło].
[edytuj] II wojna światowa
W 1939 r. Stanisławów został zajęty przez ZSRR i włączony do Ukraińskiej SRS. W czasie okupacji hitlerowskiej (lipiec 1941-lipiec 1944) gestapo dokonało masowych aresztowań kilkuset przedstawicieli polskiej inteligencji Stanisławowa oraz masowego mordu 800 Polaków w pobliskim Czarnym Lesie (20 sierpnia 1941). Tu 26 lipca 1942 r. został zamordowany przez Niemców O. Jan Peregryn Haczela wraz z br. Stefanem Kosiorkiem i o. Remigiuszem Wójcikiem za ukrywanie Żydów w Haliczu.
W latach 1941-1943 w mieście znajdowało się getto żydowskie, którego więźniów wywieziono następnie do ośrodka zagłady Belzec w Bełżcu.
[edytuj] XX wiek
Od 1945 ponownie w granicach Ukraińskiej SRS. Wówczas większość mieszkających w mieście Polaków została siłą wygnana ze Stanisławowa. W 1962, podczas obchodów 300-lecia miasta, jego nazwa została zmieniona na Iwano-Frankowsk, na cześć wybitnego ukraińskiego pisarza Iwana Franki. Na początku lat 90. XX wieku miasto stanowiło silny ośrodek ukraińskiego ruchu niepodległościowego.
[edytuj] Zabytki
- Ratusz z kramami z 1871 r.
- Kościół dekanalny z 1700 r. z grobami Potockich
- Kościół i klasztor pojezuicki z 1715 r. - obecnie katedra unicka
- Kolegium jezuitów, w którym kształcił się Franciszek Karpiński
- Kościół ormiański (XVIII w., z otoczonym kultem obrazem Matki Bożej, obecnie w Gdańsku)
- Kościół i klasztor Trynitarzy (XVIII w.)
- Kościół Chrystusa Króla z 1927 r. Obecnie jedyna świątynia rzymskokatolicka na terenie miasta (ul. Wowczyniecka, 92).
- Synagoga Tempel (Wilhelm Stiasny, 1895–1899)
- Zamek Potockich (XVII-XVIII w.)
- pomnik Adama Mickiewicza (Tadeusz Błotnicki, 1898)
[edytuj] Gospodarka
Rozwinięty jest tu przemysł lekki: włókienniczy, maszynowy, metalowy, obróbki drewna, chemiczny, meblarski, cementowy, środków transportu, obuwniczy, spożywczy. Działa tu port lotniczy Iwano-Frankowsk z rejsami do miast Europy.
[edytuj] Ludzie związani ze Stanisławowem
Osoby związane z miastem, które się w nim urodziły lub mieszkały:
- Jurij Andruchowycz (ur. 1960) - ukraiński pisarz
- Arthur Burns (1904-1987) - ekonomista i dyplomata amerykański,
- Zbigniew Cybulski (1927-1967) - aktor
- Albin Dunajewski (1817-1894) - katolicki duchowny
- Feliks Falk (ur. 1941) - reżyser
- Kazimierz Filipiak (1910-1992) - duchowny ormiańsko-katolicki
- Franciszek Fornalski (1782-1863) - polski żołnierz napoleoński urodzony pod Stanisławowem, odznaczony Legią Honorową i Virtuti Militari
- Agaton Giller (1831–1887), pisarz, dziennikarz, twórca Muzeum Narodowego Polskiego w Raperswilu
- Manfred H. Lachs (1914-1993) - dziennikarz
- Michail Prusak - gubernator obwodu nowogrodzkiego
- Stanisław Sosabowski (1892-1967) - generał WP
- Alfred Johann Theophil Jansa von Tannenau (1884-1963) - austriacki wojskowy
- Theodor Zöckler - duchowny ewangelicki
- Mieczysław Rybczyński (1873-1937) - profesor, minister-kierownik robót publicznych
- Witold Rybczyński (1881-1949) - fizyk, matematyk, wykładowca Politechniki Lwowskiej
- Daniel Passent (ur. 1938) - dziennikarz
- Anna Seniuk (ur. 17 listopada 1942 r. w Stanisławowie) - aktorka
- Vasyl Virastyuk - sportowiec, zawodnik strongman
- Ireneusz Iredyński (1939-1985) - polski pisarz i scenarzysta
[edytuj] Galeria
[edytuj] Pobliskie miejscowości
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Stanisławów-Kresy - historia miasta
- Stare plany oraz dawny spis ulic Stanisławowa na tym samym portalu
- Zdjęcia Stanisławowa
- Widoki miasta Stanisławowa. Lwów 1905
- Współczesne zdjęcia miasta
- O Stanisławowie w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
Rejony: bohorodczański • dołyński • hałycki • horodenkiwski • kałuski • kołomyjski • kosiwski • nadwirniański • rohatyński • rożniatiwski • sniatyński • tłumacki • tyśmienicki • werchowyński
Wydzielone miasta obwodu: Bolechów • Iwano-Frankowsk • Kałusz • Kołomyja• Jaremcze