Język arabski

Z Wikipedii

اللغة العربية
Obszar	kraje Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej
Liczba mówiących	225 do 285 milionów
Ranking	5.
Klasyfikacja genetyczna	Języki afroazjatyckie Języki semickie Języki płd.-zach.-semickie **Język arabski
Pismo	arabski
Status oficjalny
Język urzędowy	kraje arabskie, Izrael oraz dodatkowo w ONZ, obok pięciu głównych, język Zgromadzenia Ogólnego NZ
Regulowany przez	Akademia Języka Arabskiego
Kody języka
ISO 639-1	AR
ISO 639-2	ARA
SIL	ABV
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Arabska wersja językowa Wikipedii W Wikisłowniku: Słownik języka arabskiego

Język arabski - język należący do południowej grupy języków semickich, zapisywany alfabetycznym pismem arabskim od strony prawej do lewej. Kod ISO 639-3: ar/ara

Arabski jako język urzędowy

Kraje z arabskim jako językiem urzędowym: Algieria, Arabia Saudyjska, Autonomia Palestyńska, Bahrajn, Czad, Egipt, Erytrea, Irak, Izrael, Jemen, Jordania, Katar, Komory, Kuwejt, Liban, Libia, Maroko, Mauretania, Oman, Sahara Zachodnia, Sudan, Syria, Tunezja i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Pierwsze inskrypcje w języku arabskim pochodzą z VI wieku p.n.e.. Do zapisu tego języka używano wówczas pisma południowoarabskiego. Wyjątkiem byli Samudejczycy, używający pisma aramejskiego. Język staroarabski dzielił się na dwie grupy dialektów - hidżazyjską (zachodnią) i tamimijską (wschodnią). Na podstawie informacji filologów arabskich wnioskuje się, iż współczesny arabski wyewoluował z dialektu tamimijskiego.

Klasyczny język arabski jako język świętej księgi islamu - Koranu i język wielkiej literatury i kultury arabsko-muzułmańskiej odegrał ważną rolę cywilizacyjną. Wraz z ekspansją religii zwiększał się wpływ i zasięg terytorialny samego języka.

W XIX wieku, w okresie an-Nahdy (odrodzenia Arabów), z języka klasycznego wykształcił się współczesny standardowy język arabski (Modern Standard Arabic, MSA), który stał się instrumentem nowej literatury i kultury arabskiej. Używany głównie w formie pisanej, wtórnie w mowie (np. w telewizji). Od klasycznego języka arabskiego różni się bardzo niewiele i przez większość Arabów odbierany jest w zasadzie jako jego wariant stylistyczny.

[edytuj] Fonologia

[edytuj] Spółgłoski

**Zasób spółgłosek w klasycznym języku arabskim**
		wargowe	międzyzębowe	zębowe		zadziąsłowe	podniebienne	miękko- podniebienne	języczkowe	gardłowe	krtaniowe
		wargowe	międzyzębowe	czyste	faryngalizowane	zadziąsłowe	podniebienne	miękko- podniebienne	języczkowe	gardłowe	krtaniowe
zwarte	bezdźwięczne			t [t̪]	ṭ [t̪ˁ]			k	q		ʾ [ʔ]
zwarte	dźwięczne	b		d [d̪]	ḍ [d̪ˁ]	ǧ [ʤ]
szczelinowe	bezdźwięczne	f	ṯ [θ]	s	ṣ [sˁ]	š [ʃ]		ḫ [x]		ḥ [ħ]	h
szczelinowe	dźwięczne		ḏ [ð]	z	ẓ [ðˁ]			ġ [ɣ]		ʿ [ʕ]
nosowe		m		n
drżące				r
półotwarte		w				l	j

[edytuj] Samogłoski

W języku arabskim występują trzy fonemy samogłoskowe: /æ/ (w transkrypcji a), /i/ i /u/. Krótkie i długie samogłoski są różnymi fonemami. Samogłoska /æ/ jest realizowana jako [ɑ] po spółgłoskach gardłowych i faryngalizowanych. Istnieją dwa dyftongi: /æj/ i /æw/, w języku potocznym często realizowane jako [e:] i [o:].

[edytuj] Struktura sylaby

W języku arabskim dopuszczalne są pojedyncze spółgłoski nagłosowe i zbitki najwyżej dwóch spółgłosek w śródgłosie i wygłosie. Rozpowszechnione w językach europejskich wyrazy takie jak wstęp są niemożliwe w arabskim.

[edytuj] Akcent

Akcentowana jest pierwsza od końca długa sylaba. Jeśli wszystkie sylaby są krótkie, akcent pada na pierwszą sylabę.

[edytuj] Gramatyka

Struktura wyrazów w języku arabskim opiera się na rdzeniu trójspółgłoskowym i nieciągłych afiksach.Na przykład od rdzenia k-t-b można utworzyć wyrazy takie jak:

كتاب kitāb "książka"
ﺐ‎ﺘ‎ﺎ‎ﻛ‎ kātib "pisarz"
مكتوب maktūb "zapisane"
ﺐ‎ﺘ‎ﻛ‎ kataba "on pisał".

Język arabski posiada rozbudowany system odmiany czasownika. Istnieją dwa czasy (dokonany i niedokonany) i pięć trybów: orzekający, przypuszczający, rozkazujący, życzący i energetyczny (używany do podkreślenia pewności, np. jaktubun "on z pewnością pisze"). Podobnie jak w innych językach afroazjatyckich, przedrostki są używane do oznaczenia osoby i rodzaju.

Poniżej zaprezentowano odmianę czasownika faʿala robić:

Czas teraźniejszy

Osoba	Liczba pojedyncza	Liczba podwójna	Liczba mnoga
1.	afʿalu	nafʿalu	nafʿalu
2. (rodzaj męski)	tafʿalu	tafʿalāni	tafʿalūna
2. (rodzaj żeński)	tafʿalīna	tafʿalāni	tafʿalna
3. (rodzaj męski)	jafʿalu	jafʿalāni	jafʿalūna
3. (rodzaj żeński)	tafʿalu	tafʿalāni	jafʿalna

Czas przeszły

Osoba	Liczba pojedyncza	Liczba podwójna	Liczba mnoga
1.	faʿaltu	faʿalnā	faʿalnā
2. (rodzaj męski)	faʿalta	faʿaltumā	faʿaltum
2. (rodzaj żeński)	faʿalti	faʿaltumā	faʿaltunna
3. (rodzaj męski)	faʿala	faʿalā	faʿalū
3. (rodzaj żeński)	faʿalat	faʿalatā	faʿalna

Ponadto, do czasownika mogą dołączać się (postpozycja) zaimki oznaczające dopełnienie, np. ﺭأﻳﻨﺎﻫﻢ raʾaynāhum "my widzieliśmy ich".

Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki - wyróżniamy mianownik (końcówka -u), dopełniacz (końcówka -i) i biernik (końcówka -a), a także stan konstrukcji (bez końcówki). Istnieją trzy liczby: pojedyncza, podwójna i mnoga. Regularna liczba mnoga ma końcówkę -ūn w mianowniku i -īn w dopełniaczu i bierniku. Wiele rzeczowników tworzy jednak liczbę mnogą w sposób nieregularny (łamana liczba mnoga), np. ربّ (rabb) "władca"", ale أرباب (ʾarbāb) "władcy".

Język arabski odróżnia rzeczowniki określone (z przedrostkiem ʾal, asymilowanym do następujących spółgłosek t, ṯ, d, ḏ, r, z, s, š, ṣ, ḍ, ṭ, ẓ, n) i nieokreślone (z -n po końcówce przypadka). Po końcówce przypadka rodzajnik ʾal występuje w formie l.

Istnieje gramatyczny rodzaj żeński, tworzony przez dodanie do rzeczownika męskiego -at- przed końcówką przypadka lub -a w stanie konstrukcji. Niektóre wyrazy, takie jak fulk "łódź", šams "słońce", czy umm "matka", są rodzaju żeńskiego mimo braku końcówki.

Podstawowy szyk zdania to VSO. Wyraz określający następuje zawsze po wyrazie określanym, tak jak w innych językach semickich, np. kitābu l-muqaddas "Biblia", dosłownie "księga święta"

[edytuj] Zwroty

Tak - na‘am - نعم
Nie - lā - لا
Dzień dobry - ṣabāḥu l-ḫajri - صباح الخير
Dobry wieczór - masāʾu l-ḫajri - مساء الخير
Pokój wam - as-salāmu ‘alaykum - السلام عليكم
Do widzenia - ma‘a s-salāmati - مع السلامة
Jak się czujesz? - kayfa ḥāluka - كيف حالك
Witam - marḥaban - مرحبا
Dziękuję - šukran -شكرا
Przepraszam - āsifun - آسف
Jak się nazywasz? - ma (i)smuka? (do mężczyzny), ma (i)smuki? (do kobiety) - "i" nie jest tu wymawiane - ما اسمك
Nie rozumiem - lā afham - لا أفهم

[edytuj] Liczebniki

wāḥid
iṯnān
ṯalāṯah
'arba‘ah
ḫamsah
sittah
sab‘ah
ṯamāniyyah
tis‘ah
`ašarah

[edytuj] Dialekty

Zobacz więcej w osobnym artykule: Dialekty języka arabskiego.

Dialekty języka arabskiego, często bardzo różniące się od języka klasycznego, używane są jedynie w mowie. Sporadycznie wykorzystuje się zapis języka mówionego w dramatach, dialogach książkowych czy komiksach. Posługuje się nimi ludność w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Pomiędzy dialektami tymi występują duże różnice utrudniające porozumienie osobom pochodzącym z różnych rejonów świata arabskiego. Niekiedy mówi się wręcz o językach arabskich porównując sytuacje do epoki formowania się języków romańskich z lokalnych dialektów łaciny ludowej (patrz dyglosja).