Jemen

Z Wikipedii

الجمهوريّة اليمنية


Flaga Jemenu	Godło Jemenu

Hymn: Zjednoczona Republika

prezydent Ali Abdullah Salih

Szef rządu

premier Ali Muhammad Mudżawar

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

48. na świecie
527 970 km²
0%

Liczba ludności (2008)
• całkowita
• gęstość zaludnienia

51. na świecie
23 013 000▲
44 osób/km²

Jednostka monetarna

rial jemeński (YER)

Zjednoczenie

deklaracja zjednoczeniowa
22 maja 1990

Religia dominująca

UTC +3

.ye

+967

Jemen (Al-Jaman, Republika Jemeńska, الجمهوريّة اليمنية Al-Dżumhurijja al-Jamanijja) – azjatyckie państwo położone na Półwyspie Arabskim nad Morzem Arabskim, Zatoką Adeńską i Morzem Czerwonym, pomiędzy Omanem i Arabią Saudyjską. Stolica: Sana. Największe miasta: Sana, Aden, Taizz, Al-Hudajda, Al-Mukalla.

[edytuj] Ustrój polityczny

Podstawy ustroju politycznego Jemenu zostały określone w konstytucji z 16 maja 1990 r. z poprawkami wprowadzonymi w latach 1994 i 2001. Jemen jest republiką na czele której stoi prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 7-letnią kadencję (od 2001 r.). Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament. Licząca 301 członków Izba Reprezentantów wybierana jest w wolnych wyborach co 6 lat. Senat – druga izba parlamentu składająca się ze 111 osób jest mianowana przez prezydenta (od 2001 r.). Władzę wykonawczą sprawuje rząd pod przewodnictwem premiera.

[edytuj] Podział administracyjny

Jemen jest podzielony na 19 prowincji (muhafazah):

Abjan,
Aden,
Ad-Dali,
Al-Bajda,
Al-Hudajda,
Al-Dżauf,
Al-Mahra,
Al-Mahwit,
Amran,
Hadramaut,
Hadżdża,
Ibb,
Lahidż,
Marib,
Sada,
Sana,
Szabwa,
Taizz,
Zamar.

Do celów administracyjnych i wyborczych stolica kraju traktowana jest jako dodatkowa prowincja.

[edytuj] Geografia

Jemen leży na południowej krawędzi Płaskowyżu Arabskiego. W rzeźbie kraju dominują góry i wyżyny. W jego zachodniej części, równolegle do wybrzeża Morza Czerwonego ciągną się pasma gór krawędziowych As-Sirat z najwyższym szczytem Jemenu Dżabal an-Nabi Szuajb (3760 m n.p.m.) Od morza oddziela je nizina Tihama. Południowa część kraju jest górzysta z najwyższym szczytem Adaran (2513 m n.p.m.). We wschodniej części Jemenu dominują wyżyny i płaskowyże poprzecinane dolinami rzek okresowych. Północ kraju zajmuje pustynia Ar-Rub al-Chali.
Jemen leży w strefie klimatu zwrotnikowego suchego. Wielkość opadów waha się od 80-130 mm na nizinach nadbrzeżnych do 800 mm rocznie w najwyższych pasmach górskich. Niektóre regiony na północy i północnym wschodzie kraju (pustynia Ar-Rub al-Chali) pozbawione są opadów przez 5-10 lat. Średnie temperatury w styczniu wynoszą od 25°C na nizinach nadbrzeżnych do 13°C w górach. Średnie temperatury lipca wahają się od 32°C na nizinach do 20°C w górach.
Z powodu niesprzyjających warunków klimatycznych w Jemenie występują wyłącznie rzeki okresowe. Dominują ubogie gleby pustynne, jedynie w dolinach rzek okresowych zdarzają się żyźniejsze gleby aluwialne, a na obszarach wyżynnych czerwone buroziemy.
Na nizinach dominuje pustynna i półpustynna roślinność krzewiasta z gajami daktylowymi w miejscach o większej wilgotności. W środkowej części kraju spotkać można rzadkie sawanny i kolczaste zarośla. W górach występują lasy akacjowe w najwyższych partiach zastąpione przez karłowate oliwki i drzewiaste jałowce.
Wśród zwierząt żyjących na terytorium Jemenu występuje wiele gatunków pochodzących z terenu Afryki m.in.: pawian płaszczowy, koziorożec nubijski, gazele, oryks arabski. Żyją tam również: hiena pręgowana, karakal, szakal złocisty, waran szary i żmija rogata.

(2004)
Terytorium		527 970 km² (wg CIA – The World Factbook), 536 869 km² (dane oficjalne) w skład terytorium państwa wchodzą: wyspy Perim, Sokotra, Kamaran, dawna Jemeńska Republika Arabska (Jemen Północny) i dawna Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu (Jemen Południowy)
Granice lądowe		1 746 km w tym z państwami: Oman – 288 km Arabia Saudyjska – 1 458 km
Linia brzegowa		1 906 km
Granice morskie		morze terytorialne: 12 mil morskich wyłączna strefa ekonomiczna: 200 mil morskich szelf kontynentalny: 200 mil morskich albo do skraju płyty kontynentalnej
Skrajne wysokości		najniższy punkt: Morze Arabskie 0 m n.p.m. najwyższe wzniesienie: Nabi Szuajb 3760 m n.p.m.
Zasoby naturalne		ropa naftowa, ryby, sól kamienna, marmur, niewielkie złoża węgla kamiennego, złoto, nikiel, miedź, żyzna gleba na zachodzie kraju
Grunty nawadniane		4 900 km² (1998)
Zagrożenia naturalne		letnie burze piaskowe, bardzo ograniczone zasoby słodkiej wody, niewystarczające zaopatrzenie w wodę do nawadniania, erozja gleby, pustynnienie
Inne informacje		strategiczne położenie nad cieśniną Bab al-Mandab łączącą Morze Czerwone i Zatokę Adeńską, jednym z najbardziej zatłoczonych szlaków żeglugowych

[edytuj] Historia

Na terenie dzisiejszego Jemenu istniały w starożytności państwa minejskie (XII-VII wiek p.n.e. oraz Królestwo Saby (X/IX-II wiek p.n.e.). W II wieku p.n.e. północnym Jemenem zaczęli władać Himjaryci a w 525 roku n.e. zdobyli te terytoria Abisyńczycy. W roku 575 n.e. tereny te zostały przyłączone do Persji. Południowy Jemen został opanowany w I wieku p.n.e. przez Rzymian, a w IV wieku n.e. wszedł w skład imperium perskiego. W VII wieku całe terytorium Jemenu zostało opanowane przez Arabów. Od XVI wieku Jemen wchodził w skład imperium osmańskiego. Północny Jemen uzyskał niepodległość od Turcji w roku 1918 (od 1962 r. – Jemeńska Republika Arabska). Jemen Południowy w XIX wieku stał się brytyjskim protektoratem z głównym ośrodkiem w Adenie. Ta część Jemenu uzyskała niepodległość dopiero w roku 1967 przyjmując od 1970 r. nazwę Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu. Jemen Południowy znalazł się w strefie wpływów ZSRR. Pod koniec 1972 r. wybuchła wojna pomiędzy obydwoma państwami. Do zjednoczenia Jemenu doszło dopiero w roku 1990. Pierwsze demokratyczne wybory miały miejsce w roku 1993. Rok później doszło do próby secesji dawnego Jemenu Południowego i wybuchu wojny domowej, która zakończyła się zwycięstwem wojsk rządowych w lipcu 1994 r. W wyborach prezydenckich 20 września 2006, dotychczasowy prezydent Ali Abdullah Saleh został wybrany z poparciem 77,2% na kolejną siedmioletnią kadencję.

[edytuj] Gospodarka

Jemen jest jednym z najsłabiej rozwiniętych państw arabskich. Produkt krajowy brutto w roku 2003 wynosił 15,09 mld USD, co dawało 800 USD w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wzrost gospodarczy wynosił 2,8%. Wskaźnik inflacji od kilku lat utrzymuje się na poziomie około 10% (10,8% w 2003 r.). Maleje wskaźnik zadłużenia kraju, który w roku 1997 sięgał 67,3% wartości PKB. Dane za rok 2003 mówią o 39,5% zadłużeniu. Wysoka jest stopa bezrobocia wynosząca 35% (2003).
Większość zatrudnionych pracuje w rolnictwie i pasterstwie. Produkcja rolnicza to: zboża, owoce, warzywa, rośliny strączkowe, kawa, bawełna, zwierzęta hodowlane (owce, wielbłądy, kozy, bydło, drób). Istotne znaczenie ma również rybołówstwo. Największe znaczenie w przemyśle ma produkcja oraz przetwarzanie ropy naftowej. Mniejsze zaś wytwarzanie wyrobów bawełnianych, ze skóry oraz materiałów budowlanych. Największym ośrodkiem przemysłowym jest Aden.
W roku 2003 Jemen zanotował nadwyżkę w handlu zagranicznym. Eksportuje się głównie ropę naftową, poza tym kawę oraz suszone i solone ryby. Importuje: żywność, maszyny i urządzenia oraz produkty chemiczne. Według danych z 2003 r. największy udział w eksporcie Jemenu mają: Chiny – 28,5%, Tajlandia – 18,3%, Indie – 14%, Korea Południowa – 10,5%, Malezja – 5,1%. Najwięcej importuje się z: Zjednoczonych Emiratów Arabskich – 13,5%, Arabii Saudyjskiej – 10,8%, Chin – 9,4%, USA – 5,2%, Kuwejtu – 4,7%, Francji – 4,3%.

W roku 2008 media doniosły, iż istnieje plan budowy największego na świecie mostu pomiędzy Jemenem a Dżibuti, który łączyłby Afrykę z Półwyspem Arabskim. Inwestycja miałaby być finansowana przez firmy z Jemenu, Francji i Arabii Saudyjskiej.

[edytuj] Ludność

Jemen zamieszkują prawie wyłącznie Arabowie. Spotkać można tam również nielicznych mieszkańców pochodzenia afrykańskiego, europejskiego lub hinduskiego. Religią dominującą jest islam (ok. 99% populacji, w tym 50% sunnici, 48% zajdyci, pozostali to imamici i kilka wyznań isma'ilickich). Około 1/3 ludności zamieszkuje w miastach.

(2005)
Liczba ludności	20 727 063
Ludność według wieku
0 - 14 lat	46,5%”
15 - 64 lat	50,8%”
ponad 64 lata	2,7%
Wiek (mediana)
w całej populacji	16,5 lat
mężczyzn	16,5 lat
kobiet	16,5 lat
Przyrost naturalny	3,45%
Współczynnik urodzeń	43,07 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	8,53 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	0 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,05 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,04 mężczyzn/kobiet
15 - 64 lat	1,04 mężczyzn/kobiet
65 lat i więcej	0,97 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	61,5 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	66,26 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	56,49 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
w całej populacji	61,75 lat
mężczyzn	59,89 lat
kobiet	63,71 lat
Rozrodczość	6,67 urodzeń/kobietę

**Święta państwowe**
Data	Polska nazwa	Oryginalna nazwa
22 maja	Dzień Zjednoczenia Narodowego
26 września	Dzień Rewolucji 1962 roku
14 października	Dzień Narodowy
30 listopada	Dzień Niepodległości