Jerzy VI Windsor

Z Wikipedii

Jerzy VI Windsor Z bożej łaski Wielkiej Brytanii, Irlandii i brytyjskich dominiów zamorskich król, Obrońca Wiary, cesarz Indii
Król Wielkiej Brytanii
Okres urzędowania	od 11 grudnia 1936 do 6 lutego 1952
Poprzednik	Edward VIII Windsor
Następca	Elżbieta II
Cesarz Indii
Okres urzędowania	od 11 grudnia 1936 do 1949
Poprzednik	Edward VIII Windsor
Następca	republika
Król Irlandii
Okres urzędowania	od 11 grudnia 1936 do 1949
Poprzednik	Edward VIII Windsor
Następca	republika
Dane biograficzne
Dynastia	Windsorowie
Urodzony	14 grudnia 1895 Sandringham House
Zmarł	6 lutego 1952 Sandringham House
Ojciec	Jerzy V Windsor
Matka	Maria Teck
Żona	Elżbieta Bowes-Lyon
Dzieci	Elżbieta II Małgorzata Windsor, hrabina Snowdon

Jerzy VI, Albert Fryderyk Artur Jerzy Windsor (George VI Saxe-Coburg-Gotha) (ur. 14 grudnia 1895 w York Cottage, Sandringham, zm. 6 lutego 1952 tamże) – od 1936 roku król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej i dominiów; cesarz Indii do 1947 r., król Indii w latach 1947-1949, król Irlandii w latach 1936-1949. Brat Edwarda VIII. Zasiadł na tronie po jego abdykacji. Zyskał popularność i szacunek, gdy podczas niemieckich nalotów na Londyn nie opuścił miasta, mimo iż dziewięć razy miało miejsce bombardowanie pałacu.

Spis treści 1 Narodziny 2 Wczesne lata życia 3 Kariera w wojsku i edukacja 4 Małżeństwo 5 Objęcie tronu 6 Król Anglii 7 Rozpad brytyjskiego imperium 8 Śmierć 9 Genealogia 10 Bibliografia

[edytuj] Narodziny

Jako dziecko przyszły Jerzy VI był znany jako książę Albert (dla rodziny Bertie). Urodził się w York Cottage w posiadłości Sandringham w hrabstwie Norfolk. Jego ojcem był książę Yorku, od 1910 r. król Jerzy V. Jego matką była księżniczka Maria Teck, córka księcia Franciszka, księcia Teck. Jego starszym bratem był książę Edward, przez rodzinę zwany "Dawidem".

Bertie urodził się 14 grudnia 1895 r., w 34. rocznicę śmierci swojego pradziadka, Alberta, księcia-małżonka. Niepewny jak wdowa po Albercie, królowa Wiktoria, przyjmie informację o narodzinach prawnuka, książę Walii wysłał swojemu synowi, księciu Yorku, list, w którym napisał, że królowa jest lekko zestresowana. Dwa dni później napisał ponownie: Myślę, że spodobałoby jej się, jakbyś zaproponował jej, aby nadać dziecku imię Albert. W tym czasie królowa Wiktoria napisała do księżnej Yorku: Niecierpliwię oczekuję na chwilę, kiedy zobaczę to dziecko urodzone akurat tego dnia, bardzo drogie memu sercu, zwłaszcza, że został nazwany imieniem z którym wiąże się tyle wielkości i dobroci. Albert został ochrzczony trzy miesiące później w kościele św. Marii Magdaleny niedaleko Sandringham.

Jako drugi syn swoich rodziców Albert był w momencie urodzenia czwarty w kolejce do tronu po dziadku, księciu Walii, ojcu, księciu Yorku, i starszym bracie, księciu Edwardzie, urodzonym w 1894 r.

[edytuj] Wczesne lata życia

Jako prawnuk królowej Wiktorii Albert był od urodzenia tytułowany Jego Wysokością Księciem Albertem z Yorku. W 1898 r. wydała rozporządzenie, które nadało dzieciom najstarszego syna księcia Walii predykat Królewskich Wysokości. Od 1898 r. więc Albert był tytułowany Jego Królewską Wysokością Księciem Albertem z Yorku.

Albert był dzieckiem słabego zdrowia, nieśmiałym i zakompleksionym, posiadającym skłonności do płaczu. Całe życie miał problemy z żołądkiem. Trzęsły mu się kolana i aby temu zapobiec musiał nosić niewygodne szyny. Od 5 roku życia był dotknięty silnym jąkaniem się, co było spowodowane przymuszaniem go do pisania prawą ręką, podczas gdy książę był mańkutem. Całe życie miał trudności z pisaniem (jego dziennik roi się od błędów ortograficznych) i poprawnym wysławianiem się.

Królowa Wiktoria zmarła 22 stycznia 1901 r. Książę Walii wstąpił na tron jako Edward VII. Książę Yorku otrzymał wówczas tytuł księcia Kornwalii. Albert był odtąd tytułowany Jego Królewską Wysokością Księciem Albertem z Kornwalii i Yorku. Kiedy później w 1901 r. Edward VII nadał synowi tytuł księcia Walii, tytuł Alberta zmienił się na Jego Królewską Wysokość Księcia Alberta z Walii. Był wówczas trzeci w kolejce do tronu.

[edytuj] Kariera w wojsku i edukacja

Przez rodziców został przeznaczony do kariery w Royal Navy. W 1909 r. rozpoczął naukę w Royal Naval College w Osborne. Mimo kiepskich wyników w 1911 r. został przyjęty w Royal Naval College w Dartmouth. Błyszczał tam raczej w przedmiotach fizycznych, nie radzi sobie z nauką. Szkołę ukończył z 63 lokatą na 67. Pewnego razu w szkole inni kadeci ukłuli go szpilką, aby sprawdzić czy naprawdę ma on błękitną krew. W międzyczasie, 6 maja 1910 r. zmarł Edward VII i ojciec Alberta został królem jako Jerzy V. Albert był od tamtej pory tytułowany Jego Królewską Wysokością Księciem Albertem. Był wówczas drugi w kolejce do tronu.

15 września 1913 r. książę został przydzielony do czynnej służby. Rok później wybucha I wojna światowa. W 1916 r. książę Albert brał udział w bitwie jutlandzkiej (31 maja – 1 czerwca 1916), która skończyła niemieckie marzenia o panowanie na morzach. Albert służył na okręcie HMS Collingwood i dał dowody odwagi i opanowania. Jednak częste ataki nieżytu żołądka zmusiły go w 1917 r. do rezygnacji ze służby w marynarce. Rozpoczął więc służbę w nowo utworzonym RAF-ie. Uzyskał licencję pilota, ale nie brał udziału w działaniach wojennych. Po wojnie Albert studiował historię, ekonomię i politologię na Trinity College w Cambridge. Naukę rozpoczął w październiku 1919 r.

3 czerwca 1920 r. książę Albert został mianowany księciem Yorku, hrabią Inverness i baronem Killarney. Wraz z tytułami spadły na niego również królewskie obowiązki, takiej jak reprezentowanie ojca podczas różnych uroczystości czy oficjalne podróże do krajów Imperium Brytyjskiego.

[edytuj] Małżeństwo

Niezwykłym było w czasach, gdy od członków rodzin królewskich wymagało się poślubienia członków innych rodów, że książę Albert otrzymał praktycznie wolną rękę w wyborze przyszłej małżonki. W 1920 r. spotkał lady Elżbietę Bowes-Lyon (4 sierpnia 1900 – 30 marca 2002), córkę Claude'a Bowes-Lyona, 14. hrabiego Strathmore i Kinghorne, oraz Cecili Cavendish-Bentinck, córki Charlesa Cavendish-Bentincka. Albert zakochał się w dziewczynie i postanowił się z nią ożenić.

Mimo iż lady Elżbieta była potomkinią króla Szkocji Roberta I oraz króla Anglii Henryka VII, była według brytyjskiego prawa osobą z ludu. Była wówczas zakochana w starszym bracie Alberta, księciu Edwardzie, i odrzuciła dwa razy oświadczyny księcia Yorku. Dopiero trzecie oświadczyny zostały przyjęte.

Ślub Alberta i Elżbiety odbył się 26 kwietnia 1923 r. w Opactwie Westminsterskim. Niedawno utworzone radio BBC wyraziło życzenie, aby móc nagrać przebieg ceremonii i odtworzyć ją w radiu, ale napotkało na stanowczy sprzeciw kapituły (aczkolwiek diakon Herbert Edward Ryle popierał ten pomysł). Elżbieta urodziła Albertowi dwie córki:

• Elżbieta II (ur. 21 kwietnia 1926), królowa Wielkiej Brytanii
• Małgorzata Róża (21 sierpnia 1930 – 9 lutego 2002), żona Anthony'ego Armstrong-Jonesa, 1. hrabiego Snowdon, miała dzieci

Księstwo Yorku wraz z córkami mieszkali w Royal Lodge niedaleko parku Windsor, z daleko od życia politycznego kraju. W 1931 r. premier Kanady Richard Bennett zaproponował nadanie Albertowi godności gubernatora generalnego Kanady, ale król Jerzy V, po konsultacji z ministrami, odrzucił tę propozycję. Książę Albert był pod wielkim wpływem ambitnej żony, która nakłoniła go do terapii u australijskiego ortofonisty, Lionela Logue'a, któremu udało się zmniejszyć jąkanie księcia.

[edytuj] Objęcie tronu

20 stycznia 1936 r. zmarł król Jerzy V i jego najstarszy syn wstąpił na tron pod imieniem Edwarda VIII. Jako że nowy monarcha nie miał dzieci, książę Albert został następcą tronu. Zmarłego króla nie cieszyła perspektywa objęcia tronu przez najstarszego syna. Często powtarzał: Modlę się do Boga, aby mój najstarszy syn nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci, bo wtedy nic nie stanie na drodze między tronem a Bertiem i Lilbet. Tymczasem Edward oświadczył, że chce poślubić dwukrotną amerykańską rozwódkę, Wallis Simpson. Temu małżeństwu sprzeciwiały się rząd, Kościół, rodzina królewska i opinia publiczna. Za radą premiera Stanleya Baldwina 11 grudnia 1936 r. Edward VIII abdykował na rzecz młodszego brata. To niemożliwe! To niemożliwe! komentował to wydarzenie nowy król.

Książę Albert, który przyjął imię Jerzego VI, był kompletnie nieprzygotowany do rządów. Nigdy w życiu nie widział na oczy dokumentu państwowego. Dzień przed abdykacją brata książę odwiedził matkę. Zapisał później w dzienniku: Kiedy powiedział, jej co się stało, załamałem się i rozpłakałem jak dziecko.

Dworzanin i dziennikarz Dermot Morroh ujawnił, że były wątpliwości, czy król ma abdykować na rzecz księcia Alberta. Istniały pomysły, aby Edward przekazał koronę swojemu najmłodszemu bratu, Jerzemu, księciu Kentu, który jako jedyny z trzech braci abdykującego króla (trzecim był Henryk, książę Gloucester) posiadał męskie potomstwo.

[edytuj] Król Anglii

Albert przyjął imię Jerzego VI chcąc nawiązać do polityki swojego popularnego ojca i odbudować prestiż monarchii w społeczeństwie, nadwątlony postępowaniem Edward VIII, któremu nadał tytuł Jego Królewskiej Wysokości Księcia Windsoru. Trzy dni po wstąpieniu na tron nadał swojej żonie, królowej Elżbiecie, Order Podwiązki. Jerzy musiał później odkupić od brata zamek Balmoral i Sandringham House, gdyż Edward odziedziczył je po swoim ojcu i Jerzy VI nie mógł ich po prostu otrzymać po abdykacji brata.

Koronacja Jerzego VI odbyła się 12 maja 1937 r. Data ta była pierwotnie przeznaczona na koronację Edwarda VIII. Na koronacji pojawia się królowa-wdowa Maria, by okazać swoje wsparcie dla młodszego syna. Jerzy został również cesarzem Indii, ale nie koronował się wzorem swojego ojca w Delhi. Król wybrał się natomiast w podróże do Francji i USA. Nowy monarcha, chociaż niezbyt inteligentny, jąkający się (zmuszało to BBC do retuszowania jego przemówień) i bardzo nieśmiały, posiadał czarującą żonę i córki, i dzięki temu uosabiał ideę solidnej i statecznej monarchii, co pomogło mu odbudować autorytet rodziny królewskiej.

Tymczasem Europa coraz bardziej zbliżała się do kolejnej wojny. Ekspansywna polityka kanclerza III Rzeszy Adolfa Hitlera spotykała się ze słabą i niekonsekwentną polityką appeasementu prowadzoną przez brytyjskiego premiera Neville'a Chamberlaina. Król jednak popierał politykę swojego premiera i kiedy ten wracał w 1938 r. z konferencji w Monachium, zaprosił go na balkon pałacu Buckingham, gdzie premier pokazał się w towarzystwie rodziny królewskiej. Był on pierwszym premierem, który dostąpił tego zaszczytu.

W 1939 r. król i królowa wybrali się w podróż do Kanady i odwiedzili na krótko Stany Zjednoczonego. Od Ottawy podróżowali w towarzystwie kanadyjskiego premiera, a nie brytyjskiego ministra, co znaczyło, że byli uznawani za króla i królową Kanady. Była to pierwsza wizyta króla w Kanadzie, aczkolwiek Jerzy podróżował tam dwukrotnie, jeszcze jako książę Yorku. Ówczesny kanadyjski premier, William Lyon Mackenzie King, miał nadzieję, że królewska wizyta w Kanadzie pomoże mu we wprowadzeniu w Kanadzie Statutu Westminsterskiego z 1931 r., który nadawał samorządność każdemu dominium, które posiadało samodzielną koronę. W Rideau Hall, swojej kanadyjskiej rezydencji, Jerzy VI osobiście przyjął jako władca Kanady listy polecające od amerykańskiego ambasadora w Ottawie, Daniela Ropera. Jak zapisał oficjalny historyk tej podróży, Gustave Lanctot, kiedy Ich Królewskie Moście weszły do ich kanadyjskiej rezydencji, Statut Westminsterki zaczął obowiązywać: Król Kanady powrócił do domu.

Głównym celem wizyty było osłabienie izolacjonistycznych tendencji w Ameryce Północnej, wobec narastającego napięcia w Europie. Chociaż cel wizyty był głównie polityczny, król i królowa spotkali się z entuzjastycznym przyjęciem Kanadyjczyków. Obawa, że Jerzy będzie porównywany ze swoim poprzednikiem, okazała się płonna. Król Jerzy otrzymał również przyjazne powitanie w Stanach Zjednoczonych, odwiedzając New York World's Fair i goszcząc u prezydenta Roosevelta w Białym Domu i w jego prywatnej posiadłości, Hyde Park.

1 września 1939 r. niemieckie armie zaatakowały Polskę, rozpoczynając II wojną światową. 3 września Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom. 4 września król powiedział do Narodu: Bądźcie spokojni, niezłomni i zjednoczeni. Parze królewskiej zostało zasugerowane, że powinni odpuścić Wielką Brytanię i udać się do Kanady. Królowa powiedziała wówczas: Dzieci nie mogą wyjechać beze mnie, ja nie mogę opuścić króla, a król nigdy nie opuści kraju. Rodzina królewska pozostała więc w pałacu Buckingham, gdzie żyli podobnie jak inni Brytyjczycy. W pałacu racjonowano ogrzewanie i elektryczność, a król nakazał namalować w wannie linię na wysokości 12 cm od dna, powyżej której nie można nalewać wody.

Podczas wojny król (w galowym marynarskim mundurze) i królowa (w kapeluszu i rękawiczkach, i zawsze uśmiechnięta) często pojawiali się publicznie, odwiedzali szpitale, jednostki wojskowe i fabryki. Zbombardowany został nawet pałac Buckingham. Król chciał jeszcze zyskać wizerunek dobrego żołnierza, np. uczestnicząc w operacji lądowania aliantów w Normandii w 1944 r., ale premier Winston Churchill (który zastąpił skompromitowanego Chamberlaina w 1940 r.) zabronił mu tego. W 1943 r. król odwiedza marszałka Montgomery'ego po jego zwycięstwie El Alamein. Odwiedził również Maltę i nadał wyspie krzyż św. Jerzego. W 1944 r. dokonał inspekcji oddziałów w Normandii.

8 maja 1945 r. król zaprosił Churchilla na balkon pałacu Buckingham podczas obchodów Dnia Zwycięstwa.

[edytuj] Rozpad brytyjskiego imperium

Panowanie króla Jerzego było okresem postępującego rozpadu Imperium Brytyjskiego. Zaczyna się w 1926 r., kiedy deklaracja Balfoura złożona na Imperialnej Konferencji powołuje Wspólnotę Narodów i nadanie status niepodległych państw tym dominiom, które uzyskują samodzielną koronę. Zostało to uznane w Statucie Westminsterskim w 1931 r.

W 1932 r. skończył się mandat Ligi Narodów nad Irakiem. W 1946 r. niepodległość uzyskała Jordania, w styczniu 1948 r. Birma, a w maju tegoż roku podzielona na państwo żydowskie i arabskie Palestyna. W 1949 r. deklaracja niepodległości oznaczała powstanie niepodległej Republik Irlandzkiej. W 1947 r. Imperium Brytyjskie dostało najsilniejszy cios. Perła Korony Brytyjskie, Indie, uzyskały niepodległość i rozpadły się na dwa państwa – Indie i Pakistan. Jerzy zrzekł się tytułu cesarza Indii, pozostając królem Indii i królem Pakistanu. W 1950 r. Indie zostały republiką i Jerzy stracił tytuł królewski.

[edytuj] Śmierć

Wojna wywarła negatywny wpływ na i tak już słabe zdrowie króla. Po wojnie pogorszyło się one z powodu częstego palenia. W marcu 1949 r. Jerzy przeszedł operację nogi, aby uniknąć gangreny z powodu zakrzepicy. Latem 1951 r. został u niego zdiagnozowany rak płuc i gardła. 26 września król poddał się kolejnej operacji, w wyniku której zostało mu usunięte lewe płuco i nerw krtani. Odtąd król pokazywał się tylko w charakteryzacji kryjącej jego zły stan zdrowia.

Jerzy VI zmarł 6 lutego 1952 r. we śnie, w swojej rezydencji w Sandringham. Jego pogrzeb miał miejsce 15 lutego. Został pochowany w kaplicy św. Jerzego na zamku w Windsorze. W 2002 r. obok niego spoczęły jego żona Elżbieta i córka Małgorzata.

[edytuj] Genealogia

Prapradziadkowie	Książę Ernest I Sachsen-Coburg-Gotha (1785-1844) ∞ 1817 Ludwika Sachsen-Gotha-Altenburg (1800-1831)	Edward August Hanowerski (1767-1820) ∞1818 Wiktoria Sachsen-Coburg-Saalfeld (1787-1861)	Fryderyk Wilhelm Glücksburg (1785-1831) ∞1810 Luiza Karolina Hesse-Kassel (1789-1867)	Wilhelm Heski (1787-1867) ∞1810 Luzia Karolina Oldenburg (1789-1864)	Ludwik Wirtemberski (1756-1817) ∞1795 Henrietta von Nassau Weilburg (1780-1857)	Rhédy von Kis-Rhéde (1775-1835) ∞ Ágnes Inczédy von Nagy-Várad (1788-1856)	Król Wielkiej Brytanii Jerzy III Hanowerski (1738-1820) ∞ 1761 Charlotta Mecklenburg-Strelitz (1744-1818)	Fryderyk Hesse-Kassel (1747-1837) ∞ 1786 Karolina Polyxene Nassau-Usingen (1762-1823)
Pradziadkowie	Albert Saxe-Coburg-Gotha (1819-1861) ∞ 1840 Królowa Wielkiej Brytanii Wiktoria Hanowerska (1819-1901)		Król Danii Chrystian IX Glücksburg (1818-1906) ∞ 1842 Luiza Hesse-Kassel (1817-1898)		Aleksander Wirtemberski (1804-1885) ∞ 1835 Claudine Rhédey von Kis-Rhéde (1812-1841)		Adolf Hanowerski (1774-1850) ∞ 1818 Augusta Hesse-Kassel (1797-1889)
Dziadkowie	Król Wielkiej Brytanii Edward VII Koburg (1841-1910) ∞ 1863 Aleksandra Glücksburg (1844-1925)				Franciszek Teck (1837-1900) ∞ 1866 Maria Adelajda Hanowerska (1833-1897)
Rodzice	Król Wielkiej Brytanii Jerzy V Windsor (1856-1936) ∞ 1893 Maria Teck (1867-1953)
Jerzy VI Windsor (1895-1952), Król Wielkiej Brytanii

[edytuj] Bibliografia

• Sarah Bradford, King George VI, wyd. Weidenfeld and Nicolson, Londyn, 1989 r., ISBN 0-297-79667-4
• Patrick Howarth, George VI, wyd. Hutchinson, 1987 r., ISBN 0-09-171000-6
• John Wheeler-Bennett, King George VI: His Life and Reign, wyd. Macmillan, Nowy Jork, 1958 r.

Poprzednik Jerzy Koburg, 1. książę Yorku (szósta kreacja)

Książę Yorku 1920-1936

Następca Andrzej Mountbatten-Windsor, 1. książę Yorku (ósma kreacja)