Julian Tuwim
Z Wikipedii
Julian Tuwim | |
Data i miejsce urodzenia | 13 września 1894 w Łodzi |
Data i miejsce śmierci | 27 grudnia 1953 w Zakopanem |
Dziedzina sztuki | poezja |
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons | |
Teksty na Wikiźródłach | |
Kolekcja cytatów w Wikicytatach |
Julian Tuwim (ur. 13 września 1894 w Łodzi, zm. 27 grudnia 1953 w Zakopanem) – polski poeta żydowskiego pochodzenia, jeden z najpopularniejszych poetów dwudziestolecia międzywojennego. Brat polskiej literatki i tłumaczki Ireny Tuwim, kuzyn aktora kabaretowego i piosenkarza Lopka Krukowskiego. Podpisywał się ponad czterdziestoma pseudonimami m.in. Schyzio Frenik, Roch Pekiński, Oldlen. Tłumacz poezji rosyjskiej i francuskiej.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Urodził się 13 września 1894 w Łodzi, przy ul. Widzewskiej 44 w mieszczańskiej rodzinie zasymilowanych Żydów. Ojciec poety Izydor Tuwim ukończył szkołę w Królewcu, następnie studiował w Paryżu, był urzędnikiem Azowsko-Dońskiego Banku Handlowego, zmarł w 1935. Matka Adela z Krukowskich pochodziła z rodziny inteligenckiej, jej czterej bracia byli adwokatami oraz lekarzami. Po śmierci męża popadła w poważną chorobę psychiczną, próbowała popełnić samobójstwo. Ostatni okres życia spędziła w zakładzie zamkniętym w Otwocku, podczas likwidacji którego została zastrzelona. W latach 1904 - 1914 Tuwim uczęszczał do Męskiego Gimnazjum Rządowego w Łodzi, na początku uczył się słabo, nie okazywał zainteresowania przedmiotami ścisłymi, zwłaszcza matematyką, przez co powtarzał szóstą klasę. Zadebiutował w 1913 wierszem Prośba w Kurierze Warszawskim. Utwór podpisał inicjałami "St. M.", inicjałami poznanej w 1912 swojej przyszłej żony Stanisławy Marchwiówny, którą poślubił 30 kwietnia 1919. W 1913 zadebiutował również jako tłumacz przekładem na esperanto wiersza Leopolda Staffa "W jesiennym słońcu", opublikowanego w czasopiśmie "Pola Esperantisto". W 1916 przeniósł się do Warszawy, studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim (1916-1918), szybko jednak te studia porzucając. W trakcie studiów współpracował z czasopismem Pro arte et studio. Jeden z założycieli grupy poetyckiej Skamander w 1919. W czasie wojny polsko-bolszewickiej pracował w Biurze Prasowym Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego. W młodości inspirował się twórczością Leopolda Staffa (pisze o tym w swych pamiętnikach). Członek założyciel Związku Artystów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS). W 1939 wyemigrował przez Rumunię do Francji, a po jej kapitulacji (1940), przez Portugalię i Brazylię do USA. W 1942 mieszkał w Nowym Jorku. W latach wojny współpracował z emigracyjnymi czasopismami. W 1946 wrócił do kraju. W latach 1947-1950 pełnił funkcję kierownika artystycznego Teatru Nowego. W tym czasie był krytykowany przez wielu dawnych przyjaciół za nadmierną służalczość względem komunistycznych władz (jest m.in. autorem kilku tekstów gloryfikujących Stalina). Wśród wielu tekstów najbardziej osobiste są teksty o Polsce i Łodzi. Pisał, że nie wyobraża sobie życia w którymkolwiek innym kraju, ponieważ – jak przekonuje także w Kwiatach polskich – Polsce oddał swe życie. Łódź nazywał najwspanialszym miastem na ziemi. Zmarł 27 grudnia 1953 w pensjonacie ZAiKS-u Halama w Zakopanem na skutek wylewu krwi do mózgu. Pochowany jest na Cmentarzu Wojskowym Powązki w Warszawie.
[edytuj] Twórczość
Autor tekstów kabaretowych (kabarety Qui Pro Quo 1919 - 1932], Banda 1932 - 1934, Nowa Banda, szopka noworoczna Pikadora), Cyrulik Warszawski (1935-1939), rewiowych i librecista. Współautor i redaktor pism literackich i satyrycznych (Skamander, Wiadomości Literackie). Tłumacz literatury rosyjskiej, m.in. Aleksandra Puszkina (Jeździec miedziany), W. Majakowskiego (Obłok w spodniach). Autor popularnych wierszy dla dzieci, m.in. Lokomotywa, Ptasie radio, Pan Hilary, Słoń Trąbalski, Bambo. Bibliofil i kolekcjoner kuriozów (Czary i czarty polskie, Pegaz dęba, Cicer cum caule). Znany był ze swojego specyficznego humoru objawiającego się bystrością umysłu i świeżością. Świeżości tej szukał najczęściej w języku – głównym orężu modernizmu, a szczególnie postmodernizmu. Swe badania językowe rozpoczął od nauki esperanto jeszcze w latach gimnazjalnych. Tłumaczone na esperanto wiersze Staffa, a także Testament mój (Mia testamento) Juliusza Słowackiego i inne wiersze zostały opublikowane na łamach Esperantysty Polskiego (Pola Esperantisto). W późniejszych badaniach nad językiem tworzył neologizmy. Podobnie jak B. Leśmian, A. Wat i S. Młodożeniec, tworzył tak zwany język pozarozumowy (zaum), którego poznanie miało być aprioryczne i zgodne ze skojarzeniami każdego odbiorcy. Próby te wyraził w Słopiewniach. Poezja Tuwima uważana jest za jedną z najtrudniejszych ze względu na częste gry słów, zwielokrotnienia znaczeń jednego wyrazu poprzez inne, nie zawsze jasne podkreślenia niektórych słów w zdaniu jakby było ono niedokończone. Ogromna giętkość i błyskotliwość tego języka przyjmuje często koloryt humorystyczny, jak w Balu w operze. Słowa przyjmują cechy opisywanej rzeczywistości (np. mistrzowsko zastosowana została rytmika i szelest polskich słów w Lokomotywie, przez co jest to wiersz-onomatopeja).
[edytuj] Nagrody i wyróżnienia
- Nagroda Literacka miasta Łodzi w latach 1928 i 1949
- Nagroda polskiego PEN Clubu w 1935
- Doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego w 1949
- Nagroda państwowa pierwszego stopnia w 1952
[edytuj] Najważniejsze dzieła
- Czyhanie na Boga (1918)
- Sokrates tańczący (1920)
- Siódma jesień (1921)
- Wierszy tom czwarty (1923)
- Czary i czarty polskie (1924)
- Wypisy czarnoksięskie (1924)
- A to pan zna? (1925)
- Czarna msza (1925)
- Tysiąc dziwów prawdziwych (1925)
- Słowa we krwi (1926)
- Tajemnice amuletów i talizmanów (1926)
- Strofy o późnym lecie
- Rzecz czarnoleska (1929)
- Jeździec miedziany (1932, przekład Puszkina)
- Biblia cygańska i inne wiersze (1932)
- Jarmark rymów (1934)
- Polski słownik pijacki i antologia bachiczna (1935)
- Treść gorejąca (1936)
- Bal w Operze (1936, wyd. 1946)
- Kwiaty polskie (1940-1946, wyd. 1949)
- Pegaz dęba, czyli panoptikum poetyckie (1950)
- Piórem i piórkiem (1951)
[edytuj] Tuwim w piosenkach
Piosenki powstałe w oparciu o utwory Juliana Tuwima, bądź specjalnie pod tym kątem napisane przez autora:
- Miłość ci wszystko wybaczy, muz. Henryk Wars, śpiewa Hanka Ordonówna, ostatnio również m.in. Kayah, Tatiana Okupnik
- Wspomnienie, muz. M. Sart, śpiewa Czesław Niemen
- Jeżeli, śpiewa Czesław Niemen
- Absztyfikanci Grubej Berty, piosenkę wykonał zespół Bez Jacka
- Kobiece, śpiewa K. "Grabaż" Grabowski z zespołem Strachy Na Lachy
- Tomaszów, muz. Z. Konieczny, śpiewa Ewa Demarczyk
- Grande valse brillante (fragm. poematu Kwiaty polskie), muz. Z. Konieczny, śpiewa Ewa Demarczyk, ostatnio J. Steczkowska, J. Radek
- Do prostego człowieka, piosenkę nagrały zespoły Liberum Veto oraz Akurat
- Sen złotowłosej dziewczynki znana jako *Pomarańcze i mandarynki, śpiewa Marek Grechuta
[edytuj] Pieśni, utwory kameralne i symfonie do wierszy Tuwima
- Karol Szymanowski - Słopiewnie na głos i fortepian op. 46bis (1921)
- Witold Lutosławski - Piosenki dziecinne na głos i fortepian: Taniec, Rok i bieda, Kotek, Idzie Grześ, Rzeczka, Ptasie plotki (1947); także w oprac. na głos i orkiestrę (1952)
- Witold Lutosławski - Spóźniony słowik na głos i fortepian (1947) lub głos i orkiestrę kameralną (1952)
- Witold Lutosławski - O Panu Tralalińskim na głos i fortepian (1947) lub głos i orkiestrę kameralną (1952)
- Henryk Mikołaj Górecki - Ptak, nr 3 z cyklu Trzy pieśni op. 3 (1956)
- Henryk Mikołaj Górecki - Pieśni o radości i rytmie op. 7 (1956/1960), zatytułowane cytatem z Tuwima;
- Henryk Mikołaj Górecki - Epitafium op. 12 na chór i orkiestrę do ostatnich słów poety (1958)
- Krzysztof Meyer - Quartettino na sopran, flet, wiolonczelę i fortepian (1966)[1]
- Krzysztof Meyer - II Symfonia, do fragmentu Biblii cygańskiej (1967)
- Krzysztof Meyer - Spiewy polskie na sopran i orkiestrę: Swit, Dwa wiatry, Rzeź brzóz, Akacje, Motyle, Suma jesieni (1974)
[edytuj] Miejsca w Łodzi związane z Tuwimem
- ul. Widzewska 44 - pod tym adresem Tuwim przyszedł na świat (obecnie ul. J. Kilińskiego)
- ul. Andrzeja Struga 42 - kamienica, w której w młodości mieszkał poeta
- ul. H. Sienkiewicza 46 - adres Gimnazjum Męskiego, do którego uczęszczał (obecnie III Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki)
- ul. Piotrkowska 104 - "Ławeczka Tuwima"
- al. 1 Maja 5 m. 13 - pod tym adresem przez pewien czas mieszkał wraz z rodzicami
- Cmentarz żydowski przy ul. Brackiej - można tu znaleźć mogiły rodziców Tuwima
Przypisy
- ↑ Wg Encyklopedii muzycznej PWM; niestety, bez informacji o jaki chodzi tekst
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Pozostali Skamandryci
[edytuj] Hasła powiązane z Tuwimem
- Szpilki (czasopismo)
- Galeria Wielkich Łodzian
- Ławeczka Tuwima
- Polska nowela fantastyczna
- Ulica Juliana Tuwima w Olsztynie