Kalisz

Z Wikipedii

Współrzędne: 51°45'27" N 18°04'48" E51.7575 18.08 (Kalisz)

Kalisz
Herb Kalisza Flaga Kalisza
Dewiza: Poloniae urbs vetustissima
Województwo	wielkopolskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
prezydent	Janusz Pęcherz (e-mail)
Powierzchnia	70 km²
Położenie	51° 45'27'' N 18° 04'48'' E
Liczba mieszkańców (2007)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	108 477[1] 1 563[1] os./km² 357 349
Strefa numeracyjna (do 2005)	62
Kod pocztowy	62-800 do 62-821
Tablice rejestracyjne	PK
Położenie na mapie Polski Kalisz
Urząd miejski3 Główny Rynek 20 62-800 Kalisz tel. 62 765-43-00; faks 62 764-20-32 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Kalisz w Wikicytatach
Strona internetowa miasta

Kalisz (łac. Calisia, jid. קאַליש, lit. Kališas, łot. Kališa, niem. Kalisch, ros. Калишъ), jedno z najstarszych miast w Polsce, położone na Wysoczyźnie Kaliskiej, nad Prosną, historyczna stolica Wielkopolski Wschodniej, stolica diecezji kaliskiej; drugi co do wielkości ośrodek województwa wielkopolskiego, powiat grodzki, siedziba powiatu ziemskiego; w latach 1975–1998 stolica województwa kaliskiego.

Zespół miejski Kalisza jest jednym z dwóch najsilniej zurbanizowanych obszarów województwa wielkopolskiego.

Kalisz jest głównym ośrodkiem Kalisko-Ostrowskiego Okręgu Przemysłowego, ważnym ośrodkiem produkcji maszyn i silników lotniczych (Pratt & Whitney, WSK PZL-Kalisz), koronek i firan (Wistil, Haft), koncentratów spożywczych (Winiary), przemysłu włókienniczego (Runotex, Polo), odzieżowego (Big Star) i spożywczego (Kaliszanka, Hellena).

Ośrodek kulturalny (Filharmonia Kaliska, Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego, Teatr Tańca Współczesnego, Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, Biuro Wystaw Artystycznych, Kaliskie Spotkania Teatralne, Międzynarodowy Festiwal Pianistów Jazzowych, festiwal Schola Cantorum). Dobrze rozwinięty rynek medialny (liczne gazety lokalne, radio, telewizja).

W Kaliszu urodził się także prezydent II Rzeczypospolitej, Stanisław Wojciechowski.

Spis treści 1 Historia 1.1 Honorowi Obywatele miasta 2 Statystyki 3 Architektura 3.1 Zabytki 3.1.1 Architektura sakralna 3.1.2 Cmentarze 3.1.3 Budynki użyteczności publicznej 3.1.4 Fortyfikacje 3.1.5 Koszary 3.1.6 Zabudowa przemysłowa 3.1.7 Pałace 3.1.8 Mosty 3.1.9 Pomniki 3.1.10 Parki i zieleńce w Kaliszu 3.1.11 Rezerwaty archeologiczne 3.2 Kościoły 3.3 Sanktuarium św. Józefa 3.4 Cmentarze 4 Znane osoby związane z Kaliszem 5 Gospodarka 5.1 Handel 6 Przyszłość i rozwój miasta 7 Transport 7.1 Koleje 7.2 Drogi 7.3 Obwodnice 7.4 Komunikacja miejska 7.5 Komunikacja lotnicza 8 Edukacja 8.1 Przedszkola 8.2 Szkoły podstawowe 8.3 Gimnazja 8.4 Szkoły ponadgimnazjalne i placówki oświatowe 8.5 Szkoły wyższe 8.6 Szkoły biznesowe 8.7 Kolegia języków obcych 9 Media 9.1 Telewizja 9.2 Prasa 9.3 Radio 10 Szpitale 11 Wody 12 Podział administracyjny 12.1 Dzielnice 12.2 Osiedla 13 Sport 13.1 Obiekty Sportowe 14 Ciekawostki 15 Jak zmieniała się powierzchnia Kalisza 16 Miasta partnerskie 17 Przypisy 18 Zobacz też 19 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Liczne odkrycia rzymskich importów wskazują na to, że okolice Kalisza były ważnym ośrodkiem na trasie szlaku bursztynowego. To oraz podobieństwo średniowiecznej nazwy Kalisza do antycznej Kalisii/Calisii wzmiankowanej w II wieku n.e. przez Ptolemeusza z Aleksandrii było powodem ich utożsamiania przez niektórych historyków (cześć umiejscawia Calisię na terenie dzisiejszej Słowacji).

Osada kasztelańska z grodem od IX w. Nazwa pochodzi od archaizmu kał oznaczającego bagno, mokradło. Ze względu na liczne znaleziska wskazujące na obecność Celtów w okolicy Kalisza^[2] istnieje również możliwość, że nazwa pochodzi od celtyckiego słowa cal, oznaczającego strumień lub rzekę. Prawa miejskie na bazie prawa magdeburskiego Kalisz otrzymał powtórnie między latami 1253-1260. W czasie rozbicia dzielnicowego (XIII w.) stolica osobnego księstwa. W czasach nowożytnych siedziba wojewody, ośrodek sukiennictwa i stolarstwa, w XIX wieku największy ośrodek przemysłowy w kalisko-mazowieckim okręgu przemysłowym. Ośrodek naukowy i religijny, po opuszczeniu habsburskich Czech w pobliżu osiedliły się wspólnoty braci czeskich. Od 1800 r. nieprzerwanie działa teatr założony przez Wojciecha Bogusławskiego. W początkach XIX w. siedziba stronnictwa politycznego Kaliszan dążącego do reform gospodarczych.

Kalisz był miastem wielonarodowościowym. W 1860 liczył 12 835 mieszkańców, w tym 47% Polaków, 34% Żydów i 19% Niemców^[3].

W latach 1900–1902 wybudowano Kolej Warszawsko-Kaliską, w latach 1914–1917 powstała Kaliska Kolej Dojazdowa.

W dniach pomiędzy 7 a 22 sierpnia 1914 w czasie I wojny światowej miasto zostało prawie całkowicie zniszczone ostrzałem artyleryjskim i poprzez podpalenia przez wojska niemieckie pod dowództwem majora Hermanna Preuskera. Na Wzgórzu Wiatracznym dokonano mordu na 80 cywilach (decymacja 800 zatrzymanych mężczyzn). Niemiecka komisja oceniła straty poniesione przez miasto na 25 mln rubli w złocie.

[edytuj] Honorowi Obywatele miasta

• Stanisław Wojciechowski - prezydent RP (1923 r.)
• Józef Piłsudski - marszałek Polski (1927 r.)
• Maria Dąbrowska - pisarka (1960 r.)
• Tadeusz Kulisiewicz - artysta grafik (1960 r.)
• Józef Garliński - profesor (1994 r.)
• Józef Nowacki - profesor, chemik (1995 r.)
• Jan Winczakiewicz - artysta malarz (1995 r.)
• Stefan Soboniewski (1996 r.)
• Jan Paweł II - papież, Polak (1997 r.)
• Henryk Jedwab - uczestnik bitwy pod Monte Cassino (1999 r.)
• Jan Ptaszyn Wróblewski - jazzman (1999 r.)
• Krzysztof Grzymski - profesor, archeolog (2000 r.)
• Lucjan Andrzejczak - ksiądz (2001 r.)
• Stefan Dzierżek - ksiądz (2003 r.)
• Christopher Hill - ambasador Stanów Zjednoczonych w Polsce (2003 r.)
• Szewach Weiss - ambasador Izraela w Polsce (2003 r.)
• Stanisław Napierała - ksiądz, biskup diecezji kaliskiej (2004 r.)
• Stanisław Iwankiewicz - profesor, lekarz otolaryngolog, pionier mikrochirurgii ucha i krtani (2005 r.)
• Wanda Wiłkomirska - profesor, światowej sławy wiolinistka (2006 r.)
• Władysław Kościelniak - artysta grafik, dokumentalista historii i architektury Kalisza (2006 r.)
• Bogusław Śliwa - polski prawnik, działacz opozycyjny, autor Posłania do ludzi pracy Europy Wschodniej (2007)

[edytuj] Statystyki

• Szacowany poziom ludności dziennej: 160 tys.
• Liczba studentów: 13,1 tys. (2005/2006), około 15 tys. (2006/2007)
• Aglomeracja: 318 tys.
• Turyści, pielgrzymi: 200 tys. (rocznie)
• Bezrobocie: 5,8% (tendencja spadkowa) (dane z 30.04.2008 r.)
• Przyrost naturalny: -57 (2005 r.)
• Przyrost naturalny w styczniu 2006 r.: +27
• Saldo migracji: +88 (2005 r.)
• Liczba zarejestrowanych samochodów ogółem: 54 406 (2007 r.) - trzecie miasto w Polsce po Warszawie i Poznaniu pod względem ilości samochodów przypadających na liczbę mieszkańców, a drugie miejsce w Polsce (po Warszawie) w ilości Mercedesów
• Liczba podmiotów gospodarczych ogółem: 11 287 (2006 r.)
• Kalisz posiada 312 km dróg i 549 ulice.

[edytuj] Architektura

[edytuj] Zabytki

[edytuj] Architektura sakralna

• katedra św. Mikołaja Biskupa z 1257, gotycka, z neogotycką wieżą z 1883
• franciszkański zespół klasztorny:
  • kościół św. Stanisława Biskupa z 1257 r., gotycki z barokowym szczytem
  • przykościelna kaplica Męki Pańskiej, gotycka
  • klasztor z XIV w., obecnie barokowy
  • mur klasztorny, część murów miejskich, częściowo gotycki
• pobernardyński zespół klasztorny:
  • kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny z 1607 r., obecnie murowany, renesansowy, z rokokową polichromią
  • klasztor z 1622 r., barokowy
  • cmentarz przykościelny z murem z XVIII w., kolumna upamiętniająca żołnierzy francuskich z 1813 r.
  • brama klasztorna, barokowa
  • dzwonnica, barokowa
• pojezuicki kościół św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa, bazylikowy, barokowy
  • nagrobek arcybiskupa Karnkowskiego z 1611 r.
• bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z 1353, bazylikowy, barokowy z elementami gotyckimi:
  • poliptyk gotycki z 1500
  • rokokowe ołtarze boczne
  • dom parafialny z 1818, klasycystyczny
• poreformacki zespół klasztorny z 1673:
  • kościół - sanktuarium Świętego Józefa i Świętego Piotra z Alkantary, barokowy z rokokowym wyposażeniem wnętrz oraz cudownym obrazem św. Rodziny
  • kaplica żołnierska
  • klasztor, barokowy z rokokowymi drzwi drewniane
  • cmentarz przykościelny z barokową kaplicą św. Jana Nepomucena
• d. klasztor Kanoników Laterańskich z 1448 r., gotycki
• kościół św. Wojciecha na Zawodziu, z XVIII w., drewniany, z barokowym ołtarzem

[edytuj] Cmentarze

• zespół cmentarzy na Wrocławskim Przedmieściu:
  • cmentarz ewangelicko-augsburski (Góra Luterska) z poł. XVI w.
  • cmentarz grecko-prawosławny (Grecka Góra) z 1787
  • cmentarz katolicki (Cmentarz Miejski) z 1807
• cmentarz żydowski - nowy^[4]
• cmentarz przy ul. Częstochowskiej
• cmentarz komunalny
• cmentarz na Tyńcu

[edytuj] Budynki użyteczności publicznej

• Ratusz Miejski z 1924, neoklasycystyczny
• Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego z 1923, noeklasycystyczny
• Trybunał z 1824, klasycystyczny
• rogatka wrocławska z 1822, klasycystyczna
• Szkoła Wojewódzka z 1819, klasycystyczna
• przytułek św. Ducha z 1855

[edytuj] Fortyfikacje

• mury obronne z XIV w.:
  • baszta Dorotka
• Polskie polowe schrony żelbetowe z 1939 roku 18 zachowanych

[edytuj] Koszary

• d. koszary Szkoły Godebskiego z początku XIX w., klasycystyczne (zostały prawie całkowicie zniszczone w niedawnym pożarze)
• d. koszary wojskowe z 1842 r., klasycystyczne
• d. Korpus Kadetów:
  • sala musztry z 1825 r.

[edytuj] Zabudowa przemysłowa

• Fabryka Beniamina Repphana, 1825
• folusz Beniamina Repphana i tama na Prośnie, 1822
• Fabryka Fortepianów i Pianin Arnolda Fibigera, 1899
• Fabryka Fortepianów i Pianin Teodora Bettinga
• fabryka Meissnera, ok. 1900
• manufaktura Wincentego Przechadzkiego, 1824

[edytuj] Pałace

• pałac Puchalskich/Puławskich z 1830 r., klasycystyczny
• pałac Arcybiskupów Gnieźnieńskich

[edytuj] Mosty

Obecnie w Kaliszu jest 39 mostów, a ważniejsze z nich to:

• Most Trybunalski
• Most św. Wojciecha
• Most Bursztynowy
• Most Warszawski
• Most Wojska Polskiego
• Most Teatralny (Parkowy)
• Most Kamienny
• Most Majkowski
• Most Rypinkowski
• Most Bernardyński
• Most Wiosenny (w Parku Miejskim)
• Most Żelazny
• Most Kanonicki
• Most Ogrodowski

[edytuj] Pomniki

• pomnik Marii Konopnickiej (Stanisław Horno-Popławski, 1969)
• pomnik Adama Asnyka (Jerzy Jarnuszkiewicz, 1970)
• pomnik książki (Władysław Kościelniak, 1979)
• pomnik Jana Pawła II (Jan Kucz, 1999)

[edytuj] Parki i zieleńce w Kaliszu

• Stary Park, najstarszy publiczny park miejski w Polsce, założony w 1798
• Park Sportowy,
• Park Przyjaźni,
• Park na Majkowie,
• Park nad Krępicą,
• Park w Szczypiornie
• Park im. I. Paderewskiego,
• Park w Sulisławicach
• Ogródek Jordanowski,
• Planty
• Lasek Winiarski na Winiarach,
• Liczne skwery (m.in Eligiusza Kor-Walczaka, Sybiraków)

oraz

• rezerwat przyrody Torfowisko Lis

[edytuj] Rezerwaty archeologiczne

• rezerwat archeologiczny na Zawodziu:
  • grodzisko z IX-X w.
  • fundamenty kolegiaty św. Pawła
  • fragmenty grobowca Mieszka Starego
• rezerwat architektoniczno-archeologiczny Zamek

[edytuj] Kościoły

• bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Śródmieście)
• katedra św. Mikołaja Biskupa (Śródmieście)

Pozostałe kościoły:

• bł. Matki Teresy z Kalkuty (Ogrody)
• bł. Michała Kozala (Winiary)
• Miłosierdzia Bożego (Czaszki)
• Narodzenia NMP (Zagorzynek)
• Nawiedzenia NMP (Śródmieście)
• NMP Królowej Polski (Majków)
• Opatrzności Bożej (Kaliniec)
• Podwyższenia Krzyża Świętego (Szczypiorno)
• ss. Klarysek (Piwonice)
• św. Barbary (Szczypiorno)
• św. Gotarda (Rypinek)
• św. Michała Archanioła (Dobrzec)
• św. Piotra i Pawła (Dobrzec)
• św. Rodziny (Śródmieście)
• św. Stanisława Biskupa i Męczennika (Śródmieście)
• św. Wojciecha (Zawodzie)
• św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa (Śródmieście)

Inne świątynie:

• cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła
• Kościół Chrześcijan Baptystów
• kościół ewangelicko-augsburski (ul. Niecała, kaplica znajduje się przy Wale Staromiejskim)

[edytuj] Sanktuarium św. Józefa

Świątynia uznawana jest za krajowe miejsce kultu św. Józefa. Znajduje się tutaj obraz Świętej Rodziny, przed którym modlił się w czerwcu 1997 r. papież Jan Paweł II. Sanktuarium św. Józefa mieści się w centralnym punkcie Kalisza. Co roku świątynię odwiedza około 200 tysięcy pielgrzymów z całej Polski, głównie rzemieślników.

Liczba pielgrzymów odwiedzających Kalisz w ciągu roku stawia miasto na wysokiej pozycji miast pielgrzymkowych, zaraz za m.in. Częstochową, Licheniem czy Krakowem.

[edytuj] Cmentarze

• cmentarz ewangelicki (Rogatka)
• Cmentarz Komunalny (ul. Poznańska)
• Cmentarz Miejski (Rogatka)
• cmentarz parafialny (Dobro)
• cmentarz parafialny (Zagorzynek)
• cmentarz prawosławny (Czaszki)
• Cmentarz Tyniecki (Tyniec)
• cmentarz wojskowy (Majków)
• Cmentarz Żołnierzy Radzieckich (Śródmieście II)
• cmentarz żydowski (Widok)
• Ukraiński Cmentarz Wojskowy (Szczypiorno)

[edytuj] Znane osoby związane z Kaliszem

[edytuj] Gospodarka

Kalisz jest miastem handlowo-turystycznym, ośrodkiem przemysłowym i usługowo-kulturalnym dla regionu Wielkopolski południowej. Znajduje się tutaj podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

[edytuj] Handel

W ostatnich latach powstało w mieście dużo nowych sklepów, centrów handlowych, stacji benzynowych, hurtowni, banków. W Kaliszu znajduje się wiele salonów samochodowych: Alfa Romeo, Audi, Chevrolet, Citroen, Dacia, Fiat, Hyundai, Kia, Man, Mitsubishi, Nissan, Opel, Peugeot, Renault, Skoda, Suzuki, Toyota i Volkswagen. W Opatówku jest Ford i Honda, a w Ociążu (koło Skalmierzyc) Mercedes i Seat.
Planowana jest też budowa salonu Volvo w Kaliszu.

W Kaliszu działają sklepy należące do dużych sieci handlowych. Są to między innymi:

• Tesco (al. Wojska Polskiego)
• Tesco (ul. Majkowska)
• Carrefour
• Piotr i Paweł
• Kaufland
• MediaMarkt
• Makro Cash and Carry
• Castorama
• Leroy Merlin
• Nomi
• Centrum Handlowe "Galeria Kalisz" (z m.in. Reserved, Cropp Town, Reporter, CCC, Exe i inne)
• Centrum Handlowe "Galeria Kalisz 2"
• Centrum Handlowe "Pod Zegarem"
• Centrum Handlowe "Rogatka"
• Centrum Handlowe Tęcza (z m.in. PSS Społem, Big Star)
• Pasaż Kaliski (z m.in. restauracją KFC)
• Giełda Kaliska

W mieście funkcjonuje też wiele supermarketów i marketów m.in.: Rossmann (2 markety), Schlecker (2 markety), Drogerie Natura (3 sklepy), Black Red White, Bodzio, Meble Kler, Avans RTV AGD (2 sklepy), Domar Bydgoszcz, Media Expert, Neonet, Netto, OKAY RTV AGD, RTV AGD Centrum - SALONY CENTRUM, RTV Euro AGD (2 markety), Biedronka (2 markety), Lidl, Plus Discount, Polo Market (3 markety), Polski Market Kosmos, Tesco (supermarket, dawny Leader Price - 3 markety), PSS Społem, Żabka (11 sklepów), Komfort, EMPiK, Stokrotka

[edytuj] Przyszłość i rozwój miasta

Kalisz w ostatnich latach rozwija się w sposób zadowalający o czym świadczyć mogą wysokie pozycje miasta w różnych rankingach m.in. w "Gazecie Wyborczej", "Rzeczpospolitej" czy "Wprost" a także liczne inwestycje miejskie. Szybka rozbudowa dzielnicy mieszkaniowej Dobrzec, oddanie do użytku dwóch wewnętrznych obwodnic miasta (Trasy Stanczukowskiego oraz Trasy Bursztynowej), rozwój firm: Winiary, Kaliszanka, Pratt & Whitney, budowa centrum handlowego - Galeria Kalisz, nowych bloków i osiedli, Hali Widowiskowo-Sportowej "Winiary Arena" na Dobrzecu.

Wybrane inwestycje:

• Budowa biblioteki akademickiej dla kaliskiego Wydziału Pedagogiczno - Artystycznego UAM, a także rozbudowa całego kaliskiego kompleksu UAM (w budowie)
• Budowa rezerwatu archeologicznego na Zawodziu, który ma stać się największą atrakcją turystyczną miasta (ukończona)
• Budowa regionalnej biblioteki publicznej (planowana)
• Budowa 7 km obwodnicy Nowych Skalmierzyc (w granicach administracyjnych Kalisza znajdzie się około 2 km tej obwodnicy wraz z wiaduktem) (w budowie)
• Budowa aquaparku (planowana)
• Budowa drugiego odcinka Trasy Bursztynowej i czwartego odcinka Zachodniej Obwodnicy (planowane)
• Budowa nowych centrów handlowych m.in. Galerii Tęcza, galerii w miejscu dworca PKS (Galeria Amber), galerii w miejscu zajezdni autobusowej KLA (planowane)
• Budowa nowego dworca PKS (w budowie)
• Budowa krytego lodowiska (planowana)

[edytuj] Transport

[edytuj] Koleje

Przez Kalisz przechodzi linia kolejowa Łódź Kaliska–Forst.

Stacje i przystanki kolejowe:

• Kalisz
• Kalisz Szczypiorno
• Kalisz Winiary

W Kaliszu rozpoczynał się odcinek Kaliskiej Kolei Dojazdowej Kalisz–Turek (zlikwidowany).

11 grudnia 2005 uruchomiono połączenie szynobusowe na trasie Kalisz–Leszno.

Istnieją plany budowy linii szybkiej kolei łączącej Warszawę z Wrocławiem i Poznaniem, która miałaby przebiegać w pobliżu Kalisza (linia "Y"). Pierwszy etap budowy miałby rozpocząć się w 2007 r. i połączyć stolicę Dolnego Śląska z Kaliszem. Kolejny etap szybkiej kolei miałby połączyć Kalisz z Łodzią. Na zachód od miasta znalazłoby się także rozwidlenie linii w kierunkach Poznania i Wrocławia. Według jednego z wariantów planu nowej linii dworzec szybkiej kolei znalazłby się w północnej części miasta i nosiła nazwę Kalisz Północ. W ten sposób podróż z tej stacji do Wrocławia trwałaby ok. 50 minut, a do Warszawy ok. 90 minut. Niestety budowa linii kolejowych dużych prędkości w Polsce rozpocznie się po 2010 roku.

[edytuj] Drogi

W Kaliszu krzyżują się drogi krajowe:

• 12 Łęknica – Kalisz – Piotrków Trybunalski – Radom – Dorohusk
• 25 Bobolice k. Koszalina – Bydgoszcz – Inowrocław – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Oleśnica

oraz drogi wojewódzkie:

• 442 Kalisz – Września
• 450 Kalisz – Wieruszów – DK11
• 470 Kalisz – Turek – A2

Kalisz posiada 293 km dróg i 552 ulice. Na lata 2009 – 2011 zapowiadana jest realizacja 70-kilometrowego traktu „kalisko–wieluńskiego” łączącego Kalisz z Wieluniem i Częstochową.

Dworce autobusowe:

• Kalisz, ul. Górnośląska

[edytuj] Obwodnice

Pierwszy odcinek miejskiej obwodnicy Kalisza (Trasy Stanczukowskiego) powstał w 1994 r. Kolejne odcinki powstały w 2000 i 2004 r. kiedy to nadano jej nazwę Zachodnia Obwodnica. 16 września 2005 r. otwarto I odcinek śródmiejskiej obwodnicy Kalisza – Trasy Bursztynowej. W planach jest realizacja kolejnego etapu Zachodniej Obwodnicy, jak i wybudowanie drugiej miejskiej obwodnicy Kalisza.

• 2004 r. – połączenie ulicy Majkowskiej i Godebskiego poprzez wybudowanie III odcinka Trasy Stanczukowskiego i nadanie jej nazwy Zachodnia Obwodnica.
• 2005 r. – zakończenie budowy małej obwodnicy w dzielnicy Dobrzec (ulica Armii Krajowej) umożliwiającej łatwiejszy dojazd do nowej hali sportowo-widowiskowej Winiary Arena.
• 16 września 2005 r. – otwarcie pierwszego odcinka Trasy Bursztynowej łączącej ulice Łódzką i Częstochowską, która ułatwia przejazd kierowcom np. z Czaszek do Winiar bez potrzeby przebijania się przez zatłoczone Śródmieście.
• luty 2007-wrzesień 2008 – budowa obwodnicy Nowych Skalmierzyc z Dobrzeca od alei Wojska Polskiego do wiaduktu w Skalmierzycach. Dzięki temu całkowicie odciążone będą Nowe Skalmierzyce i ul. Wrocławska w Kaliszu. Koszt inwestycji to 110 mln złotych.
• 2009-2010 r.:
  • budowa drugiego odcinka Trasy Bursztynowej od ulicy Częstochowskiej do Górnośląskiej. Budowa skrzyżowania z ulicą Górnośląską zaczęła się już w listopadzie 2007 roku, a z ulicą Dworcową zacznie się czerwcu 2008 r.
  • budowa IV odcinka Trasy Stanczukowskiego od ulicy Godebskiego poprzez ulicę Stawiszyńską, aleję Sikorskiego, ulice Warszawską i Braci Niemojowskich aż do skrzyżowania ulicy Łódzkiej z Trasą Bursztynową.
  • budowa I odcinka drugiej miejskiej obwodnicy Kalisza od budowanego obecnie węzła z obwodnicą Nowych Skalmierzyc do ulicy Poznańskiej poprzez ul. św. Michała.

Więcej: Zachodnia Obwodnica, Trasa Bursztynowa, Druga Obwodnica Kalisza

[edytuj] Komunikacja miejska

Konieczność budowy tramwaju elektrycznego w Kaliszu pojawiła się w 1902 po wybudowaniu Kolei Warszawsko-Kaliskiej i gwałtownej rozbudowie miasta w kierunku dworca kolejowego. Rozpoczęte w 1912^[5] prace projektowe zostały przerwane w 1914 w wyniku zburzenia i wyludnienia miasta w czasie I wojny światowej.

W dwudziestoleciu międzywojennym linie autobusowe łączyły Śródmieście i dworzec kolejowy. Podobnie jak przed I wojną światową plan budowy tramwaju elektrycznego w mieście nie został zrealizowany^[6].

Po zakończeniu II wojny światowej komunikację miejską uruchomiono ponownie 29 maja 1945. W 1957 Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne obsługiwało 11 linii autobusowych^[7], w 1980 Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej obsługiwało 29 linii, w 1992 Miejski Zakład Komunikacyjny obsługiwał 32 linie, w tym trzy linie pospieszne (A, M, P) i dwie nocne (101, 102).

W 1994 Miejski Zakład Komunikacyjny przekształcono w Kaliskie Linie Autobusowe.

W 2007 w mieście i na obszarze zespołu miejskiego Kaliskie Linie Autobusowe obsługiwały 24 linie, w tym linie podmiejskie do Gołuchowa, Nowych Skalmierzyc, Opatówka, Ostrowa Wielkopolskiego, Pleszewa i Stawiszyna (linię pospieszną M obsługiwał MZK Ostrów Wlkp.).

[edytuj] Komunikacja lotnicza

Najbliższe porty lotnicze to (po ok.120 km od Kalisza): Łódź-Lublinek (międzynarodowy), Wrocław-Strachowice (międzynarodowy) i Poznań-Ławica (międzynarodowy). Kalisz miałby się także znajdować w obszarze oddziaływania przyszłego lotniska międzynarodowego Łódź-Łask. Spośród lotnisk regionalnych komunikację zapewnia, znajdujące się w Michałkowie pod Ostrowem Wielkopolskim, lotnisko sportowe Aeroklubu Ostrowskiego. Kalisz partycypuje w kosztach rozbudowy ostrowskiego lotniska w ramach Fundacji Rozwoju Lotniska Wielkopolska Południowa.

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Przedszkola

• 28 publicznych państwowych przedszkoli
• Przedszkole Integracyjne Sióstr Felicjanek
• Publiczne Przedszkole Sióstr Nazaretanek

[edytuj] Szkoły podstawowe

• 28 państwowych publicznych szkół podstawowych
• Szkoła Podstawowa Specjalna dla Dzieci Słabo Słyszących i Niesłyszących
• Szkoła Podstawowa Niepubliczna min Szkoła Podstawowa Sióstr Nazaretanek

[edytuj] Gimnazja

• 14 publicznych gimnazjów prowadzonych przez Miasto Kalisz (w tym najnowocześniejsze Gimnazjum w wielkopolsce)
• Gimnazjum Specjalne dla Dzieci Słabo Słyszących i Niesłyszących
• Gimnazja niepubliczne m.in. Gimnazjum Sióstr Nazaretanek

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne i placówki oświatowe

• I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Asnyka
• II Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki
• III Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika
• IV Liceum Ogólnokształcące im. Ignacego Jana Paderewskiego (Widok)
• V Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego (Piskorzewie)
• VI Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Bosco (Tyniec)
• VII Liceum Ogólnokształcące Sióstr Nazaretanek
• Liceum Plastyczne
• Zespół Szkół Ekonomicznych
• Zespół Szkół Włókienniczych
• Zespół Szkół Technicznych
• Zespół Szkół Budowlanych
• Zespół Szkół Samochodowych
• Technikum Budowy Fortepianów
• Centrum Kształcenia Ustawicznego
• Centrum Kształcenia Praktycznego
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa przy Ośrodku Dokształcania Zawodowego
• Zespół Szkół Mechaniczno - Elektrycznych
• Zespół Szkół Techniczno-Elektronicznych
• Medyczne Studium Zawodowe im. Marii Skłodowskiej Curie
• Zespół Szkół Zawodowych nr 1
• Zespół Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich
• warsztaty gastronomiczne
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3
• Zespół Szkół (Tyniec)
• Zakład Doskonalenia Zawodowego
• Specjalny Ośrodek Wychowawczy im św. Alojzego Orione
  

  

  Główny gmach PWSZ

[edytuj] Szkoły wyższe

W mieście kształci się około 15 tys. studentów.

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu
• Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Kaliszu
• Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Punkt Informacyjno-Rekrutacyjny w Kaliszu
• Wyższa Szkoła Finansów i Informatyki im. prof. J. Chechlińskiego w Łodzi, Wydział Zamiejscowy w Kaliszu
• Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Ośrodek Studiów Zamiejscowych w Kaliszu
• Politechnika Poznańska, filia w Kaliszu
• Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu (wyższa szkoła oficerska)
• Wyższe Seminarium Duchowne w Kaliszu
• Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury w Kaliszu

[edytuj] Szkoły biznesowe

• Instytut Biznesu w Kaliszu
• Studium Doskonalenia Menadżerów Oświaty w Kaliszu

[edytuj] Kolegia języków obcych

• Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Kaliszu

[edytuj] Media

[edytuj] Telewizja

• UPC
• TVP Poznań, redakcja w Chełmcach
• Kaliska Telewizja Grupa "Tele Top"
• MULTIMEDIA Polska SA, Ogólnopolskie Biuro w Kaliszu
• Kalisz TV

[edytuj] Prasa

• Życie Kalisza
• Ziemia Kaliska (ukazuje się w piątki razem z dziennikiem Polska Głos Wielkopolski)
• 7 Dni Kalisza
• Nowe Fakty Kaliskie
• Kalisia Nowa
• Przegląd Kaliski
• Polska Głos Wielkopolski (oddział w Kaliszu)
• Gazeta Wyborcza (oddział w Poznaniu)
• Nasz Rynek (bezpłatna)

[edytuj] Radio

• Radio Centrum Kalisz (106,4 MHz)
• Radio Merkury Poznań (91,1 MHz)
• Diecezjalne Radio Rodzina (103,1 MHz)
• Radio Eska [Kalisz, Ostrów]

[edytuj] Szpitale

• Wojewódzki Szpital Zespolony im. Ludwika Perzyny w Kaliszu (ul. Poznańska 79)
• Wojewódzki Szpital Zespolony - Szpital Matki i Dziecka w Kaliszu (ul. Toruńska 7)
• Wojewódzki Zakład Opieki Psychiatrycznej w Sokołówce
• Wojewódzki Szpital Chorób Płuc w Wolicy
• Poliklinika MSWiA w Kaliszu
• Pierwsza Prywatna Szkoła Rodzenia BoBoMed www.bobomed.pl w Kaliszu (MEDIX ul.Majkowska 13a)

[edytuj] Wody

• rzeka Prosna
  • kanały:
    • północny - Bernardyński
    • południowy - Rypinkowski
  • dopływy w granicach miasta - prawe
    • Swędrnia
    • Pokrzywnica
  • dopływy w granicach miasta - lewe
    • Piwonia
    • Krępica
• stawy (małe jeziorka):
  • Piwonicki (Piwonice)
  • Trójka (Rypinek)
  • U Grona (Huby)
  • Zośka (Rypinek)
• zalewy:
  • Zalew Szałe (Jezioro Pokrzywnickie)
• plaże:
  • plaża nad Zalewem Szałe
  • plaża nad Prosną, w dzielnicy Piwonice
  • plaża nad Prosną, w dzielnicy Rajsków

[edytuj] Podział administracyjny

Kalisz jest administracyjnie podzielony na dzielnice i osiedla.

[edytuj] Dzielnice

Osiedle Adama Asnyka Chmielnik Czaszki Dobrzec Kaliniec Korczak Lis Majków Nosków Ogrody Piskorzewie Piwonice

Rajsków Rypinek Sulisławice Śródmieście I Śródmieście II Tyniec Widok Winiary Szczypiorno Zagorzynek Zawodzie

[edytuj] Osiedla

• Adama Asnyka
• Antyczne - Osiedle Antyczne w Kaliszu znajdujące się w dzielnicy Piwonice.
• Bursztynowe - osiedle domków jednorodzinnych w dzielnicy Zawodzie.
• Chmielnik
• Czaszki
• Marii Dąbrowskiej - osiedle położone w dzielnicy Czaszki w Kaliszu. W skład osiedla wchodzą głównie kamienice i bloki. Najistotniejszym obiektem tego osiedla jest Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Na osiedlu mieściło się niegdyś Kino Syrenka.
• Dobro - część dzielnicy Dobrzec w Kaliszu zamieszkiwana przez około 1 200 mieszkańców.
• Dobrzec
• Dobrzec Północ
• Dobrzec Południe
• Hanki Sawickiej - położone jest w dzielnicy Dobrzec w zachodniej części Kalisza. W skład osiedla wchodzą głównie nowe bloki Spółdzielni Mieszkaniowej Dobrzec.
• Huby - jedno z osiedli domów jednorodzinnych wchodzących w skład dzielnicy Szczypiorno w Kaliszu.
• Kaliniec
• Kąpie - osiedle w Kaliszu położone w zachodniej jego części. Jedno z najmniejszych osiedli w mieście.
• Kolonia Sulisławice
• Marii Konopnickiej - osiedle w Kaliszu położone w dzielnicy Czaszki.
• Korczak
• XXV-lecia - nowa część dzielnicy Kaliniec zamieszkiwanej przez około 10 800 mieszkańców.
• XXXV-lecia - nowa część dzielnicy Kaliniec w Kaliszu.
• Lis
• Majków
• Miła - osiedle w Kaliszu wchodzące w skład dzielnicy Tyniec, położone w północno-wschodniej części miasta.
• Okręglica - osiedle Kalisza położone w dzielnicy Winiary we wschodniej części miasta. Głównie niska zabudowa jednorodzinna.
• Piekart - osiedle w Kaliszu, położone w zachodniej części miasta.
• Rogatka
• Rajsków
• Słoneczny Stok - osiedle w Kaliszu, położone w dzielnicy Korczak, w zachodniej części miasta. Osiedle należy do najnowszych w Kaliszu. Położone jest na wzniesieniu, u którego stóp przepływa rzeczka Krępica. Pięć lat temu na osiedlu powstał park, założony przez uczniów Gimnazjum nr 5 na Korczaku. Obecnie przygotowane są tereny pod rozbudowę Słonecznego Stoku.
• Stare Miasto
• Stefana Szolc Rogozińskiego - osiedle położone w dzielnicy Czaszki.
• Śródmieście
• Winiary
• Zacisze - osiedle Kalisza położone w dzielnicy Tyniec. W skład osiedla wchodzą głównie domy bliźniacze zbudowane nie wcześniej niż w 2003 roku; jest to jedno z najmłodszych osiedli miasta. Obecnie ludność osiedla wynosi 500 osób, co stanowi 1/5 dzielnicy Tyniec.
• Zagorzynek
• Zaolzie
• Zawodzie
• Zielone Łąki
• Złote Łąki - nowe osiedle domków jednorodzinnych (zabudowa głównie bliźniacza). Jest to osiedle zamknięte, położone w zachodniej części Kalisza naprzeciwko Cmentarza Komunalnego.

[edytuj] Sport

Siatkówka:

• Winiary Kalisz - SSK Calisia Kalisz (siatkówka kobiet – zdobywczynie Pucharu Polski w sezonie 2006/07, Mistrzostwa Polski i Superpucharu w tym samym sezonie)
• Grześki Kadra Kalisz (siatkówka mężczyzn) (III liga)
• MKS Calisia Kalisz (siatkówka kobiet)
• UKS Augustynki Kalisz (siatkówka kobiet - młodziczki)
• MUKS Tornado Kalisz (siatkówka mężczyzn - młodziki)
• AZS PWSZ Kalisz (zespół akademicki)

Piłka nożna:

• Calisia Kalisz
• Prosna Kalisz
• KKS 1925 Kalisz
• KKS Włókniarz Kalisz
• KUKS Kaliszanin
• Pierwsza Liga Halowa TPNP
• Druga Liga Halowa TPNP

Koszykówka:

• AZS OSRiR Kalisz (II liga)

Piłka ręczna:

• Szczypiorno Calisia Kalisz (II liga)

Sporty walki :

• Arkadia Kalisz (Muay Thai - drużynowy Mistrz Polski)
• Sensei Kalisz (judo)
• ZPM Poprawa (kick boxing)
• Prosna Kalisz (boks)
• Kyokushinkan Kalisz (karate)

Lekkoatletyka:

• MKS Calisia Kalisz
• UKS 12 Kalisz

Pływanie:

• Delfin Kalisz
• UKS 9 Kalisz

Golf:

• Pierwszy Kaliski Klub Golfowy

Kolarstwo:

• Kaliskie Towarzystwo Kolarskie (KTK)

Wioślarstwo:

• Kaliskie Towarzystwo Wioślarskie (KTW)

Tenis :

• Kaliskie Towarzystwo Tenisowe (KTT)

Także:

• Alpamayo (wspinaczka górska)
• KSS Bursztyn Kalisz (strzelectwo sportowe)
• Yacht Klub Polska Kalisz

[edytuj] Obiekty Sportowe

• Hala Sportowo-Widowiskowa "Winiary Arena" na Dobrzecu,
• Hala Sportowo-Widowiskowa przy ul. Łódzkiej,
• Hala Lekkoatletyczna przy ul. Łódzkiej
• Stadion Miejski - Wał Matejki
• Stadion OSRiR
• Stadion Calisia
• Tor kolarski
• Tor saneczkowy na Majkowie
• Przystań wioślarska
• Korty tenisowe w Parku Przyjaźni
• Korty tenisowe na Majkowie
• Korty tenisowe Kaliskiego Towarzystwa Tenisowego przy ulicy Łódzkiej 19
• Kryta pływalnia Delfin
• Kryta pływalnia przy ul. Łódzkiej
• Boiska do siatkówki plażowej
• Strzelnica pneumatyczna
• Strzelnica kulowa
• Cztery boiska piłkarskie z sztuczna murawą
• Street Ball
• Pole golfowe na Winiarach

[edytuj] Ciekawostki

• Kalisz stara się o ponowne przywrócenie statusu miasta wojewódzkiego. Nowe województwo miałoby nosić nazwę środkowopolskie i (wg projektu wnioskujących) obejmować m.in. miasta takie jak Konin, Ostrów Wielkopolski, Sieradz,
• Pierwszą polską naukową wyprawę do Afryki organizowali kaliszanin Stefan Szolc-Rogoziński i ostrowianin Klemens Tomczek,
• Władze Kalisza planują włączenie w jego granice administracyjne kilku pobliskich miejscowości (Kościelna Wieś, Borczysko, Biskupice, Nowa Wolica, Szałe, Pólko, Pruszków, Pawłówek)^{[potrzebne źródło]} tak, aby zyskać więcej terenów atrakcyjnych dla inwestorów i zwiększyć liczbę mieszkańców miasta do około 115 tysięcy,
• Od nazwy kaliskiej dzielnicy Szczypiorno wzięła się druga nazwa piłki ręcznej - szczypiorniak,
• W Kaliszu ma siedzibę Polski Związek Snookera i Bilarda Angielskiego,
• W ubiegłych latach, co roku, w Kaliszu znajdowała się meta turnieju kolarskiego Tour de Pologne,
• Kalisz znalazł się w czołówce samorządów w rankingu Rzeczypospolitej w 2005 r.
• Obecnie w Kaliszu bezrobocie wynosi 6,6%
• Przysmakiem Kalisza są słynne andruty kaliskie wypiekane już od XIX wieku. Andruty Kaliskie chcą wejść na lokalny rynek Europy, dlatego przedstawiciele Lokalnej Organizacji Turystycznej Ziemi Kaliskiej stają na głowie, by zarejestrować je w Brukseli jako produkt regionalny. Jeśli się to uda, Kalisz będzie z andrutów znany jak np. Toruń z pierników czy też Zakopane z oscypków.
• W 2006 r. została wydana dwuzłotowa moneta z wizerunkiem kaliskiego ratusza.

[edytuj] Jak zmieniała się powierzchnia Kalisza

Poniższa tabela prezentuje jak zmieniała się w poszczególnych latach powierzchnia miasta Kalisza. W 1906 w granice Kalisza włączono Dobrzec Mały, Czaszki, Rypinek, Tyniec i Ogrody. W 1934 zwiększono powierzchnię miasta do 24,13 km² za sprawą włączenia do Kalisza części gruntów wsi Żydów oraz reszty terenów wsi Tyniec. W 1963 przyłączono: Majków, Piwonice i Dobrzec Wielki. W 1976 powierzchnia Kalisza wynosiła 54 km² (przyłączono Winiary, Nosków, Szczypiorno i Rajsków). Ostatnie powiększenie miasta odbyło się w 2000 - w granice miasta włączono Sulisławice, Kolonię Sulisławice i sołectwo Dobrzec. Według Planu Rozwoju Przestrzennego miasta Kalisza kolejne przyłączenie do Kalisza okolicznych miejscowości i nadanie im statusu osiedla bądź dzielnicy ma nastąpić do 2009 roku.

Rok	Powierzchnia
1906	6,05 km²
1934	24,13 km²
1963	30,1 km²
1976	54 km²
2000	70 km²

[edytuj] Miasta partnerskie

• Erfurt
• Heerhugowaard
• Hautmont
• Hamm
• Kamieniec Podolski
• Preston
• Martin
• Southampton
• Tongeren
• Adria
• La Louviere
• Szentendre
• Mińsk - Dzielnica Frunzeńska

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• aglomeracja kalisko-ostrowska
• województwo środkowopolskie (wschodniowielkopolskie)
• KKS 1925 Kalisz
• Kalisko-Ostrowski Okręg Przemysłowy
• subregion kaliski
• Ludność Kalisza

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Stary Kalisz
• Historia oraz ponad 1500 fotografii zabytków Kalisza i Wielkopolski Wschodniej
• Fotografie Kalisza

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi