Kapitalizm

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu.
Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Kapitalizm to system gospodarczy opierający się na zasadach:

wolnego obrotu towarami i usługami
wolnej konkurencji pomiędzy podmiotami
wolnego obrotu kapitałem oraz środkami produkcji

Nazwa kapitalizm jest często używana dla określenia systemu społecznego, gospodarczego i politycznego występującego w krajach zachodnich.

Nigdzie na świecie nie ma systemu w pełni kapitalistycznego. Kapitalizm jest ograniczany m.in. przez:

monopole państwowe - prywatne monopole w kapitalizmie (czyli przy wolnym rynku), według jego zwolenników, praktycznie nie występowałyby
ograniczenia obrotu kapitałowego, np. przez kontrolę państwa nad systemem bankowym
interwencjonizm i protekcjonizm (cła) państwowy
nierówne traktowanie podmiotów przez prawo, w szczególności różne opodatkowanie
różne ograniczenia w wolnym obrocie towarami i usługami
koncesje, zezwolenia
władzę biurokracji

Kapitalizm zależy od rozwiniętego systemu finansowego. Najważniejsze instytucje finansowe w systemie kapitalistycznym to banki i giełdy.

Kapitalizm wymaga stabilnego pieniądza. W krajach z wiarygodną polityką monetarną jest to waluta lokalna, w innych krajach jest to często bardziej wiarygodna waluta obca (np. dolary, Euro) lub w dawniejszych czasach kruszce (złoto lub srebro).

Według teorii liberalnych, gospodarka kapitalistyczna jest w stanie stałego zagrożenia przez interwencję państwową. Neoliberałowie twierdzą, że wielokrotnie już państwa niszczyły dobrze rozwijającą się gospodarkę przez złe ustawy, a także, że ogromne straty może przynieść również spowodowana przez nieodpowiedzialną politykę państwa destabilizacja systemu finansowego lub pieniądza. Wywołuje to ich zdaniem poważne kryzysy gospodarcze, takie jak np. Wielki Kryzys lub ostatnio kryzys w Argentynie.

Stojąca w opozycji do neoliberałów, szkoła badaczy kapitalizmu, keynesiści, upatruje w nieskrępowanym wolnym rynku tendencji naturalnie prowadzących do kryzysów wynikających z nieracjonalnej alokacji zasobów przez rynek i okresowych fluktuacji popytu. Przezwyciężanie takich kryzysów dokonuje się m.in. poprzez stymulowanie inflacji, interwencjonizm państwowy, wprowadzenie masowych robót publicznych, a także rozbudowany system ochrony socjalnej. Działania te finansowane są z wyższych obciążeń podatkowych lub deficytu budżetowego.

Według partii i organizacji lewicowych, kapitalizm prowadzi do niesprawiedliwości społecznej na ogromną skalę. Organizacje te podnoszą również duże rozbieżności między modelowymi schematami wolnego rynku a ich praktycznym stosowaniem (np. nieuwględnianie na modelach faktu powstawania monopoli lub oligopoli w niektórych gałęziach gospodarki, jak handel żywnością).

Kapitalistyczny system produkcji był także przedmiotem badań Karola Marksa. Sformułował on tzw. teorię wartości dodatkowej, uznając za istotę systemu kapitalistycznego systematycznie odbieranie pracownikowi części wypracowanej przez niego wartości przez kapitalistę. Marks był także autorem tezy o cyklicznym i nieuniknionym charakterze kryzysów gospodarki kapitalistycznej, jak też jej nieuchronnym upadku, który wg Marksa będzie rezultatem wewnętrznych sprzeczności kapitalizmu.