Karol Libelt

Z Wikipedii

Karol Fryderyk Libelt (ur. 8 kwietnia 1807 r. w Poznaniu, zm. 9 czerwca 1875 r. w Brdowie) - polski filozof mesjanistyczny, działacz polityczny i społeczny, prezes Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Był synem szewca. Ukończył Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, w latach 1826-1830 studiował w Berlinie filologię klasyczną, filozofię i nauki matematyczno-przyrodnicze. Był tam ulubionym uczniem Hegla. W 1830 obronił doktorat i odbył krótką podróż poznawczą po Europie. Po powrocie do Polski wziął udział w powstaniu listopadowym jako artylerzysta, co zamknęło mu na kilka lat drogę do pracy nauczyciela. Postawa w kilku powstańczych bitwach przyniosła mu awans na podporucznika i krzyż Orderu Virtuti Militari.

[edytuj] Działalność społeczna i polityczna

Wreszcie w 1840 mógł otworzyć w Poznaniu pensjonat dla uczniów, podjął także pracę nauczyciela w gimnazjum. Zaangażował się w działalność publicystyczną, publikował na łamach pism poznańskich ("Tygodnik Literacki") i warszawskich, zainicjował wydawanie "Dziennika Domowego" i "Roku ... pod względem oświaty, przemysłu i wypadków czasowych" (1843-1846). Działał w kilku organizacjach, m.in. Towarzystwie Pomocy Naukowej (od 1841). Od 1838 należał do komitetu współpracującego z Towarzystwem Demokratycznym Polskim (tzw. Komitet Libelta), zajmującego się przygotowaniami powstania w Wielkopolsce. Był wyznaczony na reprezentanta Poznania w przyszłym Rządzie Narodowym. W związku z tym opracował powstańczą proklamację, będącą później podstawą manifestu krakowskiego. Aresztowany przez władze pruskie i postawiony przed sądem, został w procesie berlińskim skazany na 20 lat twierdzy (1847).

Uwolniony przez wydarzenia rewolucji 1848 powrócił do Poznania i został członkiem Komitetu Narodowego. Początkowo był zwolennikiem porozumienia z Prusami i wojny z Rosją, ale widząc fiasko tej opcji poparł tzw. wojnę ludową. Po niepowodzeniu walki zbrojnej zaangażował się w działalność Ligi Polskiej (1848-1850) oraz reprezentował poznańskie w parlamencie we Frankfurcie. Brał także udział w zjeździe polskim we Wrocławiu i Kongresie Słowiańskim w Pradze (1848), gdzie wystąpił z koncepcją niepodległej Polski jako państwa federacyjnego. Był jednym z autorów "Manifestu zboru słowiańskiego do ludów Europy". W 1849 został wybrany do parlamentu pruskiego i kierował Kołem Polskim, ale wkrótce złożył mandat i skoncentrował się na pracy wydawniczej i publicystycznej w "Dzienniku Polskim".

Po 1850 ograniczył działalność, chociaż ponownie pełnił mandat poselski i kierował Kołem Polskim, wielokrotnie występując w sprawach polskich. Aktywność polityczną zastąpił pracą organiczną. Był w gronie założycieli Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i od 1868 pełnił funkcję jego prezesa. Działał także w innych organizacjach. Zmarł w czerwcu 1875 i został pochowany w Czeszewie. Był dwukrotnie żonaty. Pierwsza żona Elżbieta z Jaworskich zmarła krótko po ślubie, z drugą, Marią z Szumanów, miał sześcioro dzieci - cztery córki i dwóch synów. Syn Karol zginął w bitwie pod Brdowem w powstaniu styczniowym w 1863.

[edytuj] Filozofia

Jako filozof Libelt dążył do stworzenia systemu "filozofii narodowej" (por. mesjanizm polski). Miała ona stanowić kompilację różnych współczesnych mu kierunków umysłowych, w oparciu o polską kulturę epoki romantyzmu. System filozoficzny Libelta przypomina intuicjonizm Bergsona. Filozofia ta oparta jest na mesjanizmie i heglizmie. Centralnym punktem jej oparcia jest stwierdzenie, że dialektyka rzeczywistości nie polega na logosie, sile rozumowej, fenomenie rozumu, ale na jednostce czucia - umie. Dialektyka zbudowana na umie (pochodzi od słowa umieć, umysł i końcówki rodzaju nijakiego w łacinie- "-um", dlatego filozofia nazywana jest umicką, bądź umysłową) budzi ontologię czucia- owo "czuję więc jestem". Jest więc to filozofia irracjonalna. Oparta na fenomenologii budzi przekonanie, że byty są formami umu i przejawiają się jako odczuwalne siły życiowo- egzystencjalne. Libelt jednak nie buduje egzystencjalizmu na takim umownym elan vital, ale sięga do historiozofii Hegla i Wrońskiego. Przejawianie się umu w historii przypada na okres właśnie jego pracy. W epokach poprzednich wedle Libelta dominowali Niemcy- była to epoka rozumu, racjonalizmu i empiryzmu. Ludy słowiańskie włączając się do światowej kultury tworzyć mają w jego czasach filozofię dotąd nieznaną- opartą nie na doświadczeniu czy rozumie, ale na uczuciu, które jest właściwym świadectwem osobistym każdego bytu. Wedle Libelta epoka Słowian, głównie Polaków będzie tą, w której ci ostatni udowodnią istnienie Boga, tak iż będzie to niewątpliwe, bo oparte o świadectwo umu. Mesjanistyczna nauka obudzić miała ducha narodu, zainicjować nowe prądy polityczne i Polska jako nauczyciel narodów miała zunifikować myśl ludzką w umie.

Poważnym zarzutem może być fakt, że byty Libelta są antropomorficzne. Bóg mesjanizmu był osobowy- byty też. Byt tu istotnie określa świadomość. Byt odczuwa. Metafizyka czującego bytu określa ontologię narodową Polaków. Nie trudno doszukać się paraleli - Libelt był tylko jednym z piewców owej filozofii czucia. Bez trudu odnaleźć można byt czujący w Wielkiej Improwizacji "Dziadów" Mickiewicza. Czucie przejawia się we wszystkich filozoficznych tekstach tego poety. Czucie i bezbrzeżność bytu i niebytu wobec czucia jest obecne w "Balladach i romansach". Chwałę czucia głoszą główni twórcy romantyzmu polskiego - Słowacki, Krasiński, Malczewski, a także Norwid, zaliczający się do klasycyzmu, romantyzmu i parnasizmu europejskiego jednocześnie. Objawia się to nawet w muzyce Chopina - muzyczne subtelności i teoria powstawania dźwięku melodycznego opisywane są przez tegoż kompozytora jako wyrażenie ducha tak by były one odczuwalne, a nie odbieralne rozumem, jak pragnie przy swoich dziełach na przykład Beethoven. Libelt był więc niejako koneserem i inicjatorem powstającego zjawiska kultury polskiej. Jeśli chodzi o ową filozofię słowiańską - istotnie zainicjował Libelt irracjonalizm słowiański, lub zwyczajnie rozpropagował. Irracjonalną filozofię będą głosić nie tylko August Cieszkowski, Kazimierz Twardowski (fenomenologia Brentano), czy Bergson (którego ze względu na pochodzenie i gloryfikowanie tradycji słowiańskich można uznać za prekursora odmiany filozofii słowiańskiej), ale także Tołstoj, Szestow i Bierdiajew. Szestow powracając do paradoksu Epimenidesa uznał, że możliwe jest uchwycenie tylko nieoczywistości. Ta z kolei będzie najlepszym sposobem dowodzenia prawdy, która logicznie w czasach Szestowa, czy Libelta nie istniała (paradoks Epimenidesa rozwiązał dopiero Alfred Tarski). Wkład Libelta w filozofię europejską jest więc ogromny tym bardziej, że obok Cieszkowskiego i Towiańskiego jest twórcą polskiej filozofii narodowej. Niektóre prace:

• O odwadze cywilnej
• O miłości ojczyzny
• Kwestia żywotna filozofii
• System umnictwa czyli filozofii umysłowej
• Estetyka czyli umnictwo piękne

[edytuj] Bibliografia:

• Adam Galos, Karol Libelt, w: Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1981
• Witold Jakóbczyk, Przetrwać na Wartą 1815-1914, 55. część cyklu "Dzieje narodu i państwa polskiego", Warszawa 1989