Kawa

Z Wikipedii

Kawa – napój sporządzany z palonych, a następnie zmielonych lub poddanych instantyzacji ziaren kawowca, zwykle podawany na gorąco. Pochodzi z Etiopii, w Europie pojawił się około XVI wieku. Jedna z najpopularniejszych używek na Ziemi i główne źródło kofeiny. Działa pobudzająco i orzeźwiająco, przyśpiesza przemianę materii i zwiększa sprawność myślenia. Rocznie produkuje się około 6,7 miliona ton kawy. Picie kawy w zbyt dużych ilościach jest szkodliwe dla zdrowia.

Spis treści 1 Nazwa 2 Historia 2.1 Odkrycie kawy 2.2 Nowa używka na Bliskim Wschodzie 2.3 Kawa w Europie i Ameryce 2.4 Kawa w Polsce 3 Uprawa i przygotowanie 4 Klasyfikacja / Kawa dostępna jest w postaci: 5 Dane ekonomiczne 6 Działanie i wpływ na zdrowie 6.1 Pozytywne właściwości 6.2 Negatywne właściwości 6.3 Zalecane spożycie 7 Kawa bezkofeinowa 8 Substytuty 9 Ciekawostki 10 Zobacz też 11 Przypisy 12 Bibliografia

[edytuj] Nazwa

Nazwa kawy pochodzi od arabskiego kahwa. Do większości języków europejskich przeniknęła poprzez tureckie słowo kahve i utworzoną od niego włoską nazwę caffè. W Polsce pojawiła się po bitwie pod Wiedniem w 1683 w formie tureckiej. Jej dokładna etymologia nie jest znana. Kahva oznacza po arabsku zarówno kawę jak i wino, z czego drugie znaczenie jest starsze. Często przyjmuje się, że nazwa ta wywodzi się od znanego z uprawy kawy regionu Kaffa w Etiopii. Może ona pochodzić także od słowa kohwet oznaczającego siłę.

[edytuj] Historia

[edytuj] Odkrycie kawy

Owoce kawowca wykorzystywane były w Etiopii już w I tysiącleciu p.n.e. Spożywano je gotowane z dodatkiem masła i soli, lecz nie uprawiano, tylko zbierano ze stanowisk naturalnych. Przypuszczalnie w XIII lub XIV w. przywiezione zostały przez kupców arabskich do Jemenu, który do dziś dostarcza najdroższej kawy. Prawdopodobnie tam opracowano metodę preparowania nasion przez prażenie i wytwarzanie z nich napoju, który Beduini rozpowszechnili w całej Arabii. Z odkryciem kawy wiążą się dwie legendy. Pierwsza przypisuje związane z tym zasługi sufiemu Shaikh ash-Shadhilemu. Miał on w czasie swojej wędrówki po Afryce przypadkiem natrafić na stado wyjątkowo pobudzonych kóz. Z ciekawości spróbował zjadanych przez nie owoców, poznając ich niezwykły wpływ na organizm człowieka. Druga, bardzo podobna historia jako odkrywcę podaje etiopskiego pasterza o imieniu Kaldi.

[edytuj] Nowa używka na Bliskim Wschodzie

Już w końcu XV wieku położony na południowym krańcu Morza Czerwonego arabski port Al-Mucha (bardziej znany jako Mokka) był dużym ośrodkiem handlu ziarnami rośliny zwanej kohwet. Wraz z ekspansją arabską zwyczaj picia kawy rozpowszechnił się na całym Bliskim Wschodzie. Początkowo budził on wiele nieufności, czy wręcz niechęci. Spożycie kawy zostało zabronione w Mekce w roku 1511, a w Kairze w 1532. Wobec szybkiego wzrostu popularności napoju zakazy wkrótce zniesiono. W 1554 w Stambule otwarto pierwszą kawiarnię. O ile w Arabii kontrowersje wokół nowej używki szybko zanikły, o tyle nad Bosforem jej kariera rozwijała się znacznie wolniej. Pobudzające właściwości palonych ziaren bywały obiektem krytyki religijnych ortodoksów, a pierwsze kawiarnie stawały się nieraz forami burzliwych dyskusji, co niepokoiło sułtanów. Restrykcje ustały u schyłku XVI wieku. Zarazem Turcja jako pośrednik w handlu stała się mocarstwem kawowym.

[edytuj] Kawa w Europie i Ameryce

Jako pierwszy Europejczyk kawę opisał niemiecki botanik i podróżnik Leonard Rauwolf. W 1573 rozpoczął on trzyletnią podróż po Bliskim Wschodzie. Celem eskapady było odkrycie nowych ziół i lekarstw dla kompanii kupieckiej jego szwagra, Melchiora Manlicha. Rauwolf powrócił z wieloma cennymi towarami, jak również obfitymi zapiskami dotyczącymi tureckich zwyczajów. Na temat kawy wyraził się w następujący sposób:

Bardzo dobry napój zwany przez nich "Chaube", który jest niemal tak czarny jak inkaust i bardzo dobry na dolegliwości, szczególnie żołądkowe. Spożywają go oni o poranku, w otwartych miejscach, przed wszystkimi i bez najmniejszej oznaki strachu czy ostrożności. Napój popijają małymi łyczkami, tak ciepły jak to tylko możliwe, z glinianych i porcelanowych kubków.

Duże znaczenie dla rozpowszechnienia wiedzy o używce miały również zapiski włoskiego botanika i lekarza Prospera d'Alpino. Towarzyszył on weneckiemu poselstwu do Egiptu i po powrocie opisał lecznicze działanie kawy. Prawdopodobnie to dzięki niemu nazwa "caffè" przeniknęła do większości języków zachodniej Europy (ang. coffee, fr. café).

Trudno określić dokładnie kiedy kawa po raz pierwszy trafiła do Europy. W oparciu o zapiski Leonarda Rauwulfa z 1583 roku można stwierdzić, że stała się ona dostępna jeszcze w XVI wieku. Jej import był zasługą dwóch kompanii wschodnioindyjskich: brytyjskiej i holenderskiej. Pierwszą kawiarnię w Anglii otwarto w Oksfordzie w roku 1650. Należała ona do tureckiego Żyda imieniem Jakub (ang. Jacob lub Jacobs). W Londynie podobny przybytek rozpoczął działalność dwa lata później przy alei świętego Michała.

Na kontynencie kawa rozpowszechniła się ze sporym opóźnieniem. Pierwszy raz sprowadzono ją do Francji prawdopodobnie dopiero w roku 1644. W 1669 napój poznały elity paryskie na przyjęciu wydanym przez posła tureckiego Mustafę Paszę. Pierwszy kafehauz w stolicy kraju otwarto w 1671. W tym czasie w Anglii działało już ponad 3000 kawiarni. Napój zyskiwał także rosnącą popularność za oceanem. W 1670 rozpoczęła działalność pierwsza kawiarnia w Bostonie.

Po zwycięstwie pod Wiedniem w 1683 Polak Jerzy Franciszek Kulczycki założył pierwszy kafehauz w stolicy Austrii. Legenda mówi, że zrobił to korzystając z zapasów kawy porzuconych przez uciekających Turków. Następnie pomógł on spopularyzować zwyczaj dodawania do napoju cukru i mleka. Do niedawna w Wiedniu istniała tradycja wywieszania portretu Kulczyckiego (niem. Kolschitzky) w oknach kawiarni. Ostatnio mówi się, że pierwszym właścicielem kawiarni w Imperium Habsburgów był jednak Ormianin Johannes Diodato [5].

Pierwszą kawiarnią w Salzburgu była istniejąca do dziś Café Tomaselli. Kawiarnia ta jest najstarszą do dzis istniejącą kawiarnią Europy Zachodniej. Bywali w niej: Wolfgang Amadeus Mozart, Michael Haydn, Hugo von Hoffmannsthal i Max Reinhardt.

Nowa używka budziła na starym kontynencie wiele kontrowersji. Była produktem pochodzenia arabskiego, niektórzy widzieli więc w niej dzieło szatana. Na początku XVII w. na temat kawy wypowiedział się sam papież Klemens VIII, za którego przyzwoleniem napój ten wkroczył do świata chrześcijańskiego. W XVII i XVIII w. wielkie potęgi kolonialne rozpoczęły uprawę kawowca w swoich koloniach. Holandia w 1658 założyła pierwsze plantacje na Cejlonie. Następnie rozszerzyła uprawę na Jawę, z której rozprzestrzeniła się ona na cały Archipelag Sundajski. Francja pierwsze plantacje założyła na Martynice. Wkrótce uprawę kawy rozpoczęto również w Gujanie Francuskiej.

W 1719 Portugalczycy wykradli z Gujany sadzonki i założyli pierwsze plantacje w Brazylii. Dzięki nim do roku 1800 kawa zmieniła się z używki dla elit w ogólnodostępny napój dla każdego. Przez cały wiek XIX i pierwsze dekady XX Brazylia pozostawała głównym producentem i niemal monopolistą na rynku kawy. Dopiero w kolejnych latach polityka utrzymywania wysokich cen otworzyła drzwi dla kolejnych państw: Kolumbii, Gwatemali i Indonezji.

Pod koniec XIX wieku Wiedeń posiadał ponad 1200 kawiarni.

Obecnie kawa jest jednym z najpopularniejszych na świecie napojów. Wypija jej się około 400 mld filiżanek rocznie.

[edytuj] Kawa w Polsce

Do Polski kawa dotarła pod koniec XVII wieku z południa, od panujących nad Mołdawią Turków. Wiadomo, że jej miłośnikami byli Jan III Sobieski, oraz Bohdan Chmielnicki, powszechnie jednak nowy napój uznawano za niesmaczny, a nawet szkodliwy. Potępiali go m.in. Wacław Potocki i Jan Andrzej Morsztyn. Kawa zyskała większą popularność dopiero na przełomie XVII i XVIII w. Najpierw moda na jej spożycie ogarnęła Gdańsk, gdzie powstały pierwsze kawiarnie zwane kafehauzami. Następnie rozpowszechniła się na resztę kraju. Już na początku XVIII wieku znalazła się w podręcznikach medycznych jako specyfik na schorzenia przewodu pokarmowego. Początkowo kawa była napojem elitarnym, ale od XVIII w. stała się bardziej popularna i łatwiej dostępna. Propagowały ją czasopisma "Monitor" i "Patriota Polski", zapewniając, że nowa używka nie szkodzi zdrowiu i nie pozbawia zdolności do pracy. W połowie stulecia Józef Epifani Minasowicz przyczynił się do opublikowania pierwszej monografii na temat kawy w języku polskim, którą napisał jezuicki misjonarz i orientalista Tadeusz Krusiński. Mimo protestów przeciwników, kawa zyskiwała sobie coraz większe grono zwolenników. Uwielbiał ją Ignacy Krasicki, w 1779 Adam Kazimierz Czartoryski napisał nawet komedię "Kawa". W 1795 ukazał się pierwszy w języku polskim podręcznik dla kawiarzy "Krótka wiadomość o kawie i jej właściwościach i skutkach na zdrowie ludzi spływających..." – przekład z jęz. francuskiego.

Najchętniej kupowano sprowadzaną z Turcji de mocca. Gdy jej nie było, sięgano po ziarna z Lewantu, Martyniki, Indii Holenderskich. Spopularyzowanie się używki pozwoliło rozwinąć wytwórczość porcelany i fajansu w manufakturach w Białej Podlaskiej, Żółkwi czy Ćmielowie.

Początkowo kawę pito na wzór wschodni, czyli bez żadnych dodatków. Szybko zaczęto jednak dodawać m.in. mleko, słodką śmietanę, cukier, a nawet sól. Pod koniec XVIII wieku mocna kawa "po polsku", pita z wyborową tłustą śmietanką, wśród cudzoziemców dorównywała sławą naszemu chlebowi. Dla odróżnienia kawę słabą zwano "niemiecką" lub "śląską". Czarną kawę pijano już tylko w czasie postów celem umartwiania się.

W drugiej połowie XVIII wieku z Prus przyszła praktyka mieszania kawy z cykorią. W 1818 Ferdynard Bohm założył we Włocławku pierwszą wytwórnię kawy zbożowej. W użyciu, szczególnie wśród ludzi niezamożnych były też inne jej substytuty wytwarzane m.in. z bobu, żołędzi lub palonego grochu.

Wielką karierę w miastach zrobiły kawy lub kafehauzy, z czasem nazwane kawiarniami. Na początku XVIII wieku Antoni Momber założył sławną później kawiarnię w Gdańsku, a w 1724 Francuz Henri Duval otworzył lokal w Warszawie. Życie kawiarniane nabierało tempa. W 1822 w Warszawie działały 122, a w 1844 aż 180 kawiarni. W Krakowie w połowie stulecia naliczono 55 lokali, które rywalizowały z zachowującymi odrębność cukierniami. W XIX wieku kawiarnie przekształciły się na lokale o charakterze klubowym. Istniał, szczególnie w różnego rodzaju karczmach, obyczaj wzmacniania kawy alkoholem.

Odmienny obyczaj spożycia kawy wykształcił się wśród ziemiaństwa. Zamożna szlachta zatrudniała wykwalifikowaną służbę (tzw. "kawiarkę"), której zadaniem było parzenie kawy. Za idealny napój w XIX wieku uznawano ten mający "czarność węgla, przejrzystość bursztynu, zapach mokki i gęstość miodowego płynu"^[1]. Kawę podawano rankiem do łóżka państwa "na rozbudzenie". Pijano ją także dla smaku podczas podwieczorku.

Handlem kawą na ziemiach polskich zajmowali się początkowo kupcy obracającymi wszelkimi towarami. Firmy specjalizujące się w obrocie kawą pojawiły się około połowy XIX wieku w Galicji. Aż do końca XIX wieku sprzedawano kawę w postaci surowej. Palić należało ją samemu. Służyły temu skomplikowane maszynki do kawy, będące obowiązkowym wyposażeniem mieszczańskiego, bądź inteligenckiego domu. Ponieważ efekt nie zawsze był dobry, lepiej było wybrać się do kawiarni. Przełom nastąpił w 1882, gdy Tadeusz Tarasiewicz, właściciel firmy "Pluton", zaoferował kawę paloną we własnej palarni.

W odrodzonej Polsce wśród firm handlujących kawą największe znaczenie miały: Pluton, Spółdzielnia Spożywców Społem, Wielkopolski Skład Kawy, a także Julius Meinl oraz warszawskie przedsiębiorstwa Józefa Fettera i Alfreda Jurzykowskiego. Z powodu kryzysu gospodarczego firmy powołały Zrzeszenie Importerów Kawy i Herbaty RP, a następnie Kompanię Handlu Zamorskiego.

Podczas II wojny światowej powróciły dawne sposoby wytwarzania kawy domowymi sposobami. Otrzymywano ją przede wszystkim z żołędzi palonych na płycie kuchennej. Niedobory kawy nie zniknęły w okresie PRLu, stając się ważnym problemem społecznym. Dopiero w 1964 r. udało się przekroczyć wysokość jej przedwojennego importu. Kawa stała się niezbędnym elementem życia biurowego, szczególnie po wprowadzeniu w latach 60. w Warszawie przepisu o rozpoczynaniu pracy o godzinie szóstej. W efekcie używka zaczęła stanowić jeden z najpowszechniejszych rodzajów łapówek. Importowane ziarna bezskutecznie próbowano zastąpić kawą zbożową rodzimej produkcji ("Inka"). Spadkiem po PRL-u stał się między innymi zwyczaj podawania kawy w szklankach, a nie filiżankach. Obecnie, zwłaszcza wśród młodego pokolenia upowszechnił się zwyczaj picia kawy z ceramicznych kubków.

Wraz z wprowadzeniem gospodarki wolnorynkowej zniknął problem niedoborów kawy, która ponownie stała się napojem ogólnodostępnym.

[edytuj] Uprawa i przygotowanie

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Plantacja kawy w São João do Manhuaçu - w stanie Minas Gerais - Brazylia

[edytuj] Klasyfikacja / Kawa dostępna jest w postaci:

• kawy w ziarnach
• kawy rozpuszczalnej
• kawy liofilizowanej

[edytuj] Dane ekonomiczne

Główni producenci kawy (2005) (mln ton)
Brazylia	2,18
Wietnam	0,99
Indonezja	0,76
Kolumbia	0,68
Meksyk	0,31
Indie	0,28
Etiopia	0,26
Gwatemala	0,22
Honduras	0,19
Uganda	0,19
Łącznie na świecie	7,72
Źródło: Organizacja do spraw Wyżywienia i Rolnictwa

Kawa to jeden z podstawowych artykułów spożywczych i najważniejszych towarów handlowych na świecie. W skali globalnej 25 milionów drobnych producentów zajmuje się jej wytwarzaniem. Dla przykładu, w samej Brazylii (1/3 światowego rynku) 5 milionów osób jest zatrudnionych przy uprawie 3 miliardów krzewów kawowca. Uprawa kawowca jest znacznie bardziej pracochłonna niż innych roślin regionu (soja, trzcina cukrowa, pszenica), ponieważ wymaga stałej uwagi i nie podlega automatyzacji.

Najwięksi światowi producenci kawy to Brazylia (2,18 mln ton rocznie), Wietnam (0,99 mln ton), Indonezja (0,76 mln ton) i Kolumbia (0,68 mln ton). Główną giełdą na której odbywa się sprzedaż i kupno kawy jest Nowojorska Giełda Kawy i Cukru. Największy port przeładunkowy tego towaru znajduje się w Hamburgu (Niemcy).

Według danych opublikowanych przez Międzynarodową Organizację Kawy ceny ziaren kawowca utrzymywały się na stałym wysokim poziomie (powyżej 100 UScents/funt) przez całe lata 70. i 80. Dopiero pod koniec lat 90. nastąpił ich gwałtowny spadek do minimalnego poziomu 41,17 UScents/funt we wrześniu 2001. Tak zwany kryzys kawowy trwał do 2004 roku. Przyczyny załamania to między innymi unieważnienie Międzynarodowego Porozumienia w Sprawie Kawy, które w latach 1975-1989 sztucznie wymuszało wysokie ceny. Dodatkowym czynnikiem było wejście na rynek Wietnamu po zniesieniu w 1994 embarga nałożonego na ten kraj przez Stany Zjednoczone. Bardziej wydajne uprawy wietnamskie zaczęły wypierać z rynku producentów z tradycyjnych "krajów kawowych", m.in. Brazylii, Nikaragui i Etiopii. Doprowadziło to do obniżenia cen i bankructwa wielu amerykańskich i afrykańskich plantatorów.

Ceny zaczęły ponownie rosnąć w 2005 roku, we wrześniu dochodząc do 78,79 UScents/funt. W marcu 2006 było to już 101,44 UScents/funt. Podstawowym powodem wzrostu były prawdopodobnie niezbyt urodzajne zbiory, o 10 do 20% niższe od rekordowych z wcześniejszych lat. Znaczenie mogła mieć także zwiększająca się konsumpcja kawy w Rosji i Chinach. Dzięki wzrostowi cen wielu plantatorów ponownie odnosi zyski z upraw, choć istotnym problemem pozostają wysokie ceny ropy naftowej zwiększające koszty transportu.

Zdaniem analityków ceny kawy w 2006 roku pozostaną na dotychczasowym poziomie lub nadal będą rosnąć.

[edytuj] Działanie i wpływ na zdrowie

Dzięki zawartości kofeiny kawa pełni rolę stymulującą. Pobudza organizm, zwiększa sprawność myślenia, znosi zmęczenie psychiczne i fizyczne. Ze względu na swoje właściwości pita jest przede wszystkim rano, często w dużych ilościach. Bezpośredni wpływ kofeiny zaczyna się odczuwać po około pół godzinie.

Już od XVI wieku, kiedy kawę sprowadzono do Europy budziła ona wiele kontrowersji. Z jednej strony chwalono jej niezwykłe działanie, z drugiej oskarżano o wywoływanie wiele różnych schorzeń, m.in. problemów żołądkowych, zawałów serca, raka i osteoporozy. W XVI-wiecznej Anglii podejrzewano nawet, że istnieje związek między impotencją i spożyciem nowej używki. Krytyka nasiliła się w XIX wieku wraz z rozpowszechnieniem napoju. Coraz częstsze było tzw. "zdenerwowanie kofeinowe", występujące w efekcie spożycia zbyt dużej ilości kawy.

Badania przeprowadzane w XIX i XX wieku nie zdołały jasno wykazać do jakich chorób może doprowadzić picie kawy, choć nigdy też nie zaliczano jej do zdrowej żywności. Dopiero w ostatnich dekadach przeprowadzono wiarygodne testy na dostatecznie dużych grupach pacjentów. Mimo to naukowcy wciąż nie są zgodni w kwestii wpływu kawy na zdrowie. Wynika to przede wszystkim z trudności przeprowadzenia pewnych badań. Wymagają one nie tylko dużej liczby osób, ale także właściwego ujęcia niezależnych czynników: zwyczajów żywieniowych, płci, masy, ogólnej kondycji, chorób, poziomu cholesterolu itd.

Według najbardziej wiarygodnych badań:

• Spożycie kawy nie jest związane ze wzrostem ryzyka udaru mózgu i chorób serca^[2].
• Nie ma związku pomiędzy umiarkowanym spożywaniem kofeiny, a ogólnym poziomem cholesterolu u człowieka^[3].
• Nie udowodniono związku między spożyciem kawy a występowaniem chorób nowotworowych. Tego typu relacje pojawiają się dopiero w przypadku przyjmowania kofeiny w bardzo dużych ilościach.
• Kawa może zwiększać tętno, szczególnie gdy jest rzadko pita. Częste przyjmowanie kofeiny sprawia, że efekt ten zanika. Nie udowodniono związku między nadciśnieniem a spożyciem kawy^[4].
• Kawa wypłukuje wapń z organizmu, jednak efekt ten jest na tyle niewielki, że nawet spożywanie jej w dużych ilościach nie zwiększa szansy zachorowania na osteoporozę.
• Brakuje dowodów na negatywny wpływ kawy spożywanej w umiarkowanej ilości na kobiety w ciąży i płód. Nie udowodniono także związku między piciem kawy przez matkę a wcześniactwem.

[edytuj] Pozytywne właściwości

Według niektórych badań kawa pita w umiarkowanych ilościach posiada pewne pozytywne, niekiedy nawet lecznicze właściwości.

• Polepsza pamięć krótkotrwałą i chwilowo podwyższa poziom IQ^[5].
• Zmniejsza ryzyko zachorowania na marskość wątroby^[6].
• Dotlenia organizm, przez co ułatwia koncentracje, a także pozytywnie wpływa na krążenie i układ trawienny.
• Przyśpiesza metabolizm, tym samym zwiększa tempo przemiany lipidów i pomaga zapobiegać zmęczeniu mięśni.
• Zmniejsza ryzyko wystąpienia u mężczyzn kamicy żółciowej^[7].
• Przyczynia się do zmniejszenia zachorowalności na nowotwory pęcherza wśród palaczy.
• Zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Parkinsona^[8].
• Nawet do 50% zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II^[9].
• Zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita i wątroby (hepatomę)^[10].
• Zwiększa efektywność środków przeciwbólowych
• Jest głównym przeciwutleniaczem w diecie osób spożywających niewiele owoców i warzyw^[11].
• Polepsza perystaltykę jelit

[edytuj] Negatywne właściwości

Badania wykazują także negatywne skutki picia kawy. Wiążą się one przede wszystkim z zawartą w niej kofeiną. Zwykle dotyczą przypadków spożywania kawy w zbyt dużych ilościach.

• Spożycie zbyt dużej ilości kawy może wywoływać uczucie nerwowości, niepokoju i rozdrażnienia (tzw. "zdenerwowanie kofeinowe").
• Podobnie jak herbata wpływa na żółknięcie zębów i może prowadzić do próchnicy.
• Ze względu na swoje właściwości pobudzające u większości ludzi utrudnia zasypianie (u nielicznych występuje efekt przeciwny).
• Nieznacznie zmniejsza płodność zarówno u mężczyzn jak i u kobiet.
• Spożycie dużej ilości kawy przez kobietę w ciąży może zwiększać prawdopodobieństwo martwego urodzenia. W związku z tym zalecane jest, by osoby w ciąży piły do dwóch filiżanek kawy dziennie^[12].
• Gotowana kawa może w dużym stopniu wpływać na podniesienie poziomu cholesterolu.
• Kawa może zwiększać prawdopodobieństwa ataku serca u osób o wolniejszym metabolizmie (posiadających gen spowalniający detoksykację kofeiny w wątrobie) nawet o 133% w przypadku picia powyżej 4 filiżanek dziennie. Wspomniany gen posiadało 54% osób uczestniczących w badaniu^[13].
• Spożycie dużej ilości kawy może zwiększyć prawdopodobieństwo niektórych chorób serca^[14].

[edytuj] Zalecane spożycie

Zawartość kofeiny w napojach (mg)[15]
filiżanka kawy gatunku Robusta	330
filiżanka kawy Arabica	175-185
filiżanka etiopskiej kawy mokka	160
filiżanka kawy rozpuszczalnej	95
szklanka czarnej kawy	80-120
filiżanka espresso	60
filiżanka kawy mrożonej	50-70
szklanka herbaty	45-65
puszka coca-coli	45

Większość naukowców zaleca spożywanie do 500 mg kofeiny dziennie, co przekłada się na około 4 filiżanki kawy. Przyjmuje się, że kawa w tej ilości nie tylko nie jest szkodliwa, ale może nawet pozytywnie wpływać na organizm człowieka. W przypadku spożycia większej dawki kawy występować mogą wyżej wymienione skutki negatywne. Powyżej 1000 mg kofeina staje się trująca. Dokładna granica toksyczności zależy od właściwej danej osobie odporności na ten związek chemiczny. Za minimalną dawkę śmiertelną uznaje się 3200 mg (przyjmowane w jednej dawce). Realna dawka śmiertelna (przyjmowana w formie kawy) to 10 g, czyli około 80 filiżanek.

Umieszczona obok tabela zawiera informacje na temat średniej zawartości kofeiny w różnych rodzajach kawy i innych napojach.

[edytuj] Kawa bezkofeinowa

Istnieje kawa w postaci przetworzonej z obniżoną zawartością kofeiny.

[edytuj] Substytuty

[edytuj] Ciekawostki

Na świecie istnieje wiele gatunków kawy, ale jednym z najbardziej wyjątkowych jest kawa luwak (kopi luwak). Jest to najdroższa kawa świata, której kilogram kosztuje 3,6 – 4 tys. zł. Ziarna wydobywa się z odchodów indonezyjskiego łaskuna muzanga (Paradoxurus hermaphroditus) z rodziny łaszowatych, który zjada tylko najlepsze owoce kawy. Po częściowym nadtrawieniu w żołądku zwierzęcia kawa traci gorzki smak i zyskuje lepszy aromat. Po wyprażeniu trafia głównie na stoły Kalifornijczyków.

Kawa, tak jak zielona herbata, czerwone winogrona i szałwia, jest naturalnym źródłem przeciwutleniaczy.

Badania naukowe pokazują, że picie kawy 4 do 5 filiżanek kawy dziennie jest bezpieczne dla zdrowia większości osób. Przeciwutleniacze zawarte w ziarnach kawy mogą wspierać naturalne mechanizmy obronne naszych komórek.

[edytuj] Zobacz też

• barista
• kawa bezkofeinowa
• kawa zbożowa
• kawa po irlandzku
• przegląd zagadnień z zakresu sztuki kulinarnej
• używki

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz Księga II
2. ↑ Wg publikacji England Journal of Medicine. Badanie przeprowadzono na grupie 45 589 mężczyzn w wieku pomiędzy 40 a 75 rokiem życia poddanych dwuletniej obserwacji
3. ↑ . Obserwacje przeprowadzone w Stanford na grupie 77 mężczyzn w średnim wieku
4. ↑ . Wg informacji opublikowanych przez Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego [1]
5. ↑ Koppelstaeter, Florian et al, [2] Influence of Caffeine Excess on Activation Patterns in Verbal Working Memory, raport zaprezentowany na konferencji Radiological Society of North America, listopad 2005.
6. ↑ . Wg wyników badań opublikowanych w Annals of Epidemiology. Testy przeprowadzono na grupie 53 osób zmarłych na marskość wątroby
7. ↑ Wg badań przeprowadzonych na grupie 46 tysięcy mężczyzn w wieku od 40 do 75 lat i opublikowanych w The Jurnal of American Medical Association
8. ↑ Badanie przeprowadzone na grupie 8 tys. Mężczyzn przez U.S. Department of Veterans Affairs w Honolulu
9. ↑ Salazar-Martinez E, Willet WC, Ascherio A, Manson JE, Leitzmann MF, Stampfer MJ, Hu FB. "Coffee consumption and risk for type 2 diabetes mellitus." Ann Intern Med 2004;140:1-8.
10. ↑ Inoue, Manami et al. (2005) Influence of Coffee Drinking on Subsequent Risk of Hepatocellular Carcinoma: A Prospective Study in Japan. Journal of the National Cancer Institute, Vol. 97, No. 4, 293-300.
11. ↑ . Teza przedstawiona przez Joe'a Vinsona, profesora Scranton University
12. ↑ . Wg duńskich badań przeprowadzonych w 2003 roku na grupie 18 478 kobiet
13. ↑ . Badania opublikowane w Journal of the American Medical Association [3]
14. ↑ . Zgodnie z wynikami dwudziestoletnich badań przeprowadzonych przez Uniwersytet Harvarda [4]
15. ↑ Na podstawie danych zamieszczonych w wortalach poświęconych kawie: "Herbaty i kawy świata" i "Caffe Prego!"

[edytuj] Bibliografia

• Obyczaje w Polsce, praca zbiorowa pod redakcją Andrzeja Chwalby, wydawnictwo PWN, 2004, ISBN 83-01-14253-7
• Artykuły Aleksandry Blumy, redaktorki serwisu www.zdrowie.com.pl [6].