Z Wikipedii

Keigo (敬語) to japoński język zwrotów grzecznościowych. W językach europejskich istnieje mniej poziomów formalności, zwykle jeden jak w angielskim lub też dwa jak w polskim czy niemieckim. Mają one też mniejszy wpływ na gramatykę - dotyczą głównie zdań dotyczących współrozmówcy, nie zaś siebie samego czy przedmiotów i osób trzecich.

W języku japońskim istnieje więcej stopni formalności i dotyczą one znacznie szerszego zakresu sytuacji.

[edytuj] Stopnie formalności

• Język nieformalny
• Język formalny
  • neutralny (grzeczny) - 丁寧語 (ていねいご teineigo)
  • skromny - 謙譲語 (けんじょうご kenjōgo)
  • honoryfikatywny (wywyższający) - 尊敬語 (そんけいご sonkeigo)

W przybliżeniu, w sytuacjach, w których w języku polskim używałoby się zwrotów w trzeciej osobie, po japońsku używa się któregoś języka formalnego, tam zaś, gdzie po polsku używa się zwrotów w drugiej osobie, formalnego neutralnego bądź też nieformalnego.

Zwracając się do osób, którym zgodnie z japońską organizacją społeczną należy się szacunek (co nie do końca pokrywa się z sytuacją w Europie), np. do szefa w pracy, czy do profesora w szkole, powinno się o sobie mówić językiem skromnym, o rozmówcy zaś honoryfikatywnym.

[edytuj] Zaimki i przyrostki

Mówiąc o rozmówcy zwykle używa się nazwiska, imienia, bądź też przezwiska z odpowiednim przyrostkiem.

O sobie nigdy nie mówi się z przyrostkiem, więc nie ma potrzeby istnienia przyrostków formalnych skromnych.

Przyrostki te to:

• さん san - neutralny formalny przyrostek, mniej formalny od polskich "pan/pani".
• 様 (さま sama) - formalny honoryfikatywny, bardziej formalny od polskich "pan/pani".
• 先生 (せんせい sensei) - formalny, używany wobec nauczycieli
• 先輩 (せんぱい senpai) - konstrukcja nieprzekładalna na europejskie normy społeczne, oznacza m.in. kogoś kto dłużej w danym miejscu pracuje, jest na starszym roku w szkole, czy też dłużej zajmuje się daną dziedziną
• 殿 (どの dono) - odpowiednik "szanowny pan/szanowna pani", bardzo formalny i używany raczej w piśmie
• 君 (くん kun) - nieformalny, używany wobec znajomych chłopaków
• ちゃん chan - nieformalny, używany wobec znajomych dziewczyn, traktowany jako zdrobnienie
• はん han - odpowiednik san w dialekcie Kansai-ben używanym w zachodniej Japonii (m. in. w Osace i Kioto)

Zaimki w drugiej osobie:

• あなた anata - neutralny formalny, nie należy go używać w sytuacjach wymagających języka
• あんた anta - nieformalny
• きみ kimi - nieformalny, używany raczej wobec znajomych dziewczyn
• おまえ omae - bardzo nieformalny

Zaimki w pierwszej osobie:

• 私 (わたくし watakushi) - bardzo formalny, używany raczej w piśmie niż w mowie
• 私 (わたし watashi) - formalny
• あたし atashi - nieformalny używany przez kobiety
• 僕 (ぼく boku) - nieformalny używany przez mężczyzn
• 俺 (おれ ore) - bardzo nieformalny używany przez mężczyzn

[edytuj] Czasowniki

Czasowniki występują w postaci nieformalnej oraz formalnej, przy czym w przeciwieństwie do języka polskiego dotyczy ich to niezależnie od podmiotu zdania, za to formalizacja dotyczy tylko końcowego czasownika w zdaniu.

Czasowniki nieformalne to te mające końcówki takie jak -ru, -nai, formalne to te z końcówkami typu -masu, -masen. Szczegóły odmiany są przedstawione w artykule odmienne części mowy w języku japońskim.

To jednak dopiero początek - mówiąc językiem skromnym lub honoryfikatywnym należy użyć zupełnie innych form bądź też nawet innych czasowników.

Ogólnie formy honoryfikatywne tworzy się uzupełniając temat czasownika spółgłoskowego o -i, po czym dodając się przed nim o- (お-), po nim zaś になる (ni naru), np.:

• Czytać - 読む (よむ yomu) zmienia się w お読みになる (およみになる oyomi ni naru).
• Otworzyć - 開ける (あける akeru) zmienia się w お開けになる (おあけになる oake ni naru)

Formy skromne zaś albo za pomocą analogicznej operacji z użyciem する (suru) zamiast になる (ni naru):

• 読む (よむ yomu) zmienia się w お読みする (およみする oyomi suru).
• 開ける (あける akeru) zmienia się w お開けする (おあけする oake suru)

albo też za pomocą formy kauzatywnej koneksywnej -(s)ase-te razem z czasownikiem 頂く (いただく itadaku):

• 読む (よむ yomu) zmienia się w 読ませて頂く (よませていただく yomasete itadaku)
• 開ける (あける akeru) zmienia się w 開けさせて頂く (あけさせていただく akesasete itadaku)

Oczywiście wszystkie te formy na końcu zdania muszą być przekształcone w odpowiednie formy masu, np.:

• お開けになります (おあけになります oake ni narimasu)
• 開けさせて頂きます (あけさせていただきます akesasete itadakimasu)

Na koniec tabelka popularniejszych czasowników z osobnymi formami skromnymi i honoryfikatywnymi: