Kenia

Z Wikipedii

Republic of Kenya Jamhuri ya Kenya Republika Kenii
Flaga Kenii Herb Kenii
Dewiza: (sua.) Harambee (Pracujmy razem)
Hymn: Ee Mungu Nguvu Yetu
Język urzędowy	suahili, angielski
Stolica	Nairobi
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Mwai Kibaki
Szef rządu	premier Raila Odinga
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	46. na świecie 582 6501 km² 13 400 km² (2,3%)
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	34. na świecie 37 954 0002▲ 65 osób/km²
Jednostka monetarna	szyling kenijski (KES)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 12 grudnia 1963
Strefa czasowa	UTC +3
Kod ISO 3166	KE
Domena internetowa	.ke
Kod samochodowy	EAK
Kod telefoniczny	+254
1  Dane podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) (en) 2  Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) (en)

Kenia (Kenya, Republika Kenii, ang. Republic of Kenya, sua. Jamhuri ya Kenya) – państwo we wschodniej Afryce nad Oceanem Indyjskim. Państwo graniczy z Etiopią, Somalią, Sudanem, Tanzanią i Ugandą. Stolicą Kenii jest Nairobi.

Spis treści 1 Ustrój polityczny 2 Geografia 2.1 Położenie 2.2 Topografia 2.3 Klimat 2.4 Stosunki wodne 2.5 Flora i fauna 3 Historia i polityka 4 Podział administracyjny 5 Gospodarka 6 Demografia 6.1 Struktura etniczna 6.2 Religie 6.3 Języki 7 Kultura 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ustrój polityczny

Kenia jest republiką i członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Konstytucja została uchwalona w 1963 i była wielokrotnie modyfikowana, ostatnio w 1997. Głową państwa jest prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 5-letnią kadencję. prezydent mianuje wiceprezydenta. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego Zgromadzenia Narodowego liczącego 222 deputowanych, w tym 210 wybieranych w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję i 12 mianowanych przez prezydenta na wniosek partii politycznych. Organem władzy wykonawczej jest rząd powoływany przez prezydenta spośród członków parlamentu. Od grudnia 1991 system wielopartyjny.

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

Kenia jest krajem położonym we wschodniej Afryce nad Oceanem Indyjskim. Graniczy od północy z Somalią, Etiopią i Sudanem, od zachodu z Ugandą, a od południa z Tanzanią.

Powierzchnia całkowita: 582 650 km²

Całkowita długość granic: 3 446 km

Długość wybrzeża: 536 km

Graniczy z państwami:

• Etiopia 830 km
• Somalia 682 km
• Sudan 232 km
• Tanzania 769 km
• Uganda 933 km

[edytuj] Topografia

Ukształtowanie powierzchni Kenii jest zróżnicowane, większą jej część stanowi płaskowyż, obniżający się od zachodu z wysokości ok. 2000-3000 m, ku wschodowi do wysokości ok. 500 m n.p.m. Zachodnią część płaskowyżu rozcina Wielki Rów Wschodni który stanowi część systemu Wielkich Rowów Afryki. W obrębie rowu wznoszą się masywy wulkaniczne, najwyższe to: Kenia (5199 m) i Elgon (4321 m – w Kenii najwyższy szczyt Sudek – 4302 m). Na zachodzie znajduje się kotlina Jeziora Wiktorii. Wzdłuż wybrzeża ciągnie się wąska nizina nadmorska o szerokości miejscami dochodzącej do 200 km, linia brzegowa jest mało urozmaicona.

Najwyższe góry

• Masyw Kenia (Batian) 5250 m n.p.m.
• Masyw Elgon (Sudek) 4302 m n.p.m.
• Aberdare (Ol Doinyo Lesatima) 3999 m n.p.m.
• Cherangani (Chemnirot) 3581 m n.p.m.
• Sekerr (Mtelo) 3334 m n.p.m.
• Mau (Melili) 3098 m n.p.m.

[edytuj] Klimat

Kenia znajduje się w zasięgu klimatu równikowego monsunowego ze stosunkowo wyrównanym przebiegiem temperatur w ciągu całego roku. Na wybrzeżu, w pasie do 40 km i w górach – wilgotny, na pozostałym obszarze – suchy. Średnia roczna suma opadów wzrasta z północnego wschodu na południowy zachód od 150 do 1000 mm, w południowej części wybrzeża wielkość opadów sięga 1200 mm rocznie, w wyższych piętrach gór nawet do 1500 mm. Na nizinnym wschodzie występuje tylko jedna pora deszczowa, od kwietnia do czerwca, na pozostałym obszarze dwie pory deszczowe, głównie od marca do maja, druga pora deszczowa jest krótsza, występuje w listopadzie-grudniu. Średnia temperatura miesięczna od 25-28°C na wybrzeżu do 15-19°C w górach (w wyższych piętrach chłodniej).

Tabela średnich rocznych temperatur dla kenijskich miast:
Miasto	Lokalizacja	Wysokość (metry)	Temp. maks. (°C)	Temp. min. (°C)
Mombasa	wybrzeże nad oceanem	17	30,3	22,4
Nairobi	płaskowyż w centrum	1661	25,2	13,6
Eldoret	płaskowyż na zachodzie	3085	23,6	9,6
Lodwar	suche północne równiny	506	34,8	23,7

[edytuj] Stosunki wodne

Sieć rzeczna jest słabo rozwinięta, główne rzeki to: Tana i Galana; na północy i wschodzie występują rzeki okresowe; w strefie zapadliskowej występują liczne jeziora, największe to Jezioro Turkana, na zachodzie Jezioro Wiktorii (większa część jeziora znajduje się na terytorium Tanzanii).

Najdłuższe rzeki

• Tana 708 km
• Athi-Galana-Sabaki 547 km
• Suam-Turkwel 354 km
• Arror-Kerio 350 km
• Ewaso Ngiro (północna) 330 km
• Mara 290 km
• Nzoia 258 km
• Voi 210 km
• Ewaso Ngiro (południowa) 140 km

Największe wodospady:

• Gura 273 m
• Kindaruma (Seven Forks) 135 m
• Nyahururu (Thomson's Falls) 73 m
• Swift-Rutherford 67 m

[edytuj] Flora i fauna

Na nizinie nadmorskiej roślinność sawannowo-leśna, we wnętrzu kraju stepy lub suche sawanny, na wschodzie od Jeziora Turkana roślinność półpustynna i pustynna, wilgotne sawanny w południowo-zachodniej części kraju. Na obszarach wyżej wzniesionych na wysokości ok. 2000-3000 m występują wiecznie zielone lasy, w najwyższych piętrach gór zarośla i roślinność alpejska. Liczne parki narodowe (m.in. Masai mara, Kenia, Elgon, Meru, Tsavo West, Tsavo East) i rezerwaty przyrody. Dominuje fauna typowa dla afrykańskiej sawanny oraz świetlistych lasów podzwrotnikowych. Z ssaków występują m.in.: słoń afrykański, nosorożec czarny, bawół afrykański, żyrafa, zebra, lew, lampart, gepard, wiele gatunków antylop (m.in. gnu, eland, kudu, impala, gazele), w sąsiedztwie wód – hipopotam. Bogata ornitofauna, m.in.: sekretarz, sęp, marabut, perlica, czapla, ibis, bogactwo gatunków leśnych, zróżnicowana i bogata fauna bezkręgowców, zwłaszcza owadów.

Główne miasta:

• Nairobi
• Mombasa
• Kisumu
• Nakuru
• Eldoret

[edytuj] Historia i polityka

W VII-X wieku terytoria przybrzeżne opanowane były przez Arabów z Półwyspu Arabskiego.

Pierwszymi Europejczykami w Kenii byli Portugalczycy, którzy przybyli do Mombasy w 1498 r. Od 1505 r. Portugalczycy zaczęli kolonizować wybrzeża Kenii, ściągając trybut od miejscowych plemion i kontrolując handel na Oceanie Indyjskim. Na początku XVIII w. Portugalczycy zostali wyparci z Kenii przez Arabów. Ci kontrolowali całe wybrzeże dzisiejszej Kenii i Tanzanii ze swej stolicy w Zanzibarze. W 1895 r. Brytyjczycy utworzyli Brytyjską Afryką Wschodnią, która oprócz Kenii obejmowała także Ugandę. W 1920 utworzono kolonię brytyjską. Kolonia miała swoje zgromadzenie parlamentarne, lecz miejscowa ludność afrykańska była pozbawiona swoich przedstawicieli aż do roku 1944. W reakcji na to powołano w 1921 Stowarzyszenie Młodych Kikuju. Stowarzyszenie to przekształciło się później w Afrykański Związek Kenii (KAU). W 1947 r. na jego czele stanął Jomo Kenyatta. W 1952 r. wybuchło Powstanie Mau Mau, wymierzone przeciwko brytyjskim rządom. Zostało stłumione w 1959 r. lecz było to pyrrusowe zwycięstwo Brytyjczyków. W 1963 r. Kenia uzyskała niepodległość. Jej pierwszym prezydentem został w 1964 r. Jomo Kenyatta reprezentujący Afrykański Narodowy Związek Kenii (KANU). KANU od 1969 stało się jedyną legalną partią, po tym jak zdelegalizowano Związek Ludowy Kenii (KPU).

W 1978 r. Kenyatta zmarł, a jego następcą został dotychczasowy wiceprezydent Daniel arap Moi. W 1982 r. znowelizowano konstytucję, na mocy której Kenia stała się państwem jednopartyjnym. W tym samy roku doszło do nieudanego zamachu stanu, który szybko został zdławiony.

W wyniku nacisków międzynarodowych w 1991 r. znowelizowano konstytucję, zezwalając na tworzenie partii. W 1992 KANU wygrało wybory parlamentarne, a Moi został ponownie wybrany na prezydenta, lecz opozycja zyskała łącznie 45% miejsc w parlamencie. Pięć lat później KANU nieznacznie wygrało wybory, a Moi ponownie został prezydentem.

W wyborach prezydenckich i parlamentarnych w 2002 r. zwyciężył Mwai Kibaki i jego partia , były wiceprezydent, który pokonał Uhuru Kenyattę, syna pierwszego prezydenta Kenii, popieranego przez Moi i KANU.

27 grudnia 2007 r. Kibaki ponownie wygrał wybory prezydenckie. Opozycja pod przywództwem Raily Odingi wygrała wybory do parlamentu i zakwestionowała wynik wyborów prezydenckich, oskarżając władze o fałszerstwa. Międzynarodowi obserwatorzy stwierdzili, iż wybory nie spełniały standardów demokratycznych. Wybuchły zamieszki, przede wszystkim na zachodzie kraju, bastionie zwolenników Odingi. Zginęło 300 osób, a ponad 250 tys. musiało opuścić swoje domy.

[edytuj] Podział administracyjny

	Prowincja	Powierzchnia (km²)	Ludność	Stolica
1	Centralna	13 236	4 304 300	Nyeri
2	Nadbrzeżna	84 113	2 583 600	Mombasa
3	Wschodnia	154 354	5 380 200	Embu
5	Północno-Wschodnia	126 186	459 000	Garissa
6	Nyanza	12 507	4 889 700	Kisumu
7	Rift Valley	182 413	7 630 300	Nakuru
8	Zachodnia	8285	3 569 400	Kakamega
4	Nairobi	693	2 165 600	-

[edytuj] Gospodarka

Kraj rolniczy z rozwijającym się przemysłem przetwórczym i usługami. Rolnictwo wytwarza 30% produktu krajowego brutto, daje ponad 70% wartości eksportu, zatrudnia 76% zawodowo czynnych. Grunty orne zajmują tylko 4% powierzchni kraju. Znaczne dochody z turystyki – 467 mln dolarów amerykańskich (2000).

Statystyki demograficzne (2006)
Zmiana liczby ludności Kenii w latach 1961-2003 (w tysiącach)
Liczba ludności	34 707 817
Ludność według wieku
0 – 14 lat	42,6% mężczyzn: 7 454 765 kobiet: 7 322 130
15 – 64 lat	55,1% mężczyzn: 9 631 488 kobiet: 9 508 068
ponad 64 lata	2,3% mężczyzn: 359 354 kobiet: 432 012
Średnia wieku
w całej populacji	18,2 lat
mężczyzn	18,1 lat
kobiet	18,3 lat
Przyrost naturalny	2,57%
Współczynnik urodzeń	39,72 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	14,02 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	0 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,02 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,02 mężczyzn/kobiet
15 – 64 lat	1,01 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,83 mężczyzn/kobiet
w całej populacji	1,01 mężczyzn/kobiet
Umieralność niemowląt
w całej populacji	59,26 martwych/1000 żywych urodzeń
płci męskiej	61,92 martwych/1000 żywych urodzeń
płci żeńskiej	56,54 martwych/1000 żywych urodzeń
Oczekiwana długość życia
w całej populacji	48,93 lat
mężczyzn	49,78 lat
kobiet	48,07 lat
Rozrodczość	4,91 urodzeń/kobietę
HIV/AIDS
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS	6,7% (2003)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS	1,2 mln (2003)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS	150 000 (2003)

[edytuj] Demografia

Kenia liczy ok. 33,83 mln mieszkańców (2005)
Średnia gęstość zaludnienia: 56 osób/km²
Przyrost naturalny: 2,56% (2005)
Analfabetyzm w kraju wynosi ok. 4,9%

[edytuj] Struktura etniczna

Kenia jest bardzo zróżnicowanym krajem pod względem etnicznym. Napięcia pomiędzy różnymi grupami etnicznymi są jednym z wielu kenijskich problemów.

Około 65% ludności Kenii stanowią ludy Bantu (Kikuju, Luhja, Meru, Kamba) zamieszkujące południową część wyżyn i wybrzeże. Na północnym wschodzie i wschodzie zajmują ludy kuszyckie (Somalijczycy, Boran). Ponadto ludy nilockie (Turkana, Masajowie), w miastach grupy Azjatów, Arabów i Europejczyków (głównie Brytyjczyków).

• Kikuju 21%
• Luhya 14%
• Luo 13%
• Kamba 11%
• Kalendżin 11%
• Niloci (Turkana, Masajowie); kuszyci (Somalijczycy, Borana, Galla) razem 29%
• Azjaci (0,6%)
• Europejczycy 0,3%
• Arabowie 0,3%

[edytuj] Religie

Różne źródła ukazujące strukturę religijną kraju znacznie różnią się co do danych wobec siebie, stwierdzić można jednak, że w Kenii przeważają chrześcijanie, (głównie katolicy i protestanci z niewielką grupką wyznającą prawosławie), spora grupa praktykuje tradycyjne wierzenia animistyczne oraz islam.

struktura religijna wg różnych źródeł

• chrześcijanie
  • protestanci: 19-45%
  • katolicy: 26,4-33%
  • prawosławni: ok. 2%
• muzułmanie: 6-10%
• animiści 10-50%

[edytuj] Języki

Językami urzędowymi w Kenii są język angielski i język suahili. Oprócz tego występują liczne tubylcze języki regionalne.

[edytuj] Kultura

Podstawowe informacje o kulturze i odsyłacz do artykuły o kulturze kraju

Zobacz też: Park Narodowy Tsavo

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalny film reklamowy kenijskiego Ministerstwa Turystyki