Konstytucja kwietniowa
Z Wikipedii
| Rzeczpospolita Polska  |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
Konstytucja kwietniowa - ustawa zasadnicza Rzeczypospolitej Polskiej z okresu międzywojennego, podpisana przez prezydenta Ignacego Mościckiego 23 kwietnia 1935 roku (stąd nazwa). Weszła w życie 24 kwietnia 1935. Zmianę konstytucji zwolennicy marszałka Piłsudskiego planowali już od zamachu majowego (12 maja 1926).
Na mocy Konstytucji kwietniowej w Polsce wprowadzono ustrój prezydencki-autorytarny. Ustawa konstytucyjna została w opinii opozycji uchwalona z naruszeniem przepisów konstytucji marcowej dotyczących zmiany konstytucji i zwierzchnictwa narodu, co było wyrazem autorytarnych tendencji obozu rządzącego. W swoim manifeście PKWN uznał Konstytucję kwietniową za bezprawną . Było to podstawą odrzucenia kontynuacji prawnej Rządu RP na uchodźstwie wynikającej z nominacji Władysława Raczkiewicza na Prezydenta RP przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego w trybie Rozdziału II Konstytucji (wyznaczenie następcy w czasie wojny). Po odzyskaniu niepodległości pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wybrany demokratycznie, Lech Wałęsa, przejął oficjalnie przy przyjęciu urzędu insygnia władzy prezydenta RP od Ryszarda Kaczorowskiego, ostatniego prezydenta RP na obczyźnie powołanego w trybie konstytucji kwietniowej.
[edytuj] Geneza
Nowela sierpniowa i wynikająca z niej ustawa o pełnomocnictwach dla rządu ograniczały uprawnienia parlamentu. Dodatkowo dochodziła praktyka tzw. precedensów konstytucyjnych, czyli naruszanie konstytucji poprzez wykrętne i niezgodne z jej duchem interpretowanie.
Przed wyborami 1928 roku powstało ugrupowanie skupiające zwolenników sanacji - Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, z pułkownikiem Walerym Sławkiem na czele. W wyniku wyborów w marcu 1928 roku żadne z ugrupowań nie uzyskało wystarczającej liczby głosów dla przegłosowania własnej wersji rewizji konstytucji. Pomimo tego przyjęto wniosek sanacji w sprawie przystąpienia do prac nad zmianą konstytucji, wniesiony 31 października 1928r.
[edytuj] Projekt BBWR
Projekt konstytucji BBWR liczył sobie 70 artykułów. Zrywał on z trójpodziałem władzy, stawiając na zdecydowane wzmocnienie roli prezydenta. Miał on być wybierany na 7 lat, spośród dwóch kandydatów: jednego zgłoszonego przez poprzedniego prezydenta, a drugiego zgłoszonego przez Zgromadzenie Narodowe. W wypadku, gdy nie mógłby on tymczasowo sprawować swego urzędu, zastępowałby go premier (a nie marszałek Sejmu). Według projektu BBWR-u miałby on szereg prerogatyw, nie wymagających kontrasygnaty premiera. Były to m.in.: niezależne od parlamentu powoływanie premiera, możliwość rozwiązywania obu izb, inicjatywa ustawodawcza i weto zawieszające. W przypadku udzielenia rządowi wotum nieufności, prezydent mógłby zdymisjonować rząd lub rozwiązać parlament. Rząd ponosiłby jednak odpowiedzialność polityczną przede wszystkim przed prezydentem, ograniczono odpowiedzialność parlamentarną.
Dodatkowo sanacja chciała podwyższenia cenzusu wieku w wyborach parlamentarnych. Prawo czynne - 24 lata, prawo bierne - 30 lat. Planowano również zwiększenie znaczenia Senatu, poprzez powiększenie liczby senatorów do 150, w 1/3 nominowanych przez prezydenta.
[edytuj] Projekt lewicy sejmowej
Lewica sejmowa (PPS, PSL "Wyzwolenie" i Stronnictwo Chłopskie) w swoim projekcie chciała przede wszystkim likwidacji Senatu i wprowadzenie wyborów powszechnych na prezydenta. Opowiadała się także za prawem inicjatywy ustawodawczej dla obywateli, przyznaniem autonomii terytorialnej mniejszościom narodowym zamieszkującym Polskę, zapisem mówiącym o oddzieleniem państwa od kościoła, a także zmianą art. 99 konstytucji marcowej mówiącego o stosunkach własnościowych.
Oba projekty przekazano Komisji Konstytucyjnej. Tymczasem gwałtownemu pogorszeniu ulegają stosunki na linii rząd - opozycja. Na miejsce Kazimierza Bartla, szefem rządu zostaje w kwietniu 1929 r. Kazimierz Świtalski, zwolennik siłowych rozwiązań. W odpowiedzi na to powstaje blok Centrolew. Kurs rządzących ulega złagodzeniu i 29 grudnia 1929 roku premierem ponownie Bartel, zajmujący raczej ugodowe stanowisko. Komisja Konstytucyjna rozpoczyna prace nad zgłoszonymi projektami. Przewodził jej prof. Wacław Makowski (związany z sanacją), a później Kazimierz Czapiński (poseł socjalistyczny). W czasie jej pracy zgłoszono jeszcze dwa projekty.
[edytuj] Projekt PSL "Piast", PSChD i NPR
Projekt przedłożony przez PSL "Piast", Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji i Narodową Partię Robotniczą zawierał maksymalne sprecyzowanie zadań parlamentu. Miało to na celu zapobieżenie wykorzystywaniu precedensów konstytucyjnych. PSL "Piast" i chadecja postulowały również zwiększenie liczby senatorów do 150. Przewidywano wyłanianie senatorów w 2/3 w drodze wyborów powszechnych, a w 1/3 desygnowani przez organy samorządu terytorialnego. Ugrupowania powyższe chciały także przedłużenia kadencji Senatu o 2 lata.
[edytuj] Wniosek Klubu Narodowego
Klub Narodowy był zespołem parlamentarzystów endeckich ze Stronnictwa Narodowego. Jego projekt ustawy zasadniczej zakładał wybór prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe. Zgodnie z projektem, parlament miał zmienić nazwę na Sejm - który miał składać się z Izby Poselskiej i Senatu. Obie izby byłyby zrównane w uprawnieniach i obowiązkach. Zmiany w prawie wyborczym: oprócz podniesienia cenzusu wieku, wprowadzenie głosowania kurialnego (1/2 posłów wyłanianych w wyborach powszechnych, 1/4 - wybory przeprowadzane pośród osób z wykształceniem co najmniej średnim, 1/4 - wybory pośród zrzeszeń gospodarczych: izb rolniczych, handlowych itd. Postulowano także zwiększenie kadencji Senatu do 9 lat i "zmniejszenie wpływu mniejszości narodowych w państwie".
[edytuj] Po wyborach brzeskich
Przez prawie 2 miesiące trwała dyskusja w Komisji Konstytucyjnej nad zgłoszonymi projektami. Tymczasem Kazimierza Bartla zmienia na stanowisku premiera Walery Sławek - zwolennik siłowych rozwiązań w sporze parlamentu z rządem. Pojawia się groźba przedterminowego rozwiązania parlamentu i zamachu stanu. W odpowiedzi na to ugrupowania opozycyjne skupione w Centrolewie zwołują na 29 czerwca 1930 roku w Krakowie Kongres Obrony Prawa i Wolności Ludu. Wobec tego 23 sierpnia 1930 roku premierem zostaje Józef Piłsudski. 29 sierpnia na jego wniosek prezydent Ignacy Mościcki rozwiązuje parlament, a czołowi przywódcy Centrolewu zostają osadzeni w twierdzy brzeskiej.
W listopadzie 1930 roku miały miejsce przedterminowe wybory do parlamentu, tzw. "wybory brzeskie". Sanacja uzyskała w nich 56% mandatów w Sejmie, co stanowiło większość bezwzględną, ale niewystarczającą dla przeprowadzenia zmiany konstytucji - wymagane były 2/3. W Senacie natomiast zdobyła aż 69% miejsc. Marszałkiem Sejmu został Kazimierz Świtalski, a marszałkiem senatu - Władysław Raczkiewicz (obaj z sanacji).
W lutym 1931 roku sanacja zgłosiła nowy projekt, nie będący już tylko poprawkami do konstytucji marcowej. Następnie przegłosowano jego przekazanie pod prace w Komisji Konstytucyjnej. Tam na 30 członków, 18 było członkami BBWR. Na znak sprzeciwu względem takich proporcji, członkowie opozycyjni odmówili pracy - Komisja obradowała tylko w składzie sanacyjnym. 17 marca 1931 roku Komisja rozpoczęła swoje prace - projekt przedstawił Stanisław Car, znany z m.in. wykorzystywania precedensów konstytucyjnych dla "naginania" przepisów konstytucji marcowej i przeprowadzania "czystek" w resorcie sprawiedliwości. Nad formą nowej ustawy zasadniczej pracowało także tzw. "Zgromadzenie Lokatorów" - zespół nieformalny, złożony z aktualnego premiera i jego poprzedników, czyli: Sławka, Prystora, Świtalskiego i Jędrzejewicza (brakowało tylko Bartla). Faktycznymi autorami tez konstytucyjnych byli : Stanisław Car, Bohdan Podoski i Walery Sławek.
6 sierpnia 1933 roku, na Zjeździe Legionistów, Walery Sławek przedstawił założenia nowej konstytucji:
- aklasowa praca dla państwa,
- solidaryzm społeczny - państwo dobrem wszystkich jego obywateli,
- konieczne utworzenie jednak tzw. elity obywateli - zespołu osób, które ze względu na unikatowe umiejętności i zasługi w przeszłości, mają zwiększony wpływ życie polityczne państwa.
Prace nad projektem zakończono jesienią 1933 roku, następnie został on zaakceptowany na połączonym zebraniu senatorów i posłów należących do BBWR. Tuż przed otwarciem nowej sesji Sejmu Sławek polecił Carowi przygotowanie tzw. "tez konstytucyjnych", będących odbiciem tekstu projektu nowej konstytucji. Miały one zostać stworzone w celu przedstawienia ich niższej izbie parlamentu do konsultacji. Innym torem toczyły się natomiast dalsze prace nad projektem, o których wiedziała tylko wąska grupa członków sanacji.
[edytuj] "Tezy konstytucyjne" i głosowanie sejmowe
W grudniu 1933 roku "tezy konstytucyjne" przedstawiono Komisji Konstytucyjnej. 26 stycznia 1934 roku na posiedzeniu Sejmu pojawiło się sprawozdanie Komisji z toku prac nad wnioskiem BBWR-u w sprawie zmiany ustawy zasadniczej. Nikt nie wiedział, iż sprawozdanie to było tak naprawdę projektem nowej konstytucji. Kiedy Stanisław Car wystąpił z referatem na temat nowej ustawy zasadniczej, opozycja opuściła salę obrad na znak protestu. Posłowie antysanacyjni twierdzili, iż wybory były sfałszowane. Wówczas Car, po naradzie z marszałkiem Sejmu, zadecydował iż należy skorzystać z nieobecności opozycji i przegłosować projekt konstytucji w trybie nagłym, tak jak zwykłą ustawę. Takie postępowanie nie było jednak zgodne z prawem.
Marszałek Świtalski postanowił zachować pozory i wezwać na salę posła opozycyjnego Mieczysława Niedziałkowskiego, informując go o nadchodzącym głosowaniu nad ważną ustawą. Car zgłosił tymczasem wniosek o uznanie "tez konstytucyjnych" za projekt konstytucji i zmianę tytułu na "Ustawę konstytucyjną". Spotkało się to z oporem Stanisława Strońskiego, który zwrócił uwagę na to, iż zgodnie z prawem wniosek taki należy zgłosić min. 15 dni przed planowanym głosowaniem. Jednak posłowie BBWR-u przegłosowali skrócenie procedury, a zaraz potem zadecydowali o przyjęciu pod głosowanie projektu w drugim i zaraz potem w trzecim czytaniu. Przyjęcie zostało przegłosowane i w szeregach sanacyjnych zapanowała radość. Odśpiewano m.in. "Pierwszą Brygadę".
[edytuj] Prace w Senacie
Kilka dni później Świtalski i Sławek spotkali się z Piłsudskim, aby zreferować mu postępy w pracach konstytucyjnych. Marszałek nie był zachwycony sposobem przegłosowania projektu, skrytykował też pomysł Sławka na utworzenie tzw. "Legionu Zasłużonych", złożonego m.in. z kawalerów Virtuti Militari i Krzyża Niepodległości. Piłsudski polecił zwolnienie prac, nie chcąc zadrażniać sytuacji i umożliwić opozycji wprowadzenie kilku swoich poprawek w Senacie.
Pod koniec marca 1934 roku projekt przyjęty przez Sejm znalazł się w Senacie. Senacka Komisja Konstytucyjna zakończyła swe prace 11 stycznia 1935 roku. 16 stycznia odbyła się nad projektem debata w Senacie - projekt przedstawiał konserwatywny zwolennik sanacji, Wojciech Rostworowski. Poprawki Senatu zgrupowano w 60 punktów, główne zmiany to:
- Zmiany redakcyjne w rozdziale dotyczącym uprawnień prezydenta,
- Usunięcie proporcjonalności w wyborach do Sejmu,
- Zrównanie długości kadencji obu izb parlamentu,
- Przerzucenie z konstytucji do ordynacji wyborczej kwestii wyboru składu Senatu przez "Legion Zasłużonych", ich liczby oraz sposobu powoływania,
- Znaczne zmiany dotyczące sądownictwa.
Dalsze obrady miały burzliwy charakter - m.in. marszałek Senatu Raczkiewicz nie dopuścił do dyskusji na temat sposobu przegłosowania projektu w Sejmie, senator Stanisław Głąbiński wskazywał, iż w tekście nie ma definicji pojęcia "naród", a zdaniem PPS-u konstytucja rozszerzała "interesy klas posiadających". Przeciwko projektowi byli również reprezentacji mniejszości narodowych - niemieckiej i ukraińskiej.
W głosowaniu nad przyjęciem projektu w Senacie brało udział 98 senatorów (wymagane quorum wynosiło wówczas 2/3 składu, czyli 66 senatorów). Za było 74 członków Senatu, a przeciwko - 24, przy jednym głosie wstrzymującym się. Zgodnie z powyższym ustawa konstytucyjna została przyjęta.
[edytuj] Ostatnie prace
Poprawki Senatu zostały zaakceptowane przez sejmową Komisję Konstytucyjną i 23 marca 1935 roku sprawa stanęła na porządku obrad niższej izby parlamentu. Z ostrą krytyką metod sanacji wystąpili wówczas m.in. Zygmunt Żuławski (PPS) i Stroński - ten ostatni wskazywał nawet na to, iż kształt projektu odbiega wyraźnie od założeń Marszałka Piłsudskiego.
Po zakończeniu debaty przyszedł czas na głosowanie nad przyjęciem poprawek Senatu. W głosowaniu udział brało 399 posłów, nieobecnych było 42 członków izby, głównie reprezentujących mniejszości narodowe. Za było 260 posłów, przeciw - 139. Opozycja zaprotestowała, iż nie było wymaganej większości - 266 posłów. Jednak marszałek Świtalski stwierdził, iż decyzja ta zapadła wg trybu przewidywanego przez art. 35 konstytucji marcowej, czyli zwykłą większością głosów.
23 kwietnia 1935 roku konstytucja została podpisana przez prezydenta Ignacego Mościckiego i przez członków rządu. Dzień później, wraz z ogłoszeniem w "Dzienniku Ustaw", konstytucja kwietniowa weszła w życie.
[edytuj] Ogólna charakterystyka
Konstytucja kwietniowa wysuwała państwo na plan pierwszy, ale traktowane jako struktura organizująca życie społeczne i gwarantująca prawa jednostki. Obywatel miał zapewnioną równość wobec prawa, możliwość rozwoju wartości osobistych oraz wolność sumienia, słowa i zrzeszeń, ograniczone jednak przez dobro powszechne, ponieważ żadne działanie nie może stanąć w sprzeczności z celami państwa, wyrażonymi w jego prawach. W razie oporu państwo stosuje środki przymusu. Wojskowi, należący do zmobilizowanej części wojska lub marynarki wojennej nie mogli brać udziału w wyborach powszechnych.
[edytuj] Rozdział I - "Rzeczpospolita Polska"
Składa się z 10 artykułów, nazywanych "dekalogiem" - zawierającym ogólne założenia ideowo-organizacyjne, na których opierała się konstrukcja życia państwowego. "Dekalog" był manifestem odejścia od głównych zasad konstytucji marcowej.
Zmiana podmiotu władzy w państwie - nie był to już naród: "Państwo polskie jest wspólnym dobrem wszystkich obywateli". Duża uwaga poświęcona pozycji ustrojowej prezydenta, na którym "spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historii za losy Państwa". Naczelne obowiązki prezydenta to: troska o dobro kraju, gotowość obronna i reprezentowanie Polski względem narodów świata. Pod jego zwierzchnictwem rząd, Sejm, Senat, Siły Zbrojne, sądy i kontrola państwowa. Ale przyznanie poważnej roli jednostce w życiu społecznym i politycznym - w odróżnieniu od faszyzmu.
Następnie zapis o koncepcji elitarnej pozycji obozu rządzącego - możliwość ograniczenia praw politycznych jednostek lub grup. Jednak dalej umieszczenie zakazu dyskryminacji politycznej i społecznej ze względu na pochodzenie, wyznanie, płeć i narodowość.
Rozdział I brzmi niejednoznacznie. Jego interpretacja możliwa jest w duchu autorytarnym, ale również i wręcz liberalnym. Uderza brak użycia przez twórców konstytucji słowa "naród" - zamiast tego "społeczeństwo", "obywatele" czy nawet "pokolenie".
[edytuj] Rozdział II - "Prezydent"
Prezydent otrzymał władzę zwierzchnią względem parlamentu i rządu - jednolitą i niepodzielną, był "odpowiedzialny przed Bogiem i historią". Konstytucja nadała mu prerogatywy niewymagające kontrasygnaty odpowiednich ministrów. Mógł mianować premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać Sejm i Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3 senatorów. Posiadał także prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowania lub odwołania Naczelnego Wodza. Dysponował prawem łaski, wydawania dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania. Za kontrasygnatą odpowiednich organów prezydent mógł wydawać dekrety o stanie wojny lub pokoju, mianować ministrów, wstrzymywać ustawy (veto zawieszające) oraz powoływać Sejm i Senat w zmniejszonym składzie. Pełnił funkcję reprezentacyjną w stosunkach międzynarodowych i posiadał zwierzchność nad siłami zbrojnymi. Ponadto prezydent miał przywilej nieodpowiedzialności za wydane przez niego akty urzędowe. Dodatkowo za czyny nie związane ze sprawowaniem władzy nie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności w czasie pełnienia urzędu.
[edytuj] Wybory prezydenckie
Organem wybierającym prezydenta RP było Zgromadzenie Elektorów, składające się z:
- 5 wirylistów (mężowie zaufania):
- Marszałka Sejmu
- Marszałka Senatu
- Premiera,
- Pierwszego prezesa Sądu Najwyższego,
- Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych,
- 75 elektorów wybranych "spośród obywateli najgodniejszych" w 2/3 przez Sejm i w 1/3 przez Senat.
Jednak, jeśli ustępujący prezydent zgłosi swojego kandydata, wówczas następuje głosowanie powszechne. Kadencja długości 7 lat. Brak jakichkolwiek zapisów na temat tego, czy dana osoba może dostąpić reelekcji.
[edytuj] Przysięga prezydencka
Świadom odpowiedzialności wobec Boga i historii za losy Państwa, przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu, na urzędzie Prezydenta Rzeczypospolitej: praw zwierzchnich Państwa bronić, jego godności strzec, ustawę konstytucyjną stosować, względem wszystkich obywateli równą kierować się sprawiedliwością, zło i niebezpieczeństwo od Państwa odwracać, a troskę o jego dobro za naczelny poczytywać sobie obowiązek. Tak mi dopomóż Bóg i Święta Syna Jego Męka. Amen.
Prezydenci, którzy byli wykonawcami tej konstytucji to Ignacy Mościcki, Bolesław Wieniawa-Długoszowski, Władysław Raczkiewicz, August Zaleski, Stanisław Ostrowski, Edward Bernard Raczyński, Kazimierz Sabbat i Ryszard Kaczorowski
[edytuj] Rozdział III - "Rząd"
Rząd (mianowany przez prezydenta) posiadał tzw. domniemanie kompetencji, czyli kierował sprawami niezastrzeżonymi dla innych organów władzy. Konstytucja przewidywała wzmocnienie pozycji premiera, który miał reprezentować rząd na zewnątrz, kierować jego pracami i ustalać ogólne zasady polityki państwowej.
Organizacja rządu określona przez dekret prezydencki, pod którym wymagany podpis premiera i niektórych ministrów. Rząd odpowiedzialny politycznie przed prezydentem, który mógł odwołać rząd w dowolnym momencie. W przypadku wotum nieufności wobec rządu udzielonego przez obie izby, prezydent mógł albo odwołać rząd, albo też rozwiązać parlament. W tym drugim przypadku rząd pełnił dalej swe obowiązki.
[edytuj] Rozdział IV - "Sejm"
Rozdział tak zredagowany, aby jak najmocniej ograniczyć uprawnienia Sejmu. Kompetencje izby:
- Funkcja ustawodawcza,
- Kontrola nad działalnością rządu: możliwość wystosowania żądania ustąpienia gabinetu lub ministra, możność pociągnięcia ich do odpowiedzialności konstytucyjnej, składanie interpelacji, zatwierdzanie corocznych rachunków państwowych, udzielanie rządowi absolutorium, udział w kontroli nad długami państwa;
- Ustalanie budżetu,
- Nakładanie podatków na obywateli.
Czynne prawo wyborcze w wyborach do Sejmu przysługiwało po ukończeniu 24 lat, zaś bierne (prawo wybieralności) po ukończeniu 30 lat. Wybory do Sejmu czteroprzymiotnikowe: powszechne, tajne, bezpośrednie i równe, ale już nie proporcjonalne. Kadencja izby - 5 lat. Sesja Sejmu skrócona do 4 miesięcy.
Drastyczne ograniczenie immunitetu parlamentarnego - posłowie "korzystają tylko z takich rękojmi nietykalności, jakich wymaga ich uczestnictwo w pracach Sejmu".
[edytuj] Rozdział V - "Senat"
Konstytucja przyznała nowe uprawnienia Senatowi - udział (jednak bez prawa do zapoczątkowania) w uchwalaniu wotum nieufności rządowi lub ministrowi, uchylanie zarządzeń wprowadzających stan wyjątkowy.
Konstytucja nie regulowała kwestii praw wyborczych w wyborach do Senatu, pozostawiając te kwestie do rozstrzygnięcia w ordynacji wyborczej. Ta ostatnia bierne prawo wyborcze przyznała obywatelom, którzy ukończyli 40 lat; prawo wybierania do Senatu natomiast przysługiwało z tytułu zasługi osobistej, z tytułu wykształcenia bądź z tytułu zaufania obywateli, a obwarowane było dodatkowo przez cenzus wieku (ukończenie 30 lat). Kadencja Senatu - 5 lat.
[edytuj] Rozdział VI - "Ustawodawstwo"
Konstytucja kwietniowa ograniczała uprawnienia obu izb parlamentu w dziedzinie ustawodawstwa, m.in przez wprowadzenie dekretów prezydenta o mocy ustawy: dotyczące organizacji rządu,. dekrety w trybie pełnomocnictw (z wyjątkiem zmiany konstytucji), dekrety wydawane w czasie, gdy Sejm był rozwiązany. Ponadto zapis: "Uchwałę Senatu, odrzucającą projekt lub wprowadzającą w nim zmiany uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej większością 3/5 głosów." Dodatkowo weto zawieszające prezydenta.
[edytuj] Rozdział VII - "Budżet"
Utrzymano postanowienia noweli sierpniowej, z tym, że terminy zostały skrócone do 4 miesięcy.
[edytuj] Rozdział VIII - "Siły zbrojne"
Sytuacja uregulowana zgodnie z postulatami Piłsudskiego. Prezydent wydawał dekrety o organizacji dowództwa sił wojskowych i decydował o użyciu wojska do obrony kraju. Prezydent mógł jednak wyznaczyć Naczelnego Wodza, który w takim przypadku przejmował te uprawnienia.
[edytuj] Rozdział IX - "Wymiar sprawiedliwości"
Władzę sądowniczą sprawować miały niezawisłe sądy, złożone z nieusuwalnych sędziów, których mianował prezydent.
Prawa obywatelskie powtórzone za konstytucją marcową. Określenie pozycji ustrojowej Trybunału Stanu, który orzekał w sprawach ministrów, senatorów, posłów, których mógł pociągać do odpowiedzialności konstytucyjnej. Skład Trybunału powoływany przez prezydenta spośród sędziów przedstawianych mu na te pozycje przez Sejm i Senat.
[edytuj] Rozdział X - "Administracja państwowa"
Określenie struktury samorządu terytorialnego - trójszczeblowość: poziom wojewódzki, powiatowy i gminny.
[edytuj] Rozdział XI - "Kontrola państwowa"
Najwyższa Izba Kontroli została podporządkowana prezydentowi, który mianował jej prezesa, a na jego wniosek i z jego kontrasygnatą także pozostałych członków kolegium NIK-u.
[edytuj] Rozdział XII - "Stan zagrożenia państwa"
Rozróżnienie stanu wyjątkowego od stanu wojennego. W czasie tego drugiego prezydent mógł wydawać dekrety, których przedmiotem mogły być wszystkie dziedziny z wyjątkiem zmiany konstytucji.
[edytuj] Rozdział XIII - "Zmiana konstytucji"
Zmiana konstytucji mogła być dokonywana z inicjatywy:
- Prezydenta - wymagana wówczas większość zwykła w obu izbach parlamentu,
- Rządu - wymagana wówczas większość kwalifikowana w obu izbach.
Prezydent mógł zastosować weto zawieszające o wyjątkowo długim okresie, ponowne rozpatrzenie wniosku musiało nastąpić dopiero w następnej kadencji parlamentu.
[edytuj] Rozdział XIV - "Postanowienia końcowe"
Konstytucja wchodziła w życie w dniu jej ogłoszenia.
[edytuj] Literatura
- Ajnenkiel Andrzej, Konstytucje Polski w rozwoju dziejowym 1791-1997, Warszawa 2001, ISBN 83-88794-41-8
- Ajnenkiel Andrzej, Polskie konstytucje, Warszawa 1991, ISBN 83-02-04672-8
- Górecki Dariusz, Pozycja ustrojowo-prawna Prezydenta Rzeczypospolitej i rządu w ustawie konstytucyjnej z 23 kwietnia 1935 roku, Łódź 1995, ISBN 83-7016-848-5
[edytuj] Zobacz też
- konstytucja marcowa
- sanacja
- Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
- Józef Piłsudski
- Walery Sławek
- Stanisław Car
- Bohdan Podoski
- agresja ZSRR na Polskę 1939
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Historia Sejmu - Konstytucja kwietniowa
- Tekst konstytucji
- Polskie Konstytucje - Konstytucja kwietniowa
- Majowa, marcowa, kwietniowa. Kto nam pisał konstytucje? - Andrzej Garlicki
- Trybunał Konstytucyjny - Konferencja "70 rocznica uchwalenia Konstytucji Kwietniowej”
- Historia.org.pl - Konstytucja 1935
- Polska.pl - Konstytucja kwietniowa
I Rzeczpospolita: Konstytucja 3 maja (1791) Księstwo Warszawskie: Konstytucja Księstwa Warszawskiego (1807) Okres zaborów: Konstytucja Królestwa Polskiego (1815) II RP: Mała Konstytucja (1919) • Konstytucja marcowa (1921) • Nowela sierpniowa (1926) • Konstytucja kwietniowa (1935) Polska Ludowa: Mała Konstytucja (1947) • Konstytucja PRL (1952) • Nowela kwietniowa (1989) III RP: Mała Konstytucja (1992) • Konstytucja RP (1997)
