Korea Północna

Z Wikipedii

조선민주주의인민공화국
Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna


Flaga Korei Północnej	Godło Korei Północnej

Hymn: Aegukka

Język urzędowy

koreański

Stolica

miasto specjalne Pjongjang (Phenian)

Ustrój polityczny

dżucze

Głowa państwa

Przewodniczący Narodowej Komisji Obrony Kim Dzong Il

Szef rządu

premier Kim Yong-il

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

97. na świecie
120 540 km²
0,1%

Liczba ludności (2007)
• całkowita
• gęstość zaludnienia

47. na świecie
23 265 000▲
193 osób/km²

Jednostka monetarna

1 won północnokoreański = 100 junów (KPW)

Niepodległość

od Japonii
15 sierpnia 1945

UTC +9

zatwierdzona .kp

+850

Ten artykuł jest częścią serii
Ustrój i polityka Korei Północnej

Edytuj ten szablon

Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna (kor. 조선민주주의인민공화국, hancha 朝鮮民主主義人民共和國, MCR. Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk, Korea Północna, w skrócie KRLD) – państwo komunistyczne powstałe w północnej części Półwyspu Koreańskiego po II wojnie światowej na terenach zajętych przez Armię Czerwoną. Totalitarną władzę sprawuje oparta na idei dżucze monopartia, Partia Pracy Korei. Graniczy z: Rosją na północnym wschodzie, Chinami na północy, Republiką Korei (Koreą Południową) od południa. W Chinach oraz w samej Korei Północnej kraj zwany jest Pukchosŏn ("Północny Chosŏn"; 북조선; 北朝鮮). Bukhan ("Północny Han"; 북한; 北韓) to nazwa popularna wśród mieszkańców Korei Południowej.

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w artykule Historia Korei do roku 1948

Japońska okupacja w Korei zakończyła się wraz z końcem II wojny światowej w 1945 roku. Od strony północnej do 38 równoleżnika kraj okupował Związek Radziecki, a poniżej – USA. Kraje te nie potrafiły dojść do porozumienia w sprawie przyszłości Korei, co w 1948 roku przyczyniło się do powstania oddzielnych rządów na północy i południu, uważających się za prawowite władze całego państwa. Od czasu okupacji w Korei Południowej, stacjonuje tam do chwili obecnej 40 000 żołnierzy amerykańskich

Rosnące napięcie pomiędzy rządami doprowadziło w końcu do wybuchu wojny, kiedy 25 czerwca 1950 roku Koreańska Armia Ludowa przekroczyła 38 równoleżnik i zaatakowała Koreę Południową. Wojna trwała do 27 lipca 1953 roku, kiedy to podpisano rozejm i ustanowiono strefę zdemilitaryzowaną (zwaną DMZ) oddzielającą dwa kraje.

Od roku 1948 aż do śmierci 8 lipca 1994 krajem rządził Kim Ir Sen. W parę lat po jego śmierci, 8 października 1997 roku, władzę przejął jego syn, Sekretarz Generalny Koreańskiej Partii Pracy, Kim Dzong Il. W 1998 r. został przewodniczącym Komisji Obrony Narodowej. Stosunki międzynarodowe uległy pewnej poprawie za jego rządów, czego wyrazem może być spotkanie przedstawicieli rządów obu Korei w roku 2000. Ze względu jednakże na realizowany przez Koreę Północną program atomowy, następuje wyraźny regres w owych stosunkach.

W późnych latach 90. XX wieku gospodarka uległa znacznej degradacji. Według organizacji niosących pomoc, wielka (lecz nieznana) liczba osób zmarła z głodu, ze względu na zapaść w systemie dystrybucji żywności. Spora liczba Północnokoreańczyków w poszukiwaniu jedzenia przekroczyła nielegalnie granicę z Chinami.

Państwo pozostaje jednym z najbardziej izolowanych krajów na świecie, w którym istnieją obostrzenia w ruchu turystycznym. Nie istnieje wolność prasy. Gospodarka opiera się na doktrynie dżucze, stworzonej przez Kim Ir Sena. Dżucze dosłownie znaczy "samowystarczalność".

7 maja 2005 roku amerykański satelita szpiegowski odkrył przypuszczalne przygotowania do pierwszego testu broni nuklearnej. Według zdjęć, Korea Północna przygotowywała się do testów podziemnych. 10 lipca 2005 roku, Korea Północna zakomunikowała, że posiada broń nuklearną oraz zerwała rozmowy sześciostronne, tłumacząc swoją decyzję "nieczystymi intencjami" Stanów Zjednoczonych. Pierwszą swoją próbę jądrową Korea Północna przeprowadziła 9 października 2006. Ładunek miał moc ok. 4 kiloton. Korea Północna uznała 17 października 2006 roku za "wypowiedzenie wojny" sankcje, uchwalone przez Radę Bezpieczeństwa ONZ po północnokoreańskiej próbie jądrowej (Rezolucja RB ONZ nr 1718).

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Korei Północnej.

Od 2005 roku w Korei Północnej są dwa miasta bezpośrednio administrowane przez rząd (Chikhalsi; 직할시; 直轄市), trzy regiony specjalne oraz dziewięć prowincji.

Miasta administrowane centralnie

Pjongjang Miasto administrowane centralnie (P'yŏngyang Chikhalsi; 평양 직할시; 平壤直轄市)
Rasŏn (Rajin-Sŏnbong) Chikhalsi (라선 (라진-선봉) 직할시; 羅先 (羅津-先鋒) 直轄市)

[edytuj] Regiony specjalne

Obszar Przemysłowy Kaesŏng (Kaesŏng Kong-ŏp Chigu; 개성 공업 지구; 開城工業地區)
Turystyczny Region Kŭmgangsan (Kŭmgangsan Kwangwang Chigu; 금강산 관광 지구; 金剛山觀光地區)
Specjalny Region Administracyjny Sinŭiju (Sinŭiju T'ŭkbyŏl Haengjeonggu; 신의주 특별 행정구; 新義州特別行政區)

[edytuj] Prowincje

Chagang (Chagang-do; 자강도; 慈江道)
Hamgyŏng Północny (Hamgyŏng-pukto; 함경 북도; 咸鏡北道)
Hamgyŏng Południowy (Hamgyŏng-namdo; 함경 남도; 咸鏡南道)
Hwanghae Północne (Hwanghae-pukto; 황해 북도; 黃海北道)
Hwanghae Południowe (Hwanghae-namdo; 황해 남도; 黃海南道)
Kangwŏn (Kangwŏndo; 강원도; 江原道)
P'yŏngan Północny (P'yŏngan-pukto; 평안 북도; 平安北道)
P'yŏngan Południowy (P'yŏngan-namdo; 평안 남도; 平安南道)
Ryanggang (Ryanggang-do; 량강도; 兩江道-- czasami wymawiany po polsku jako 'Janggang')

[edytuj] Główne miasta

Mapa Korei Północnej

[edytuj] Polityka

Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna to republika komunistyczna z jednoizbowym parlamentem o nazwie Najwyższe Zgromadzenie Ludowe. Liczy on 687 osób, które wybierają spośród siebie najwyższe władze państwowe. Mimo, że oficjalnie prezydentem państwa jest zmarły Kim Ir Sen, a premierem Kim Yong-il, praktycznie cała władza spoczywa w rękach Kim Dzong Ila, syna Kim Ir Sena. Wszyscy przedstawiciele rządu należą do Koreańskiej Partii Pracy (KPP).

KPP aktywnie popiera doktrynę dżucze (samowystarczalność), która wywodzi się ze stalinizmu. Jak w innych krajach komunistycznych, w Korei Północnej mocno rozbudowany jest aparat biurokratyczny, który reprezentuje i realizuje "wolę ludu". Komunistyczni krytycy dominującej partii przekonują, że reprezentuje ona "państwo zdeformowanych robotników", które wytworzyło biurokratyczną elitę, niezgodną z doktryną komunistyczną czy marksistowsko-leninowską. W roku 1997 zmieniono konstytucję, zastępując odwołanie do marksizmu-leninizmu odwołaniem do dżucze. Istnieją mniejsze partie polityczne, ale podporządkowane są KPP i nie stanowią dla niej opozycji. Ustrój państwa jest powszechnie na świecie uważany za dyktaturę totalitarną.

Szefem rządu jest premier, ale prawdziwa władza spoczywa w rękach Kim Dzong Ila, który jest przewodniczącym KPP oraz głównodowodzącym wojsk. Wśród ludu Kim Dzong Il znany jest jako "Drogi Przywódca", w odróżnieniu do swojego ojca, Kim Ir Sena, zwanego "Wielkim Przywódcą". Oficjalne tytuły Kim Dzong Ila to m.in. Sekretarz Generalny Koreańskiej Partii Pracy, Przewodniczący Komisji Obrony Narodowej oraz Głównodowodzący Koreańskiej Armii Ludowej.

[edytuj] Kontrowersje

Korea Północna od wielu lat budzi kontrowersje na arenie międzynarodowej. Reżimowi Kim Dzong Ila zarzuca się przede wszystkim, że realizuje zbyt ostrą politykę (choć w ostatnich latach ucisk władzy na obywatelach nieco osłabł). Nagminnie łamane są prawa człowieka, wielu Koreańczyków z północy głoduje (około 1 mln.), nie mają dostępu do wiedzy, kultury itd. Od wielu lat w Korei Północnej istnieje i funkcjonuje system obozów koncentracyjnych dla przeciwników politycznych. Bardzo agresywna polityka zagraniczna Pjongjangu polega na częstych porwaniach obywateli Korei Południowej i Japonii przebywających na terytorium Korei Północnej. Zawsze realne jest również zagrożenie ze stony KAL (Koreańskiej Armii Ludowej), reżim rocznie zużywa olbrzymie sumy pieniężne, przeznaczone często dla głodujących cywilów, na zbrojenia konwencjonalne. Także kwestia posiadania nielegalnej broni jądrowej oraz systemów zdolnych do jej przenoszenia budzi niechęć świata wobec wyizolowanego reżimu północnokoreańskiego.

[edytuj] Gospodarka

Gospodarka Korei Północnej, oparta o doktrynę dżucze (samowystarczalności) i planowania centralnego, jest w stanie stagnacji. Rząd odmawia uczestniczenia w międzynarodowym handlu i publikowania danych ekonomicznych, limitując w ten sposób ilość dostępnych na ten temat informacji. Państwowe zakłady przemysłowe wytwarzają przeważającą ilość obecnych na tamtejszym rynku dóbr.

Planowanie centralne, socjalizm, wszechobecny terror polityczny są przyczyną stagnacji w gospodarce. Seria klęsk ekologicznych, postępująca korupcja, a także upadek bloku socjalistycznego w Europie Centralnej i Wschodniej, ze Związkiem Radzieckim na czele, pogorszyły i tak złą sytuację. Rolnictwo jest w złym stanie, dystrybucja żywności skierowana jest do wojska. Korea Północna jest jedynym z krajów Dalekiego Wschodu, który nie przeżył cudu gospodarczego.

W efekcie prawie całkowitego odcięcia się od świata zewnętrznego, niewystarczających ilości nawozów, klęsk urodzajowych, niewielkiej ilości gruntów ornych oraz krótkiego sezonu upraw, produkcja żywności jest o ponad milion ton mniejsza od zapotrzebowania kraju.

Korea Północna otrzymywała pomoc w postaci jedzenia i żywności z Chińskiej Republiki Ludowej oraz USA, w zamian za obietnicę nierozwijania badań i produkcji broni atomowej. W czerwcu 2005 roku, Stany Zjednoczone zaoferowały dostarczenie 50 000 ton żywności, czyli tyle samo co rok wcześniej. W roku 2003 USA dostarczyły 100 000 ton żywności. Dobra te nie zawsze docierają do najbardziej potrzebujących^{[potrzebne źródło]}.

Od lipca 2002 roku Korea Północna rozpoczęła eksperyment z kapitalizmem w Przemysłowym Regionie Kaesŏng. Niewielka liczba innych obszarów została określona jako Regiony Specjalne, między innymi Sinŭiju niedaleko granicy z Chinami. Kontynentalne Chiny oraz Korea Południowa są największymi partnerami handlowymi kraju. W roku 2003 obrót w kontakcie z Chinami wzrósł o 38% i wyniósł 1,02 miliarda dolarów, a z południowym sąsiadem o 12% do 724 milionów dolarów od początku rozpoczęcia eksperymentu. W ciągu jednego roku, od 2002 do 2003, wzrosła liczba abonentów telefonii komórkowej z 3000 do około 20 000. Jednakże od czerwca 2004 roku telefony komórkowe zostały znowu oficjalnie zakazane. Obserwuje się wzrost liczby i znaczenia targów, jarmarków, czy rynków z artykułami rolniczymi i żywnością w Kaesŏng, Pjongjangu, a także na granicy chińsko-koreańskiej.

[edytuj] Geografia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Geografia Korei Północnej.

Korea Północna zajmuje północną część Półwyspu Koreańskiego. Od zachodniej strony jej granicę wyznacza Morze Żółte i Zatoka Koreańska, od wschodu - Morze Wschodniokoreańskie (Morze Japońskie). Od strony północnej graniczy z Rosją i Chinami a od południowej z Republiką Korei. Kraj jest górzysty, poprzecinany dużymi dolinami. Do głównych rzek należą Tumen oraz Yalu, które swój początek biorą w chińskiej Mandżurii.

[edytuj] Demografia

Populacja Korei Północnej jest na świecie jedną z najbardziej jednorodnych etnicznie i językowo, z niewielkimi tylko społecznościami chińską i japońską. Język koreański nie należy do żadnej większej grupy językowej, aczkolwiek niektórzy przypisują go do języków ałtajskich.

Mimo że Korea Północna jest krajem ateistycznym, posiada zabytki i ośrodki buddyjskie i konfucjańskie, a także istnieje tu społeczność chrześcijańska oraz tradycyjna Chondogyo ("Droga Niebiańska"). Stolica kraju, Pjongjang, przed wojną koreańską była centrum chrześcijańskim.

[edytuj] Kultura

Tradycyjne aspekty kultury koreańskiej są pomijane w Korei Północnej. Oficjalnie państwo jest ateistyczne, mimo tego istnieje kilka kościołów.

Bardzo wyraźny jest kult jednostki w odniesieniu do Kim Ir Sena oraz Kim Dzong Ila i wiele z pozycji północnokoreańskiej literatury, teatru czy filmu dotyczy tych dwóch postaci i ich życia.

W lipcu 2004 roku kompleks grobowców Koguryo został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

[edytuj] Turystyka

Korea Północna jest krajem zamkniętym dla turystów, których zresztą niewielka liczba odwiedza ten kraj. Żadna osoba nie może podróżować samodzielnie po kraju (wymagany jest oficjalny koreański przewodnik). Obywatele USA nie mogą przekraczać granicy Korei Północnej, a Południowokoreańczycy potrzebują specjalnej zgody obu rządów na wjazd do tego kraju. W roku 2002 obszar wokół góry Kŭmgang, znajdującej się niedaleko granic z Republiką Korei, został mianowany specjalną strefą turystyczną, gdzie obywatele Korei Południowej nie potrzebują specjalnych zezwoleń na wjazd. Dzięki temu co roku w to miejsce zjeżdżają tysiące obywateli tego państwa.

[edytuj] Święta narodowe i festiwale

Data	Święto	Uwagi
1 stycznia	Nowy Rok (wg kalendarza słonecznego)
16 lutego	Rocznica urodzin Kim Dzong Ila	Urodzony w 1942
15 kwietnia	Urodziny Kim Ir Sena	Urodzony w 1912.
25 kwietnia	Ustanowienie Koreańskiej Armii Ludowej	W 1932
1 maja	Święto Robotnicze
27 lipca	Dzień Zwycięstwa Wyzwolenia Ojczyzny	W roku 1953
15 sierpnia	Dzień wyzwolenia spod okupacji japońskiej	W roku 1945
9 września	Ustanowienie KRLD	W roku 1948
10 października	Założenie Koreańskiej Partii Pracy	W roku 1945
27 grudnia	Święto konstytucji KRLD
księżycowy 1 stycznia	Księżycowy Nowy Rok
księżycowy 15 stycznia	Koreański festiwal ludowy
księżycowy 15 maja	Festiwal Żniw