Kreta
Z Wikipedii
Kreta | |
Miejscowość Bali na północnym wybrzeżu Krety |
|
Kontynent | Europa |
Państwo | Grecja |
Akwen | Morze Egejskie |
Powierzchnia | 8366 km² |
Populacja • liczba ludności • gęstość |
600 000 72 os./km² |
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons | |
Wyspy świata |
Kreta (gr. Κρήτη od słowa krateia - silna, łac. Creta, tur. Kirid, wen. Candia) - grecka wyspa położona na Morzu Śródziemnym. Jest ona największą grecką wyspą, i piątą co do wielkości wyspą śródziemnomorską. Linia brzegowa ma długość ok. 1040 km. Największym miastem jest Heraklion (Iraklion).
Krajobraz wyspy tworzą skaliste wybrzeża przeplatające się z szerokimi, jasnymi plażami. Klimat ma cechy umiarkowane jak i subtropikalne. Średnia roczna opadów wynosi 640 mm. Lato jest gorące i suche, w zimie jest chłodniej. W rejonach górskich opady są dużo wyższe niż w reszcie wyspy, szczyty często pokrywa śnieg (od listopada do maja). Roślinność jest skąpa, bujniej rozwija się w wilgotniejszych rejonach.
Kreta stanowi region administracyjny i dzieli się na nomosy Chania, Retimno, Heraklion i Lasiti. Transport samolotowy zapewniają dwa duże lotniska, Nikos Kazantzakis w Heraklionie i Daskalogannis w Chania. Największe miasta to Heraklion (Iraklion), Chania, Retimno, Agios Nikolaos.
Największe atrakcje turystyczne to ruiny pałaców minojskich w Knossos, Fajstos, Malii i Káto Zákros, pozostałości archeologiczne w Gortynie, fortyfikacje wzniesione przez Wenecjan w Retimno i Spinalonga, wąwóz Samaria i inne mniejsze wąwozy (Agia Irini, Aradena).
Spis treści |
[edytuj] Historia Krety
Pierwsze świadectwa osadnictwa na Krecie sięgają 6000-3100 p.n.e. - neolit. Domostwa były budowane w tym okresie z wysuszonej gliny lub kamienia. Gospodarka opierała się na uprawie ziemi i hodowli zwierząt.
W okresie 3100-2100 p.n.e. nazywanym okresem przedpałacowym lub wczesnominojskim pojawiają się ślady wytwarzania narzędzi z brązu i użycia koła garncarskiego. Niektóre budowle z tego okresu posiadają już dwie kondygnacje. W grobach znajdowana jest złota biżuteria. W 395 Kreta stała się częścią Cesarstwa Bizantyjskiego.
W latach 824 - 961 znajdowała się pod panowaniem arabskim. W 1204 zdobyli ją Wenecjanie, którzy rządzili wyspą do podboju osmańskiego w 1669 roku. W 1770 doszło do powstania Greków i ogłoszenia niepodległości. W 1771 Turcy odzyskali kontrolę nad wyspą. W latach 1820-1844 wyspa należała do Egiptu. Po kolejnym powstaniu z lat 1895-1897, Kreta stała się w 1898 autonomiczną republiką pod protektoratem Imperium Osmańskiego. 6 października 1908 Republika Krety ogłosiła niepodległość. 30 maja 1913 została włączona do Grecji. W roku 1941 w czasie drugiej wojny światowej wyspa była sceną zażartej bitwy pomiędzy niemieckimi spadochroniarzami a broniącymi jej oddziałami alianckimi.
[edytuj] Warunki geologiczne
Kreta powstała z wypiętrzających sie podwodnych łańcuchów górskich. 15 milionów lat temu Kreta była częścią Europy kontynentalnej. Zachodnie fragmenty wyspy są przedłużeniem Gór Dynarskich. Kreta jest w ciągłym ruchu, obecnie przesuwa się na południe z prędkością ok. centymetra na ćwierć wieku. Wyspa jest umiejscowiona na tzw. Płycie Egejskiej, która od początku swojego powstania napiera na Płytę Afrykańską. Tarcia powodują częste trzęsienia ziemi. Ruch lądu odbywa sie również w pionie, zachodnia część wyspy unosi się , podczas gdy wschodnia zanurza się w głąb. Różnice te są liczone już w metrach i starożytne porty na zachodzie, dziś leżą na skałach (np. port w Falasarnie), a porty na wschodzie na dnie morskim (np. Olaus).
Na Krecie wyróżnia się trzy najważniejsze pasma górskie:
- Góry Białe - położone na zachodniej części wyspy - najwyższy szczyt to Pachnes (2452 m n.p.m.) Nazwa pochodzi od często osnieżonych szczytów.
- Góry Idi - położone w srodkowej częsci wyspy - najwyższy szczyt to Psiloritis (2456 m n.p.m.)
- Góry Thriptis - położone we wschodniej częsci wyspy - najwyższy szczyt ma wysokosć 1476 m n.p.m.
[edytuj] Ciekawostki
Z Krety pochodzi słynny malarz hiszpański El Greco. Na Krecie znaleźć można ślady kultury minojskiej oraz wielu innych, które świadczą o bogatej historii wyspy. 15 milionów lat temu Kreta była częścią Europy Kontynentalnej, zachodnie fragmenty wyspy są przedłużeniem Gór Dynarskich. Kreta jest w ciągłym ruchu, obecnie przesuwa się na południe z prędkością ok. centymetra na ćwierć wieku. Wyspa znajduje się na tzw. płycie egejskiej, która od początku swojego powstania napiera na płytę afrykańską. Tarcia powodują częste trzęsienia ziemi. Ruch lądu odbywa się również w pionie, część zachodnia unosi się, podczas gdy wschodnia zanurza się w głębinie. Różnice te wynoszą już metry i starożytne porty na zachodzie, dziś leżą na skalach jak np. port w Falasarnie, a porty na wschodzie na dnie morskim jak port w Olaus.
[edytuj] Galeria
[edytuj] Zobacz też
Attyka • Epir • Grecja Środkowa • Grecja Zachodnia • Kreta • Macedonia Środkowa • Macedonia Wschodnia i Tracja • Macedonia Zachodnia • Peloponez • Tesalia • Wyspy Egejskie Południowe • Wyspy Egejskie Północne • Wyspy Jońskie
Achaea • Aegyptus • Africa • Alpes Cottiae • Alpes Maritimae • Alpes Poenninae • Arabia Petraea • Armenia Inferior • Asia • Baleares • Britannia • Bithynia • Cappadocia • Cilicia et Cyprus • Commagene • Corsica et Sardinia • Creta et Cyrenaica • Dacia • Dalmatia • Epirus • Galatia • Gallia Aquitania • Gallia Belgica • Gallia Lugdunensis • Gallia Narbonensis • Germania Inferior • Germania Superior • Hispania Baetica • Hispania Tarraconensis • Hispania Lusitania • Italia • Iudaea • Lycaonia • Lycia • Macedonia • Mauretania • Moesia • Noricum • Numidia • Osroene • Pannonia • Pamphylia • Pisidia • Pontus • Raetia • Sicilia • Sophene • Syria • Thracia