Krzyż Wiktorii

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Victoria Cross

Krzyż Wiktorii (ang. Victoria Cross, w skrócie: VC) to najwyższy order wojenny Imperium Brytyjskiego. Wręczany jest wojskowym Wielkiej Brytanii lub Wspólnoty Brytyjskiej wszystkich rang lub cywilom pozostającym pod władzą wojskową.

Order wręczany jest za "przykładną odwagę, szczególny akt poświęcenia lub wyjątkowe oddanie obowiązkom w obliczu nieprzyjaciela". Osoba odznaczona Krzyżem Wiktorii ma prawo umieszczać po swoim nazwisku litery "VC", np. "John Smith, VC".

[edytuj] Historia

Order został ustanowiony 29 stycznia 1856 (niektóre źródła podają 5 lutego tego roku), po wydarzeniach wojny krymskiej. Od tej pory wręczono go 1355 razy (stan na 2006 r.). Największą liczbę Krzyży jednego dnia – aż 24, przyznano 16 listopada 1857 po odsieczy Lucknow podczas powstania Sipajów. Najwięcej Krzyży za jedną bitwę (11) wręczono po bitwie pod Rorke's Drift podczas wojny angielsko-zuluskiej (22 stycznia 1879). Największą liczbę Krzyży za jeden konflikt nadano w okresie I wojny światowej - 634. Po II wojnie światowej nadano go jedynie 12 razy. Dwa Krzyże przyznano uczestnikom wojny o Falklandy (1982), a po dłuższej przerwie, kolejnym odznaczono 18 marca 2005 szer. Johnsona Beharry za męstwo podczas działań w Iraku.

Trzy osoby otrzymały Krzyż Wiktorii dwukrotnie, czyli tzw. VC and Bar: Noel Chavasse, Arthur Martin-Leake i Charles Upham. Dwaj pierwsi byli oficerami medycznymi: Arthur Martin-Leake został odznaczony za ofiarność przy ratowaniu rannych podczas wojny burskiej (1902) i w czasie walk w Belgii w 1914 roku, podobnie jak Noel Chavasse, którego odznaczono kolejno w 1916 i 1917 roku. Natomiast Charles Upham, Nowozelandczyk, otrzymał Krzyż Wiktorii za odwagę: pierwszy za udział w walkach na Krecie w maju 1941 roku, a drugi po bitwie pod Minqar Qaim w Afryce Północnej w czerwcu 1942 roku.

[edytuj] Opis

Order jest w formie krzyża heraldycznego tzw. kawalerskiego, z lwem Monarchii Brytyjskiej, siedzącym na koronie. Pod koroną znajduje się inskrypcja FOR VALOUR ("za męstwo"); wcześniej był tam tekst FOR BRAVERY ("za odwagę"), ale zmieniono go na życzenie królowej Wiktorii. Podaje się, że wszystkie Krzyże Wiktorii zostały odlane z brązu pochodzącego z dwóch rosyjskich armat zdobytych pod Sewastopolem podczas wojny krymskiej.

Order utrzymywany jest na karmazynowej szarfie. Osoby, które dwukrotnie otrzymały order, uzyskują belkę na szarfie. Nazwa takiego orderu to Victoria Cross and Bar.

Nazwa orderu może nawiązywać zarówno do łacińskiego słowa victoria ("zwycięstwo") lub imienia królowej.

Odpowiadające Krzyżowi Wiktorii odznaczenie cywilne za akty męstwa nie kwalifikujące się jako "w obliczu wroga" to Krzyż Jerzego.

Z odznaczeniem tym związany jest zwyczaj(ale tylko zwyczaj, bez jakiegokolwiek odniesienia regulaminowego), że żołnierz niższy stopniem spotykając starszego odbiera jako pierwszy honory wojskowe ( salut - bez względu na różnicę szarż).

Dewizą odznaczenia jest "Beyond the Duty" - "Ponad Obowiązek".