Liberalizm

Z Wikipedii

To jest artykuł z serii
Liberalizm
p • d • e

Nurty i kierunki

Liberałowie

Organizacje

Tematy powiązane

Liberalizm (z łac. liberalis – wolnościowy, od łac. liber – wolny) - ideologia, kierunek polityczny głoszący, iż szeroko rozumiana wolność jest nadrzędną wartością. Najogólniej mówiąc liberalizm odwołuje się do indywidualizmu, stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty, głosi nieskrępowaną (aczkolwiek w ramach prawa) działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach życia zbiorowego.

Liberalizm wywodzi się z okresu Oświecenia. Skupiał on zwolenników tej epoki i związanych z nią nurtów filozoficznych. Postulował przeprowadzenie szeregu reform społeczno-politycznych, takich jak: zniesienie ustroju feudalnego, ograniczenie przywilejów szlacheckich, zastąpienie pańszczyzny wolnością gospodarczą, wprowadzenie równości obywateli wobec prawa, ograniczenie roli Kościoła, zniesienie monarchii i absolutyzmu, wprowadzenie demokracji opartej na konstytucyjnej zasadzie trójpodziału władzy czy też respektowanie praw człowieka, swobód obywatelskich i zasad tolerancji. W opozycji do liberalizmu pojawiła się ideologia konserwatywna, broniąca "starego ładu", odrzucająca indywidualizm, stawiająca wyżej znaczenie wspólnoty niż prawa jednostki, krytykująca demokrację i próby zniesienia hierarchicznego ustroju społecznego, przywiązana do tradycji oraz religii postrzeganej jako źródło wartości.

W 1823 we Francji odbyło się spotkanie grupy liberałów, na którym przyjęto dokument ("Plan liberałów na rzecz wzmocnienia rewolucji"), w którym to zawarte były postulaty nawiązania intensywnych stosunków pomiędzy liberałami z innych krajów. Na spotkaniu w Genewie w 1924 powołano do życia Międzynarodowe Porozumienie Partii Radykalnych i Podobnych Partii Demokratycznych, na czele którego stanął Francuz M.F. Buisson. W kwietniu 1947 w Oksfordzie odbył się kongres założycielski Międzynarodówki Liberalnej.

[edytuj] Nurty liberalizmu

Klasyczne poglądy liberalne cechuje nastawienie, że ani rząd, ani żadna grupa czy jednostka społeczna, nie powinny w żaden sposób zakłócać wolności jednostki, a jedynym dopuszczalnym zniewoleniem jest sytuacja, gdy jednostka stanowi rzeczywiste zagrożenie dla czyjejś wolności lub mienia. Liberałowie są za zachowaniem i rozszerzeniem praw i wolności obywatelskich, takich jak wolność słowa, wolność prasy, wolność wyznania, równouprawnieniem niezależnie od płci i rasy, w tym prawom zakazującym dyskryminacji w miejscu pracy. Państwo liberalne nie powinno "wtrącać się" w sprawy swoich obywateli, a podstawą budowania praw powinny być prawa naturalne. Najlepszym systemem według liberałów jest republika bądź monarchia. Z klasycznego liberalizmu wywodzi się wiele współczesnych nurtów politycznych:

[edytuj] Liberalizm ekonomiczny

Liberalizm ekonomiczny (leseferyzm) postuluje wycofanie się państwa z ingerencji w gospodarkę. Postuluje prywatyzację, deregulację, obniżenie podatków i barier celnych.

Ekonomiczny liberalizm jest przeciwny socjaldemokratycznemu modelowi państwa opiekuńczego. Europejscy liberałowie nie są generalnie przeciwni umiarkowanej ingerencji państwa w służbę zdrowia, edukację, emerytury, walkę z biedą i bezrobociem. Konserwatywni liberałowie i libertarianie postulują ograniczenie roli państwa również w tych dziedzinach, proponując całkowitą prywatyzację lub mieszane modele prywatno-państwowe.

Liberałowie nie postulują bezpośredniej walki z biedą i bezrobociem. Sposobem rozwiązania tych problemów jest obniżenie podatków, a tym samym pozostawienie w kieszeni podatnika pieniędzy na inwestycje, które to tworzą miejsca pracy i powodują obniżenie poziomu bezrobocia.

Zobacz też: ordoliberalizm, społeczna gospodarka rynkowa

[edytuj] Libertarianizm

opowiada się za ograniczeniem państwa do roli "nocnego stróża", i wycofaniem go z zajmowania się zarówno gospodarką jak i sprawami społecznymi. Typowi przedstawiciele: amerykańska Partia Libertariańska.

[edytuj] Konserwatywny liberalizm

charakteryzuje się konserwatyzmem światopoglądowym, natomiast w sferze ekonomi opiera się na klasycznym liberalizmie ekonomicznym takich ekonomistów jak Milton Friedman czy Ludwig von Mises. Partie konserwatywno-liberalne w Europie zachodniej obecni nie odgrywają większej politycznej roli. W USA znacząca część Republikanów ma poglądy konserwatywno-liberalne. W Polsce partią konserwatywno-liberalną jest Unia Polityki Realnej.

[edytuj] Neoliberalizm

kierunek we współczesnej ekonomii przyjmujący za podstawę funkcjonowania gospodarki wolną grę sił rynkowych, lecz dopuszczający ingerencję państwa w określonym zakresie.

[edytuj] Narodowy liberalizm

[edytuj] Katolicki liberalizm

zespół poglądów wyznawanych przez katolików aprobujących ideologię liberalną i dążących do tego, by Kościół uznał ustrój społeczny oraz polityczny opierający się na liberalizmie. Ruch ten ma swoją genezę w rewolucji francuskiej.

[edytuj] Liberalizm społeczny (socjalliberalizm)

Liberalizm społeczny poprawniej nazywany socjalliberalizmem lub w skrajnej postaci libertynizmem oprócz uznawania zachowania praw i wolności popieranych przez klasycznych liberałów mocno podkreśla świeckość, jak i również - choć niekoniecznie antyklerykalizm. Pod tym względem do partii socjalliberalnych zalicza się najczęściej partie lewicowe i centrolewicowe.

Europejscy i amerykańscy socjalliberałowie są za prawem do aborcji, do eutanazji, dekryminalizacją niektórych środków psychoaktywnych i równymi prawami dla homoseksualistów, w tym za prawnym uznaniem związków partnerskich, choć niekoniecznie nadaniem im tych samych praw, jakie posiadają małżeństwa. Poglądy libertyńskie (socjalliberalne) są często mylone z klasycznymi poglądami liberalnymi. Środowiska konserwatywno-liberalne zdecydowanie odrzucają większość społecznych socjalliberalnych poglądów, które są całkowicie odmienne od wartości uznawanych przez klasycznych liberałów (wolny rynek, konserwatyzm społeczny).

Kontrowersje w środowiskach liberalnych budzi podejście do sprawy narkotyków, które w klasycznym kapitalizmie byłyby towarem jak każdy inny, sterowanym tylko kwestią popytu i podaży, dlatego idea legalizacji posiadania i obrotu wszelkimi środkami odurzającymi budzi sprzeciw środowisk narodowo-liberalnych.

[edytuj] Zielony liberalizm

termin odnoszący się do liberałów, którzy inkorporowali część założeń zielonej polityki do swojej ideologii.

[edytuj] Libertynizm

[edytuj] Europejski liberalizm

Opowiada się za rozszerzeniem zakresu swobód obywatelskich (liberalizm polityczny) oraz ograniczeniem ingerencji państwa w rynek (liberalizm gospodarczy). Typowy przedstawiciel to ELDR.

[edytuj] Amerykański liberalizm

postuluje zwiększenie roli państwa, zarówno w sferze społecznej jak i w gospodarce, celem wyrównania szans. W poglądach ekonomicznych bliższy europejskiej socjaldemokracji niż europejskiemu liberalizmowi. Typowi przedstawiciele: część amerykańskiej Partii Demokratycznej.

[edytuj] Przykłady

Istnieją projekty związane z utworzeniem niezależnych quasi-państw o ustroju liberalnym.

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Linki zewnętrzne

Literatura: Miłowit Kuniński "O cnotach, demokracji i liberalizmie rozumnym" Kraków 2006 Ośrodek Polskiej Myśli Politycznej

Kategoria: Liberalizm

We provide Linux to the World